Orthopedagogische methoden
Inleiding
GLOBALE INHOUD
• Focus op het concreet methodisch handelen -> wat doe je en hoe in die situatie?
• Beschrijving van wat men doet
• Overeenkomsten met handelen van collega’s
= werken volgens bepaalde methode
WAAROM DIT VAK ?
• Beroepseigen methoden -> vergroten het professioneel handelen
• Praktijkgerichte orthopedagogen hebben eigen methode -> leer je in cursus en op stage
• Verschil methode naargelang sector
• Eclectisch werken = kiezen wat best werkt, zorg op maat
AANSLUITEND BIJ…
• Kwetsbaarheid in systematisch perspectief
• Handelingsplanning
• GW C + OP W
• Orthopedagogiek
• Eventueel stage
Hoofdstuk 1: begripsverheldering: methode en methodiek
INLEIDING
• Verschil methode en methodiek is niet altijd duidelijk, is soms moeilijk
• Onderling vaak verwisseld (op de werkvloer en in literatuur)
= in deze opleiding duidelijk onderscheid
• Professioneel handelen = methodisch handelen -> volgens bepaalde werkwijze of methode
METHODE
Wat is een methode?
• = een bepaalde manier van werken, een bepaalde werkwijze die men hanteert
• = Gesystematiseerde wijze van werken om het doel te bereiken – volgens Bouwkamp
• = Een methode is een omschreven en doelgerichte werkwijze om met een cliënt of
cliëntengroep in een bepaalde situatie een bepaald vraagstuk op te lossen. Een methode
heeft richting aan het handelen van de hulpverlener door middel van aanwijzingen voor het
gebruik van instrumenten en technieken – volgens Bassant
- Bv genogram
- Bv RET
= technieken, instrumenten
➔ Methoden = wegwijzers
1
,5 kenmerken van een methode
1) Methoden hebben een theoretische achtergrond
• Meestal gebaseerd op benadering, visie of hulpverleningsmodel als basis -> verantwoordt
het handelen
• (sociale) leertheorie (1) – hechtingstheorie (2) – humanistische psychologie (3) – sociale
informatietheorie (4) – communicatietheorie (5) – contextueel denken (6) –
ontwikkelingspsychologie en -psychopathologie (7) - …
- Bv Gentle Teaching: 2 en 3
- Bv Triple P (Positief Pedagogisch Programma: 1, 4, 7
• De theorie achter de methode is niet altijd duidelijk
• Niet alle methoden die een praktijkgerichte orthopedagoog heeft hanteert een theoretisch
kader -> kan bv spontaan ontdekt worden, door spontaan handelen = voor-methodisch
handelen
• Dankzij voor-methodisch handelen kunnen er nieuwe methoden ontstaan
- Bv presentie
• Wanneer werkwijzen succes hebben, kan men die veralgemenen naar andere situaties en
personen, dus door doordenken en het systematiseren van wat men gaat doen, gaat men
van het niveau van voor-methodisch handelen naar methodisch handelen
• Die kunnen dan verder doordacht, gesystematiseerd en bijgesteld, kunnen de methoden
overgedragen worden en door anderen geleerd worden
• Evidence-based: als een methode effectief is en dus werkt, ze doet wat ze beloofd te doen
• Belangrijk om oog te hebben voor wat werkt in de praktijk
2) Methoden zijn gericht op een doelgroep
• Analyse van de doelgroep is richtinggevend voor de werkwijze die men hanteert
• Doelgroep gaat niet enkel over de cliënt, maar ook cliëntsysteem
• Methoden kunnen specifiek voor 1 welbepaalde doelgroep zijn of ruimer toepasbaar
- Goldsteinmethode: om sociale vaardigheden en sociale zelfredzaamheid te verhogen –
kan bij ASS, verstandelijke beperking, kansarmoede, …
- TEACCH: specifiek voor mensen met ASS, krijgen via die methode meer grip om de
wereld door visuele ondersteuning
• Problemen hangen samen -> beperk aantal methoden
• Kijk naar de noden van cliënt(systeem)
3) Methoden zijn doelgericht
• Men werkt planmatig, doet iets op een bepaalde manier en men heeft daarbij een doel voor
ogen
• Je werkt naar iets concreet toe
• De methode is een middel om het gestelde doel te komen en heeft richting aan ons
handelen
• Beperk het aantal doelen, keuzes maken is belangrijk !
