MATERIEEL STRAFRECHT HOOFDSTUK 1-2 SITUERING STRAFRECHT EN FUNCTIES EN
ACHTERGROND
Definitie materieel strafrecht
Materieel ≠ formeel strafrecht
- Materieel: misdrijf, straf, dader en voorwaarden
Algemeen: algemene regels, niet over specifieke misdrijven
en dossiers, over straffen, wanneer opleggen, niveaus,..
Bijzonder : welke straf specifiek aan bepaalde misdrijf
gekoppeld is bv artikel zegt ‘als je iets afneemt dat niet van u
is, zal je gestraft worden met …’, specifiek toegepast, ook
over straffen van daders bv kwaliteitsmisdrijven die niet
iedereen kan plegen parentele ontvoering (ouders), ook
regels over voorwaarden vooraleer iemand gestraft kan w
- Formeel: procedure
Materieel strafrecht kan w
omschreven als geheel v rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar
w gesteld en gesanctioneerd. Misdrijven en straffen centraal.
Regels van materieel strafrecht bepalen onder welke voorwaarden personen
strafrechtelijk verantwoordelijk gesteld kunnen w en welke omstandigheden deze
verantwoordelijkheid kunnen uitsluiten of beperken. Ook vind je daar algemene
beginselen inzake daderschap, poging, welneming, rechtvaardigheidsgronden,
schulduitsluitingsgronden,…
Het geheel van regels waardoor bepaalde gedragingen worden strafbaar gesteld
en gesanctioneerd misdrijven en straffen.
- Strafrechtelijke verantwoordelijkheid: dalen of uitsluiten
- Algemene beginselen: poging en deelneming
- Toepasselijke sancties: soorten en toemeting
- Strafuitvoeringsrecht
Het strafrecht in brede betekenis omvat zowel materieel strafrecht als
strafprocesrecht. Definitie die men aan strafrecht geeft w bepaald door
staatskundige, politieke en wereldbeschouwelijke visie. Wat vroeger strafbaar
was, kan nu niet meer strafbaar zijn en omgekeerd, afhankelijk van tijd en ruimte
bv homoseksualiteit of doodstraf! Context maakt of iets wel of niet strafbaar is bv
ik rij per ongeluk tegen fietser, dan ga ik niet vervolgd w voor het vernielen van
een goed maar wel als ik het opzettelijk deed.
Discussie laster en eerroof: moeten we strafrecht voor gebruiken of ander manier
voor?
Bijvoorbeeld film ‘zillion’ Brigitta wou naar strafrechter gaan omdat ze in de film
niet zo goed uitkwam en er kwam veel kritiek over haar figuur en ze vond dat
laster en eerroof (reputatieroof)
.
,Discussie politieke of ethische vrijheid: aardappelproces, activisten over GGO’s,
reactie dat je niet mag modificeren op voedsel, dus hebben aardappelveld
vernield, straffen of niet? Ook hoofddoekverbod ethische kwestie of euthanasie
Ook zie je verschil in regio’s: joint in Antwerpen vs Gent is verschillend terwijl we
ervan uitgaan dat strafrecht BE is en voor iedereen hetzelfde is
Waar staat materieel strafrecht?
Strafwetboek (boek 1 algemeen strafrecht, 2 bijzonder strafrecht). Bepaalde
principes in grondwet, anderen in strafvordering. Sommige regels zijn materieel
strafrecht maar staan toch in ander strafwetboek bv toepassing v strafrecht obv
ruimte (territoriaal) staat bij strafvordering.
We hebben veel complementaire wetten! We hebben
strafwetboek en daarnaast CW bv internering was zo
een CW die er niet in stond. In de loop van de jaren zijn
er meer en meer onderwerpen gekomen waardoor er
aparte wetten zijn gemaakt bv milieu wet, drugwet,
wapenwetgeving allemaal apart. Niet alle misdrijven
staan in nieuwe wetboek maar in bijzonder wetboek
We hebben federale overheid een deelstatelijk niveau, bevoegdheidsverdeling
tussen beide is zeer complex , de bevoegdheden waar Vlaanderen voor bevoegd
is, is Vlaamse regelgeving bv als alles met adapotie (Vlaamse Adoptiedienst), als
je Vlaamse overheidsdienst niet op hoogte brengt pleeg je misdrijf met zoveel
geld… dit kan je terug vinden in decreten.
