MECHANISMEN VAN ZIEKTEN – PROF
FERDINANDE
DEEL 1: PATHOLOGIE VAN DE CEL
• Homeostase: evenwicht tussen functie en structuur
• Adaptatie: reversibele functionele en structurele respons
o → nieuwe steady state
• Celschade: reversibele of irreversibel
• Celdood: fysiologisch en pathologisch
ADAPTATIE VAN CELLULAIRE GROEI EN DIFFERENTIATIE
• Reversibele respons op
o Extreme fysiologische stress
o Pathologische stimuli
• Veranderingen in celgroei, celgrootte of differentiatie
• Intracellulaire accumulatie
,HYPERTROFIE
= toename van celgrootte en dus van volume orgaan
• Verhoogde synthese van structurele componenten
o Om te gaan voldoen aan stress stimuli
• Fysiologisch of pathologisch
o Toegenomen functionele behoefte
§ Bv hypertrofie hartspier bij verhoogde hartlading
o Specifieke hormonale stimulatie
§ Bv hypertrofie myometrium door toename oestrogenen tijdens ZS
• Kernen verder uit elkaar door toename cytoplasma en toename productie
structurele componenten
HYPERPLASIE
= toename van aantal cellen in orgaan of weefsel
• Proliferatie van mature cellen
o Oiv groeifactoren
o Regeneratie afkomstig van stamcellen
• Fysiologische hyperplasie
o Hormonale hyperplasie
§ Bv uterus bij ZS
§ Bv borstklier bij borstvoeding
• Per lobulus vele meer klierbuisjes
• Meer lobuli
• Minder stroma
o Compensatoire hyperplasie
§ Bv bij verloren stuk orgaan/weefsel gaat overblijvende weefsel hyperplasie vertonen
zodat functie bewaard blijft
• Stuk lever wegnemen zonder functievelies
o Let op: stuk overblijvend lever moet wel gezond genoeg zijn om
aan compensatoire hyperplasie te doen!
• Pathologische hyperplasie
o Extreme hormonale stimulatie of groeifactoren
§ Bv endometriumhyperplasie bij oestrogeen stimulatie
• Meer klierbuisjes tov onderliggend stroma
, • Kan differentieren naar endometriumcarcinoom
o Alle contrlemechanismen zijn weg
o Klierbuizen zeer complex verloop met veel vertakkingen
o Uitgesproken cyto-nucleaire atepie
§ Bv verruca vulgaris (wrat) veroorzaakt door HPV
• Virus secreteert factoren die zorgen voor hyperplasie epitheel
• Veel schilferig keratine
o Normale controlemechanismen van celgroei
§ Kunnen voedingsbodem voor ontwikkeling tumor zijn
§ Hierbij is hyperplasie nog onderhevig aan normale controlemechanismes van
celgroei
• Celgroei gestimuleerd door stress → indien stress wegvalt = celproliferatie
weg
• Indien in celgroei cellen geproduceerd met DNA mutaties of irreversibele
schade → in apoptose
o Op moment maligne ontaarding geen normale
controlemechanisme → onbeperkte celgroei, ook al valt stress
weg!
ATROFIE
= afname van volume van orgaan of weefsel door afname en celgrootte en aantal cellen
• Verminderde eiwitsynthese en verhoogde eiwitafbraak in cellen
o Minder metabole activiteit in cel → minder energie en O2 nodig voor overleving
§ Tijdelijk onder slechte omstandigheden blijven overleven
• Fysiologisch of pathologisch
• Oorzaken:
o Verminderde werkbelasting
§ Bv gips
o Denervatie atrofie
o Ischemie
o Onvoldoende voeding
o Verlies endocriene stimulatie
§ Bv borstklier bij post-menopauzale vrouw
• Overmaat fibro-adipeus stroma
• Weinig klierbuisjes
, o Druk
§ Bv speekselkliertumor drukt op normale speekselklierparenchym
• Bloedvaten en afvoerwegen dicht → atrofie parenchym rond tumor
METAPLASIE
= reversibele wijziging waarbij een gedifferentieerd celtype vervangen wordt door een ander gedifferentieerd
celtype (adaptatie)
• Afkomstig van precursorcellen
o Stamcellen/reservecellen in epitheel
o Ongedifferentieerde mesenchymale cellen in bindweefsel
• Onder invloed van
o Cytokines
o Groeifactoren
o ECM-componenten
• Epitheel dat in plaats komt zal beter kunnen omgaan met stress stimuli
o Bv squameuze metaplasie bij rokers
§ Luchtwegen bekleed met respiratoir epitheel
• Niet sterkste epitheel
§ Bij rokers vervangen door meerlagig plaveiselepitheel
• Sterkste epitheel
• MAAR
o Functieverlies
§ Geen trilharen meer
o Maligne transformatie mogelijk
§ Indien blijven aanhouden stress stimuli
§ Precursorletsels voor invasief plaveiselcelcarcinoom
• Aanhoudende stress → bijkomende mutaties
o Atepie in epitheel
o Lichte/ matige/ernstige dysplasie
o carcinoma in situ: maligne tumor die in epitheel word gehouden
door intacte basale membraan
o microonvasief plaveiselcelcarcinoom
§ doorbraak doorheen basale membraan