• Gemakkelijker evalueren als doel duidelijk is
2
, 4) Het werken met methoden is doordacht, systematisch en procesmatig
• Doordacht
- Ze zullen zich bewust zijn van bepaalde zaken die ze doen, en anderen niet
- Hangt samen met de theoretische fundering van de methode
- En steeds doelgericht handelen
• Systematisch
- Je werkt volgens een bepaalde systematiek en zet bewust verschillende stappen in een
bepaalde volgorde
- Het zijn geen recepten, maar wegwijzers
- Er is een bepaalde mate van standaardisering = een vaste structuur met voorgeschreven
stappen, maar je moet afstemmen op individuele cliënt (=maatwerk)
• Procesmatig
- Geen rechtlijnig gebeuren, waarbij alle stappen 1 - malig en in een bepaalde vast
volgorde verlopen -> ze staan nooit los van de omstandigheden, hulpverlener en cliënt
- Het is een circulair karakter en onvoorspelbaar -> er kan dus teruggegaan worden naar
eerdere stappen
- Streeft steeds opnieuw het probleem van de cliënt, de doelen en de aanpak aan de orde
te stellen en zo nodig opnieuw te definiëren
- Het vraagt ook flexibiliteit en creativiteit om de methode blijven af te stemmen op de
wensen en mogelijkheden van de cliënt en zijn omgeving
- Het is dus ook een cyclisch proces, dus een proces met fasen die telkens opnieuw
worden doorlopen, er is geen strikte scheiding tussen de fasen
- Cliënt(systeem) heeft een actieve rol
5) Methoden zijn persoonlijk gekleurd
• Methode kunnen meerdere mensen gebruiken, je leert het van anderen
• Maar het is belangrijk om ruimte te hebben voor persoonlijke invulling
• De kleur die de hulpverlener geeft aan de methode hangt samen met hun persoonlijkheid
• Het is belangrijk zodat je jezelf kan zijn en betrokken kan zijn
• Methodisch handelen kan alleen bestaan door verbinding en integratie van persoon en
methode
Onze werkdefinitie van ‘methode’
• Een methode bevat 5 essentiële kenmerken:
- De theorie die achter de methode schuilgaat
- De doelgroep
- De doelen waarop de methode zich richt en de effecten die ze ervan kunnen verwachten
- De concrete manier van werken
- De kwaliteit van de personen en organisatie die de methode uitvoeren
3
Inleiding
GLOBALE INHOUD
• Focus op het concreet methodisch handelen -> wat doe je en hoe in die situatie?
• Beschrijving van wat men doet
• Overeenkomsten met handelen van collega’s
= werken volgens bepaalde methode
WAAROM DIT VAK ?
• Beroepseigen methoden -> vergroten het professioneel handelen
• Praktijkgerichte orthopedagogen hebben eigen methode -> leer je in cursus en op stage
• Verschil methode naargelang sector
• Eclectisch werken = kiezen wat best werkt, zorg op maat
AANSLUITEND BIJ…
• Kwetsbaarheid in systematisch perspectief
• Handelingsplanning
• GW C + OP W
• Orthopedagogiek
• Eventueel stage
Hoofdstuk 1: begripsverheldering: methode en methodiek
INLEIDING
• Verschil methode en methodiek is niet altijd duidelijk, is soms moeilijk
• Onderling vaak verwisseld (op de werkvloer en in literatuur)
= in deze opleiding duidelijk onderscheid
• Professioneel handelen = methodisch handelen -> volgens bepaalde werkwijze of methode
METHODE
Wat is een methode?