Regelgeving op EU niveau bv samenwerken op vlak van terrorisme, in ons
strafwetboek staat wat definitie is en welke straf (materieel strafrecht dus), ook
op internationaal niveau!
Scharnierartikel: wisselwerking tussen algemeen en bijzonder strafrecht. Als
enkel naar strafwetboek kijkt zie je eerste boek met algemene regels en tweede
met specifieke misdrijven waarbij eerste boek v toepassing is op tweede boek. Er
is veel bijzonder wetgeving bv drugwet, aparte wet waar aantal misdrijven erin
staat, mag je dan algemene regels (wie dader kan zijn,..) toepassen op drugwet?
Deze uitleg staat in scharnierartikel, vormt scharnier tussen
beide.
Als je kijkt bij oude SW (scharnierartikel) dan staat er een onleesbare tekst
waarin staat ‘boek 1 w gewoon toegepast op bijzondere wetten’ maar in begin
staat er ‘bij gebreke van andersluidende bepaling’= in bijzonder wetgeving
kunnen ze zeggen ‘neen willen we niet’. als er in BW staat boek 1 is niet van
toepassing of bepaalde artikelen dan zijn ze niet v toepassing, als ze niets
zeggen wel en gebruik je boek 1. In laatste stuk (blauw) staat er ‘het is niet v
toepassing tenzij ze zeggen van wel’.
DWZ: als je strafwetgever was en je wou nieuwe wet maken, dan ga je kijken
naar boek 1 en vraag je u af wil je dat toepassen of afwijken behalve voor H7 en
,art 85. Dus als je boek 1 wou behalve die twee dan moest je niks doen, twee
laatste waren toch niet v toepassing tenzij je zei van wel. Hoofdstuk VII=
deelneming, artikel 85= verzachtende omstandigheden
Als je kijkt naar nieuwe SW (scharnierartikel) zie je dat ze het laatste hebben
weggedaan en verzachtende omstandigheden en deelneming wel van toepassing
is.
DWZ: weghalen van dat einde, dat voor alle BW die is aangenomen, opnieuw
nagedacht moet w of ze verzachtende omstandigheden en deelname willen of
niet.
Is ons strafrecht publiek of privaatrecht?
Publiekrecht: verticale relatie tussen burger en overheid
Privaatrecht: horizontale relatie tussen burgers onderling
Het is publiekrecht, verticale werking en gaat over een overheid die tussen kan
komen in leven van burger en het strafrecht van openbare orde is wat wilt
zeggen dat je er dus niet van kan afwijken bv geen contract maken ‘tussen ons
gelden bepaalde regels niet’. Je kan niet zeggen ‘ik en verwondingen. De positie
van toestemming v slachtoffer is belangrijk! Strafrecht gaat niet over relatie
tussen dader en slachtoffers wat niet wilt zeggen dat slachtoffer niks kan doen
want je kan een klacht indienen.
Vroeger hadden we klachtmisdrijven, nu niet meer. Dat zijn misdrijven waarvan
slachtoffer aangifte kon doen met ‘ik ben slachtoffer’ en kon zeggen dat ze geen
vervolging wensen en parket dus niks kon doen. Vaak over stalking discussie,
soms moeilijk in te schatten. Nadeel is dat je niet kan ageren tenzij slachtoffer bij
u komt aankloppen en soms deden ze dat niet door bv hiërarchisch situatie en is
bang, of slachtoffer is er niet meer door bv suïcide. Daarom weg en kan parket
nadenken wat die gaat doen met opportuniteitsbeginsel.
Inleiding theorieën strafrecht
Het ius puniendi bestaat uit verschillende theorieën. Daarnaast kan op
uiteenlopende wijze w gedacht over functie en verschillende mogelijke
doeleinden van straf. Voornaamste theorieën: uitersten w hierbij vertolkt door
aan de ene kant klassieke, en aan andere kant positivistische leer. Het nieuw
sociaal verweer tracht beide te verzoenen.