o invasief plaiselcelcarcinoom
FERDINANDE
DEEL 1: PATHOLOGIE VAN DE CEL
• Homeostase: evenwicht tussen functie en structuur
• Adaptatie: reversibele functionele en structurele respons
o → nieuwe steady state
• Celschade: reversibele of irreversibel
• Celdood: fysiologisch en pathologisch
ADAPTATIE VAN CELLULAIRE GROEI EN DIFFERENTIATIE
• Reversibele respons op
o Extreme fysiologische stress
o Pathologische stimuli
• Veranderingen in celgroei, celgrootte of differentiatie
• Intracellulaire accumulatie
,HYPERTROFIE
= toename van celgrootte en dus van volume orgaan
• Verhoogde synthese van structurele componenten
o Om te gaan voldoen aan stress stimuli
• Fysiologisch of pathologisch
o Toegenomen functionele behoefte
§ Bv hypertrofie hartspier bij verhoogde hartlading
o Specifieke hormonale stimulatie
§ Bv hypertrofie myometrium door toename oestrogenen tijdens ZS
• Kernen verder uit elkaar door toename cytoplasma en toename productie
structurele componenten
HYPERPLASIE
= toename van aantal cellen in orgaan of weefsel
• Proliferatie van mature cellen
o Oiv groeifactoren
o Regeneratie afkomstig van stamcellen
• Fysiologische hyperplasie
o Hormonale hyperplasie
§ Bv uterus bij ZS
§ Bv borstklier bij borstvoeding
• Per lobulus vele meer klierbuisjes
• Meer lobuli
• Minder stroma
o Compensatoire hyperplasie
§ Bv bij verloren stuk orgaan/weefsel gaat overblijvende weefsel hyperplasie vertonen
zodat functie bewaard blijft
• Stuk lever wegnemen zonder functievelies
o Let op: stuk overblijvend lever moet wel gezond genoeg zijn om
aan compensatoire hyperplasie te doen!
• Pathologische hyperplasie
o Extreme hormonale stimulatie of groeifactoren
§ Bv endometriumhyperplasie bij oestrogeen stimulatie
• Meer klierbuisjes tov onderliggend stroma
, • Kan differentieren naar endometriumcarcinoom
o Alle contrlemechanismen zijn weg
o Klierbuizen zeer complex verloop met veel vertakkingen
o Uitgesproken cyto-nucleaire atepie
§ Bv verruca vulgaris (wrat) veroorzaakt door HPV
• Virus secreteert factoren die zorgen voor hyperplasie epitheel
• Veel schilferig keratine
o Normale controlemechanismen van celgroei
§ Kunnen voedingsbodem voor ontwikkeling tumor zijn
§ Hierbij is hyperplasie nog onderhevig aan normale controlemechanismes van
celgroei
• Celgroei gestimuleerd door stress → indien stress wegvalt = celproliferatie
weg
• Indien in celgroei cellen geproduceerd met DNA mutaties of irreversibele
schade → in apoptose
o Op moment maligne ontaarding geen normale
controlemechanisme → onbeperkte celgroei, ook al valt stress
weg!
ATROFIE
= afname van volume van orgaan of weefsel door afname en celgrootte en aantal cellen
• Verminderde eiwitsynthese en verhoogde eiwitafbraak in cellen
o Minder metabole activiteit in cel → minder energie en O2 nodig voor overleving
§ Tijdelijk onder slechte omstandigheden blijven overleven
• Fysiologisch of pathologisch
• Oorzaken:
o Verminderde werkbelasting
§ Bv gips
o Denervatie atrofie
o Ischemie
o Onvoldoende voeding
o Verlies endocriene stimulatie
§ Bv borstklier bij post-menopauzale vrouw
• Overmaat fibro-adipeus stroma
• Weinig klierbuisjes
, o Druk
§ Bv speekselkliertumor drukt op normale speekselklierparenchym
• Bloedvaten en afvoerwegen dicht → atrofie parenchym rond tumor
METAPLASIE
= reversibele wijziging waarbij een gedifferentieerd celtype vervangen wordt door een ander gedifferentieerd
celtype (adaptatie)
• Afkomstig van precursorcellen
o Stamcellen/reservecellen in epitheel
o Ongedifferentieerde mesenchymale cellen in bindweefsel
• Onder invloed van
o Cytokines
o Groeifactoren
o ECM-componenten
• Epitheel dat in plaats komt zal beter kunnen omgaan met stress stimuli
o Bv squameuze metaplasie bij rokers
§ Luchtwegen bekleed met respiratoir epitheel
• Niet sterkste epitheel
§ Bij rokers vervangen door meerlagig plaveiselepitheel
• Sterkste epitheel
• MAAR
o Functieverlies
§ Geen trilharen meer
o Maligne transformatie mogelijk
§ Indien blijven aanhouden stress stimuli
§ Precursorletsels voor invasief plaveiselcelcarcinoom
• Aanhoudende stress → bijkomende mutaties
o Atepie in epitheel
o Lichte/ matige/ernstige dysplasie
o carcinoma in situ: maligne tumor die in epitheel word gehouden
door intacte basale membraan
o microonvasief plaveiselcelcarcinoom
§ doorbraak doorheen basale membraan
o invasief plaiselcelcarcinoom