• = een bepaalde manier van werken, een bepaalde werkwijze die men hanteert
• = Gesystematiseerde wijze van werken om het doel te bereiken – volgens Bouwkamp
• = Een methode is een omschreven en doelgerichte werkwijze om met een cliënt of
cliëntengroep in een bepaalde situatie een bepaald vraagstuk op te lossen. Een methode
heeft richting aan het handelen van de hulpverlener door middel van aanwijzingen voor het
gebruik van instrumenten en technieken – volgens Bassant
- Bv genogram
- Bv RET
= technieken, instrumenten
➔ Methoden = wegwijzers
1
,5 kenmerken van een methode
1) Methoden hebben een theoretische achtergrond
• Meestal gebaseerd op benadering, visie of hulpverleningsmodel als basis -> verantwoordt
het handelen
• (sociale) leertheorie (1) – hechtingstheorie (2) – humanistische psychologie (3) – sociale
informatietheorie (4) – communicatietheorie (5) – contextueel denken (6) –
ontwikkelingspsychologie en -psychopathologie (7) - …
- Bv Gentle Teaching: 2 en 3
- Bv Triple P (Positief Pedagogisch Programma: 1, 4, 7
• De theorie achter de methode is niet altijd duidelijk
• Niet alle methoden die een praktijkgerichte orthopedagoog heeft hanteert een theoretisch
kader -> kan bv spontaan ontdekt worden, door spontaan handelen = voor-methodisch
handelen
• Dankzij voor-methodisch handelen kunnen er nieuwe methoden ontstaan
- Bv presentie
• Wanneer werkwijzen succes hebben, kan men die veralgemenen naar andere situaties en
personen, dus door doordenken en het systematiseren van wat men gaat doen, gaat men
van het niveau van voor-methodisch handelen naar methodisch handelen
• Die kunnen dan verder doordacht, gesystematiseerd en bijgesteld, kunnen de methoden
overgedragen worden en door anderen geleerd worden
• Evidence-based: als een methode effectief is en dus werkt, ze doet wat ze beloofd te doen
• Belangrijk om oog te hebben voor wat werkt in de praktijk
2) Methoden zijn gericht op een doelgroep
• Analyse van de doelgroep is richtinggevend voor de werkwijze die men hanteert
• Doelgroep gaat niet enkel over de cliënt, maar ook cliëntsysteem
• Methoden kunnen specifiek voor 1 welbepaalde doelgroep zijn of ruimer toepasbaar
- Goldsteinmethode: om sociale vaardigheden en sociale zelfredzaamheid te verhogen –
kan bij ASS, verstandelijke beperking, kansarmoede, …
- TEACCH: specifiek voor mensen met ASS, krijgen via die methode meer grip om de
wereld door visuele ondersteuning
• Problemen hangen samen -> beperk aantal methoden
• Kijk naar de noden van cliënt(systeem)
3) Methoden zijn doelgericht
• Men werkt planmatig, doet iets op een bepaalde manier en men heeft daarbij een doel voor
ogen
• Je werkt naar iets concreet toe
• De methode is een middel om het gestelde doel te komen en heeft richting aan ons
handelen
• Beperk het aantal doelen, keuzes maken is belangrijk !
• Gemakkelijker evalueren als doel duidelijk is
2
, 4) Het werken met methoden is doordacht, systematisch en procesmatig
• Doordacht
- Ze zullen zich bewust zijn van bepaalde zaken die ze doen, en anderen niet
- Hangt samen met de theoretische fundering van de methode
- En steeds doelgericht handelen
• Systematisch
- Je werkt volgens een bepaalde systematiek en zet bewust verschillende stappen in een
bepaalde volgorde
- Het zijn geen recepten, maar wegwijzers
- Er is een bepaalde mate van standaardisering = een vaste structuur met voorgeschreven
stappen, maar je moet afstemmen op individuele cliënt (=maatwerk)
• Procesmatig
- Geen rechtlijnig gebeuren, waarbij alle stappen 1 - malig en in een bepaalde vast
volgorde verlopen -> ze staan nooit los van de omstandigheden, hulpverlener en cliënt
- Het is een circulair karakter en onvoorspelbaar -> er kan dus teruggegaan worden naar
eerdere stappen
- Streeft steeds opnieuw het probleem van de cliënt, de doelen en de aanpak aan de orde
te stellen en zo nodig opnieuw te definiëren
- Het vraagt ook flexibiliteit en creativiteit om de methode blijven af te stemmen op de
wensen en mogelijkheden van de cliënt en zijn omgeving
- Het is dus ook een cyclisch proces, dus een proces met fasen die telkens opnieuw
worden doorlopen, er is geen strikte scheiding tussen de fasen
- Cliënt(systeem) heeft een actieve rol
5) Methoden zijn persoonlijk gekleurd
• Methode kunnen meerdere mensen gebruiken, je leert het van anderen
• Maar het is belangrijk om ruimte te hebben voor persoonlijke invulling
• De kleur die de hulpverlener geeft aan de methode hangt samen met hun persoonlijkheid
• Het is belangrijk zodat je jezelf kan zijn en betrokken kan zijn
• Methodisch handelen kan alleen bestaan door verbinding en integratie van persoon en
methode
Onze werkdefinitie van ‘methode’
• Een methode bevat 5 essentiële kenmerken:
- De theorie die achter de methode schuilgaat
- De doelgroep
- De doelen waarop de methode zich richt en de effecten die ze ervan kunnen verwachten
- De concrete manier van werken
- De kwaliteit van de personen en organisatie die de methode uitvoeren
3