- Vergelding: gedachte dat straf het onrecht moet vergoeden dat door
misdrijf is veroorzaak. Dit gebeurt door aan de dader een sanctie op te
leggen die ‘pijn’ doet. Hem wordt leed opgelegd waardoor hij in fysieke,
morele en patrimoniale integriteit w getroffen
- Verzoening: door bestraffing w het leed dat door het misdrijf is veroorzaakt
‘hersteld’ en is maatschappelijk gezien ‘rechtvaardigheid geschied’.
Moderne straffen zoals bemiddeling zijn hiervan een voorbeeld
- Herstel van schade: sommige straffen hebben net zoals civielrechtelijke
sanctie een herstellende functie
- Algemeen preventie: deze functie w gedoeld op afschrikkende werking van
straf t o v wetsovertreders
, - Bijzondere preventie: effect van straf t o v delinquent op wie ze w
toegepast, straf zal aan delinquent leren geen nieuwe misdrijven (recidive)
te plegen dus zal preventieve werking
- Resocialiserende werking: hangt samen met bijzonder preventie, d m v
straf zal delinquent wederaangepast w zodat zijn sociale re-integratie in
samenleving mogelijk w. De sanctie zelf w een actief instrument tot
wederopvoeding, waardoor zij een instrumenteel karakter krijgt. De sanctie
geen doel op zichzelf (bestraffing) maar streeft naar ander doen (sociale
re-integratie)
Verschillende strafrechtsperspectieven THEORIEËN
Examenvraag: stelling en dan ‘van uit welk perspectief’ (klassiek, positivisme,
nieuw sociaal verweer, nieuw realisme, toekomst).
Ius puniendi= hoe komt het dat je als overheid macht hebt strafrechtelijk op te
treden?
1. Klassieke leer
Situering: tijdens de Franse revolutie (Montesquieu, Locke, Rousseau en Beccaria), BE
onafhankelijkheid en BE strafwetboek (Haus). Franse revolutie belangrijk door
proportionaliteit, legaliteit, subsidiariteit.
Mensbeeld:
- Vrijdenkende mens: iedereen heeft de tussen goed en kwaad, iedereen is een
rationeel wezen
- Morele schuld is belangrijk: als je slechte keuze maakt, dan kunnen we u daarop
aanspreken, morele verantwoordelijkheid die je dan hebt
- Nullum crimen sine culpa: geen misdrijf zonder schuld
Invloed op het strafrecht:
Quasi automatisch proces v misdrijf naar straf: er z geen omwegen die
gemaakt w want je vertrekt vanuit vrij mensbeeld en legaliteit en
verlichtingsideeën, dan ga je ervan uit dat een misdrijf vooraf geschreven
moet w op basis v legaliteit en dat dat automatisch tot straf leidt die voor
iedereen hetzelfde is want iedereen is een vrij denkend wezen. Legaliteit
betekent dat er met vaste straffen gewerkt w, je gaat een soort catalagus
maken met welke gedragingen die je niet sociaal gepast vinden en afweging
maken met welke misdrijf vinden we erger dan andere. De afweging gebeurt
door te kijken naar schade, welk misdrijf brengt meeste schade aan, dan w
die zwaarder gestraft. En het is de schuld v de dader die ons het recht geeft om op die
manier naar te kijken.
Drie gevolgen voor dat proces:
- Er is geen vervolgingsbeleid: nu kunnen we kiezen om iets te vervolgen of niet
en vroeger w een misdrijf automatisch gestraft met vaste straffen, dus er was
geen opportuniteitsbeginsel
- Er is geen appreciatie door de rechter: ‘jij hebt dat gedaan dus je krijgt deze
straf’ en kijkt niet naar verzachtende omstandigheden/ context
- Er is geen strafuitvoeringsbeleid: maar dat strafuitvoering altijd tot strafeinde
zou zijn.
Doelstelling v strafrecht:
- Vergelding : iemand maakt een rationeel verkeerde keuze en is daardoor
aansprakelijk, waardoor vergelding als strafdoel naar boven komt. Belangrijk
omwille de schending v het sociaal contract.
