1
Strafrecht en strafprocesrecht
KU Leuven
2024-2025
Slides Strafprocesrecht
Prof. Raf Verstraeten
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 1
1
, 2
ZIE PG. 73 SR
Deel 3 – Vorderingen die ontstaan uit een misdrijf
➔ Strafvordering: publieke vordering in naam vd samenleving
o Door OM (= parket) (soms door burgerlijke partij) als vertegenwoordiger vd maatschappij
o Sanctioneren door straf of maatregel
o Inquisitoir
➔ Burgerlijke vordering: schadelijder wil vergoeding (herstel van schade)
o Door slachtoffer
Let op met betekenis van woorden!
➔ Verdachte, inverdenkinggestelde, beklaagde, veroordeelde ≠ hetzelfde, andere rechten aan verbonden
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 2
2
, 3
Overzicht van de strafprocedure
onderzoeksfase
opsporings- gerechtelijk
onderzoek (OO) onderzoek (GO)
openbaar ministerie (OM) onderzoeksrechter (OR)
oproeping rechtstreekse raadkamer (RK)
bij P.V. (OPV) dagvaarding (RD)
(kamer van KI
inbeschuldiging-
politie- correctionele stelling) (KI)
rechtbank rechtbank
politie- correctionele Hof van
rechtbank rechtbank assisen
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 3
3
, 4
vonnisfase
politie- correctionele Hof van
rechtbank rechtbank assisen
- overtredingen - wanbedrijven - niet-gecorrectionali-
- verkeersmisdrijven - gecorrectionali- seerde misdaden
seerde misdaden
correctionele Hof van beroep
rechtbank
Hof van Cassatie Hof van Cassatie Hof van Cassatie
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 4
4
, 5
➔ 4 actoren die meespelen in strafproces:
o Beklaagde
o OM (= de motor)
o Slachtoffer
o Civielrechtelijk aansprakelijke partijen (CAP)
➔ Typologieën van een strafprocedure:
o Accusatoir:
▪ Mondeling
▪ Tegensprekelijk
▪ Geen orgaan dat ervoor zorgt dat er een strafprocedure gevoerd zal worden
▪ Beide partijen staan op gelijke voet & proberen gelijk te krijgen
o Inquisitoriaal:
▪ OM voert onderzoek uit
▪ Schriftelijk
▪ Niet tegensprekelijk
▪ Centraal orgaan dat instaat voor belangen vd OH
➔ OM
o = instelling die optreedt als vervolgende partij
o = een partij met een maatschappelijk profiel, dus handelt in het belang van de maatschappij
o Tussen OM (= een partij) & rechter: onafhankelijkheid
▪ Rechter ≠ verplicht om op de vorderingen vh OM in te gaan
▪ Rechter kan het OM niets bevelen
o = ”aanklager”
▪ Deze term niet gebruiken, want lijkt dan alsof OM puur mensen wil laten straffen
• OM handelt in belang vd samenleving: met strengheid of mildheid
• OM kan even goed de vrijspraak vragen
➔ Rechtspositie vh slachtoffer in een strafproces:
o Mogelijkheden:
1. Slachtoffer heeft er niets mee te maken, het gaat over de maatschappij
2. Slachtoffer heeft er wel veel mee te maken, we moeten ze horen in de zaak & ze moeten een partij zijn
-> In België: slachtoffer kan zich burgerlijke partij stellen
-> Zo een plaats kregen in het strafproces
-> Vraag: op welk niveau staat de burgerlijke partij tov het OM & de beklaagde?
o Er zijn veel zaken zonder slachtoffer
➔ CAP:
o Ongevallen in dienstverband
▪ Vb: chauffeur rijdt iemand omver in uitoefening van een dienstverband - onopzettelijke slagen en
verwondingen
o Werkgever heeft Ah. hiervoor in hoedanigheid van CAP
▪ Strafrechtelijk veroordeeld
o Waartoe kan een CAP gehouden zijn?
▪ Principe: betaling tot schadevergoeding waartoe werknemer = veroordeeld + de gerechtskosten
▪ Slachtoffervriendelijk: slachtoffer kan 2 mensen aanspreken , CAP als waarborg voor de betaling vd
schadevergoeding
▪ Uitz.: CAP kan soms ook gehouden zijn tot de geldboete
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 5
5
, 6
➔ Onderzoeksfase & vonnis/berechtingsfase
o Altijd nadenken: in welke fase zitten we nu?
o In onderzoeksfase: opsporingsonderzoek of gerechtelijk onderzoek
▪ Verschil:
• OO: door OM
• GO: door onderzoeksrechter
▪ Beiden: een andere weg naar vonnisfase
▪ Rechtstreekse dagvaarding
• = instrument waarmee procureur namens OM beklaagde rechtstreeks dagvaardt voor de rb
(simpel & efficiënt)
• Variant: oproeping bij PV (proces-verbaal)
▪ Gerechtelijk onderzoek:
• Raadkamer = soort van tussenbeoordelingsfase
o = een filter die bepaalt wat doorstroomt naar de rb & wat in de RK blijft
o 1 onafhankelijke rechter
▪ ≠ zelfde als de rechter die onderzoek heeft gedaan (OR)
• KI = kamer van inbeschuldigingstelling
o Eerst RK, dan KI: om veel waarborgen te voorzien tov grotere efficiëntie
o KI kan zaak naar Hof van Assisen toewijzen
▪ Door dit niveau gaan zo weinig zaken naar Asissen
o = onderdeel vh HvB
▪ We komen dus niet altijd tot KI
o = 3 rechters
o In vonnisfase:
▪ 3 soorten misdrijven (misdaad, wanbedrijf, overtreding) -> 3 rechtbanken
• MAAR nu ≠ meer zo duidelijk:
o Korpschef - procureur-generaal: 5 personen per rechtsgebied
▪ Links & rechts vh schema = dezelfde mensen bij HvB
o PG van HvC
▪ Bijgestaan door een team
▪ = amicus curiae (= vriend vd rb)
▪ = raadgever vh HvC
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 6
6
, 7
Opties voor O.M.
aangifte klacht eigen
vaststelling
agp/ogp
technisch sepot
APV SEPOT
opportuniteitssepot
sepot
ger.ond.