ACHTERGROND
Definitie materieel strafrecht
Materieel ≠ formeel strafrecht
- Materieel: misdrijf, straf, dader en voorwaarden
Algemeen: algemene regels, niet over specifieke misdrijven
en dossiers, over straffen, wanneer opleggen, niveaus,..
Bijzonder : welke straf specifiek aan bepaalde misdrijf
gekoppeld is bv artikel zegt ‘als je iets afneemt dat niet van u
is, zal je gestraft worden met …’, specifiek toegepast, ook
over straffen van daders bv kwaliteitsmisdrijven die niet
iedereen kan plegen parentele ontvoering (ouders), ook
regels over voorwaarden vooraleer iemand gestraft kan w
- Formeel: procedure
Materieel strafrecht kan w
omschreven als geheel v rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar
w gesteld en gesanctioneerd. Misdrijven en straffen centraal.
Regels van materieel strafrecht bepalen onder welke voorwaarden personen
strafrechtelijk verantwoordelijk gesteld kunnen w en welke omstandigheden deze
verantwoordelijkheid kunnen uitsluiten of beperken. Ook vind je daar algemene
beginselen inzake daderschap, poging, welneming, rechtvaardigheidsgronden,
schulduitsluitingsgronden,…
Het geheel van regels waardoor bepaalde gedragingen worden strafbaar gesteld
en gesanctioneerd misdrijven en straffen.
- Strafrechtelijke verantwoordelijkheid: dalen of uitsluiten
- Algemene beginselen: poging en deelneming
- Toepasselijke sancties: soorten en toemeting
- Strafuitvoeringsrecht
Het strafrecht in brede betekenis omvat zowel materieel strafrecht als
strafprocesrecht. Definitie die men aan strafrecht geeft w bepaald door
staatskundige, politieke en wereldbeschouwelijke visie. Wat vroeger strafbaar
was, kan nu niet meer strafbaar zijn en omgekeerd, afhankelijk van tijd en ruimte
bv homoseksualiteit of doodstraf! Context maakt of iets wel of niet strafbaar is bv
ik rij per ongeluk tegen fietser, dan ga ik niet vervolgd w voor het vernielen van
een goed maar wel als ik het opzettelijk deed.
Discussie laster en eerroof: moeten we strafrecht voor gebruiken of ander manier
voor?
Bijvoorbeeld film ‘zillion’ Brigitta wou naar strafrechter gaan omdat ze in de film
niet zo goed uitkwam en er kwam veel kritiek over haar figuur en ze vond dat
laster en eerroof (reputatieroof)
.
,Discussie politieke of ethische vrijheid: aardappelproces, activisten over GGO’s,
reactie dat je niet mag modificeren op voedsel, dus hebben aardappelveld
vernield, straffen of niet? Ook hoofddoekverbod ethische kwestie of euthanasie
Ook zie je verschil in regio’s: joint in Antwerpen vs Gent is verschillend terwijl we
ervan uitgaan dat strafrecht BE is en voor iedereen hetzelfde is
Waar staat materieel strafrecht?
Strafwetboek (boek 1 algemeen strafrecht, 2 bijzonder strafrecht). Bepaalde
principes in grondwet, anderen in strafvordering. Sommige regels zijn materieel
strafrecht maar staan toch in ander strafwetboek bv toepassing v strafrecht obv
ruimte (territoriaal) staat bij strafvordering.
We hebben veel complementaire wetten! We hebben
strafwetboek en daarnaast CW bv internering was zo
een CW die er niet in stond. In de loop van de jaren zijn
er meer en meer onderwerpen gekomen waardoor er
aparte wetten zijn gemaakt bv milieu wet, drugwet,
wapenwetgeving allemaal apart. Niet alle misdrijven
staan in nieuwe wetboek maar in bijzonder wetboek
We hebben federale overheid een deelstatelijk niveau, bevoegdheidsverdeling
tussen beide is zeer complex , de bevoegdheden waar Vlaanderen voor bevoegd
is, is Vlaamse regelgeving bv als alles met adapotie (Vlaamse Adoptiedienst), als
je Vlaamse overheidsdienst niet op hoogte brengt pleeg je misdrijf met zoveel
geld… dit kan je terug vinden in decreten.
Regelgeving op EU niveau bv samenwerken op vlak van terrorisme, in ons
strafwetboek staat wat definitie is en welke straf (materieel strafrecht dus), ook
op internationaal niveau!
Scharnierartikel: wisselwerking tussen algemeen en bijzonder strafrecht. Als
enkel naar strafwetboek kijkt zie je eerste boek met algemene regels en tweede
met specifieke misdrijven waarbij eerste boek v toepassing is op tweede boek. Er
is veel bijzonder wetgeving bv drugwet, aparte wet waar aantal misdrijven erin
staat, mag je dan algemene regels (wie dader kan zijn,..) toepassen op drugwet?
Deze uitleg staat in scharnierartikel, vormt scharnier tussen
beide.
Als je kijkt bij oude SW (scharnierartikel) dan staat er een onleesbare tekst
waarin staat ‘boek 1 w gewoon toegepast op bijzondere wetten’ maar in begin
staat er ‘bij gebreke van andersluidende bepaling’= in bijzonder wetgeving
kunnen ze zeggen ‘neen willen we niet’. als er in BW staat boek 1 is niet van
toepassing of bepaalde artikelen dan zijn ze niet v toepassing, als ze niets
zeggen wel en gebruik je boek 1. In laatste stuk (blauw) staat er ‘het is niet v
toepassing tenzij ze zeggen van wel’.
DWZ: als je strafwetgever was en je wou nieuwe wet maken, dan ga je kijken
naar boek 1 en vraag je u af wil je dat toepassen of afwijken behalve voor H7 en
,art 85. Dus als je boek 1 wou behalve die twee dan moest je niks doen, twee
laatste waren toch niet v toepassing tenzij je zei van wel. Hoofdstuk VII=
deelneming, artikel 85= verzachtende omstandigheden
Als je kijkt naar nieuwe SW (scharnierartikel) zie je dat ze het laatste hebben
weggedaan en verzachtende omstandigheden en deelneming wel van toepassing
is.
DWZ: weghalen van dat einde, dat voor alle BW die is aangenomen, opnieuw
nagedacht moet w of ze verzachtende omstandigheden en deelname willen of
niet.
Is ons strafrecht publiek of privaatrecht?
Publiekrecht: verticale relatie tussen burger en overheid
Privaatrecht: horizontale relatie tussen burgers onderling
Het is publiekrecht, verticale werking en gaat over een overheid die tussen kan
komen in leven van burger en het strafrecht van openbare orde is wat wilt
zeggen dat je er dus niet van kan afwijken bv geen contract maken ‘tussen ons
gelden bepaalde regels niet’. Je kan niet zeggen ‘ik en verwondingen. De positie
van toestemming v slachtoffer is belangrijk! Strafrecht gaat niet over relatie
tussen dader en slachtoffers wat niet wilt zeggen dat slachtoffer niks kan doen
want je kan een klacht indienen.
Vroeger hadden we klachtmisdrijven, nu niet meer. Dat zijn misdrijven waarvan
slachtoffer aangifte kon doen met ‘ik ben slachtoffer’ en kon zeggen dat ze geen
vervolging wensen en parket dus niks kon doen. Vaak over stalking discussie,
soms moeilijk in te schatten. Nadeel is dat je niet kan ageren tenzij slachtoffer bij
u komt aankloppen en soms deden ze dat niet door bv hiërarchisch situatie en is
bang, of slachtoffer is er niet meer door bv suïcide. Daarom weg en kan parket
nadenken wat die gaat doen met opportuniteitsbeginsel.
Inleiding theorieën strafrecht
Het ius puniendi bestaat uit verschillende theorieën. Daarnaast kan op
uiteenlopende wijze w gedacht over functie en verschillende mogelijke
doeleinden van straf. Voornaamste theorieën: uitersten w hierbij vertolkt door
aan de ene kant klassieke, en aan andere kant positivistische leer. Het nieuw
sociaal verweer tracht beide te verzoenen.
- Vergelding: gedachte dat straf het onrecht moet vergoeden dat door
misdrijf is veroorzaak. Dit gebeurt door aan de dader een sanctie op te
leggen die ‘pijn’ doet. Hem wordt leed opgelegd waardoor hij in fysieke,
morele en patrimoniale integriteit w getroffen
- Verzoening: door bestraffing w het leed dat door het misdrijf is veroorzaakt
‘hersteld’ en is maatschappelijk gezien ‘rechtvaardigheid geschied’.
Moderne straffen zoals bemiddeling zijn hiervan een voorbeeld
- Herstel van schade: sommige straffen hebben net zoals civielrechtelijke
sanctie een herstellende functie
- Algemeen preventie: deze functie w gedoeld op afschrikkende werking van
straf t o v wetsovertreders
, - Bijzondere preventie: effect van straf t o v delinquent op wie ze w
toegepast, straf zal aan delinquent leren geen nieuwe misdrijven (recidive)
te plegen dus zal preventieve werking
- Resocialiserende werking: hangt samen met bijzonder preventie, d m v
straf zal delinquent wederaangepast w zodat zijn sociale re-integratie in
samenleving mogelijk w. De sanctie zelf w een actief instrument tot
wederopvoeding, waardoor zij een instrumenteel karakter krijgt. De sanctie
geen doel op zichzelf (bestraffing) maar streeft naar ander doen (sociale
re-integratie)
Verschillende strafrechtsperspectieven THEORIEËN
Examenvraag: stelling en dan ‘van uit welk perspectief’ (klassiek, positivisme,
nieuw sociaal verweer, nieuw realisme, toekomst).
Ius puniendi= hoe komt het dat je als overheid macht hebt strafrechtelijk op te
treden?
1. Klassieke leer
Situering: tijdens de Franse revolutie (Montesquieu, Locke, Rousseau en Beccaria), BE
onafhankelijkheid en BE strafwetboek (Haus). Franse revolutie belangrijk door
proportionaliteit, legaliteit, subsidiariteit.
Mensbeeld:
- Vrijdenkende mens: iedereen heeft de tussen goed en kwaad, iedereen is een
rationeel wezen
- Morele schuld is belangrijk: als je slechte keuze maakt, dan kunnen we u daarop
aanspreken, morele verantwoordelijkheid die je dan hebt
- Nullum crimen sine culpa: geen misdrijf zonder schuld
Invloed op het strafrecht:
Quasi automatisch proces v misdrijf naar straf: er z geen omwegen die
gemaakt w want je vertrekt vanuit vrij mensbeeld en legaliteit en
verlichtingsideeën, dan ga je ervan uit dat een misdrijf vooraf geschreven
moet w op basis v legaliteit en dat dat automatisch tot straf leidt die voor
iedereen hetzelfde is want iedereen is een vrij denkend wezen. Legaliteit
betekent dat er met vaste straffen gewerkt w, je gaat een soort catalagus
maken met welke gedragingen die je niet sociaal gepast vinden en afweging
maken met welke misdrijf vinden we erger dan andere. De afweging gebeurt
door te kijken naar schade, welk misdrijf brengt meeste schade aan, dan w
die zwaarder gestraft. En het is de schuld v de dader die ons het recht geeft om op die
manier naar te kijken.
Drie gevolgen voor dat proces:
- Er is geen vervolgingsbeleid: nu kunnen we kiezen om iets te vervolgen of niet
en vroeger w een misdrijf automatisch gestraft met vaste straffen, dus er was
geen opportuniteitsbeginsel
- Er is geen appreciatie door de rechter: ‘jij hebt dat gedaan dus je krijgt deze
straf’ en kijkt niet naar verzachtende omstandigheden/ context
- Er is geen strafuitvoeringsbeleid: maar dat strafuitvoering altijd tot strafeinde
zou zijn.
Doelstelling v strafrecht:
- Vergelding : iemand maakt een rationeel verkeerde keuze en is daardoor
aansprakelijk, waardoor vergelding als strafdoel naar boven komt. Belangrijk
omwille de schending v het sociaal contract.