O.M. OPSPORINGSONDERZOEK R.D. → VG
V.S.B.G.
strafbemiddeling
Vordering GO (VGO) → GERECHTELIJK ONDERZOEK
OR
V.S.B.G. en STRAFBEMIDDELING
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 7
7
, 8
MIN. v. JUSTITIE
Gezag, leiding
federaal parket college van P.G.’s
gezag
leiding
HOF Procureur-
v. Generaal
CASSATIE Advocaat-
Generaal
P.G. P.G.
Adv. Gen. HOF van BEROEP Adv. Gen.
Substituut- Substituut-
Gen. P.G.
Arbeids- CORRECTIONELE RECHTBANK Pdk
auditeur Eerste-
Subst. POLITIERECHTBANK Subst.
Arb. aud. Substitut
en
Toegev. Subst.
Fisc. Subst.
Eco. Subst.
Strafuitv. Subst.
Milieu Subst.
Proc. Verkeers-
veiligheid
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 8
8
, 9
FEDERAAL PARKET
- Uitoefening strafvordering
• Limitatieve lijst (art. 144ter, 1°, 4° & 5° Ger. W.)
• Terroristische misdrijven (art. 144ter §1, 2° Ger.W.)
• Misdrijven internationaal of in verschillende rechtsgebieden
• Misdrijven samenhangend met vorige
! ALS goede rechtsbedeling het vereist
→ concurrerende bevoegdheid PdK, maar evocatierecht voor
federale procureur
! exclusieve bevoegdheid F.P. voor misdrijven van humanitair recht
→ geen federale onderzoeksrechters
- Coördinatie van uitoefening strafvordering
- Vergemakkelijken internationale samenwerking
- Toezicht op werking van federale politie
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 9
9
, 10
Hoofdstuk 1 – Instelling en uitoefening van de strafvordering
Afdeling 1 – Initiatief en uitoefening
3 vragen:
1. Verhouding minister van justitie & OM?
a. Minister heeft gezag, maar geen leiding: kan instelling controleren (vb: budgettair), maar inhoudelijk in de
dossiers heeft hij niets te zeggen
2. Wat is de taak vh college van procureur-generaals (5 personen)?
3. Wat is federaal parket?
➔ Hoe worden zaken naar het OM gebracht?
o Ambtelijke aangifte = OHdienst
▪ Dus als die weet dat er een misdaad is gepleegd: OM waarschuwen
▪ Samenwerkingsplicht vd OHorganen
o Aangifte
o Klacht: benadeelde door het misdrijf brengt het misdrijf naar de OH met als wens proces op te starten
o Eigen vaststellingen: de politie die patrouilleert
➔ APV = aanvankelijke proces-verbaal: gaat naar de PdK
➔ Opportuniteitsbeginsel: kiezen vervolgen of niet
o ALS niet vervolgd = seponeren
▪ +- 60% vd misdaden worden geseponeerd
§1 Het Openbaar Ministerie
A. Inrichting
Correctionele rb & politierb
- PdK
o Substituten: staan PdK bij (art. 151 Ger. W.)
▪ Soms eerste-substituut
▪ Toegevoegde substituten per rechtsgebied HvB
o Substituut-PdK in rb. van eerste aanleg waar HvB gevestigd is
- Raad van PdK (art. 150 Ger.W.)
= raadgevend orgaan
o Adviseren over harmonisatie & uniforme toepassing van regels + zaken die verband
houden met de opdrachten vh OM
- Parket verkeersveiligheid (art. 150/1-150/2 Ger. W.)
o Toegewezen bevoegdheden
o Procureur voor de verkeersveiligheid
o Om politieparketten te ontlasten!
o 2 substituut-procureurs voor verkeersveiligheid
- OM strafvordering voor fiscaal strafrecht (art. 151bis Ger. W.)
o Uitzondering: douane- en accijnsmisdrijven
- Raad van arbeidsauditeurs (art. 152bis Ger. W.)
o Misdrijven van sociaal strafrecht die niet voor arbeidsrechtbanken w vervolgd
- Federaal parket
o 33 magistraten
o Federaal procureur
▪ Alle opdrachten van OM in strafzaken bij HvB, HvA, rb. eerste aanleg & politierb.
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 10
10
Strafrecht en strafprocesrecht
KU Leuven
2024-2025
Slides Strafprocesrecht
Prof. Raf Verstraeten
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 1
1
, 2
ZIE PG. 73 SR
Deel 3 – Vorderingen die ontstaan uit een misdrijf
➔ Strafvordering: publieke vordering in naam vd samenleving
o Door OM (= parket) (soms door burgerlijke partij) als vertegenwoordiger vd maatschappij
o Sanctioneren door straf of maatregel
o Inquisitoir
➔ Burgerlijke vordering: schadelijder wil vergoeding (herstel van schade)
o Door slachtoffer
Let op met betekenis van woorden!
➔ Verdachte, inverdenkinggestelde, beklaagde, veroordeelde ≠ hetzelfde, andere rechten aan verbonden
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 2
2
, 3
Overzicht van de strafprocedure
onderzoeksfase
opsporings- gerechtelijk
onderzoek (OO) onderzoek (GO)
openbaar ministerie (OM) onderzoeksrechter (OR)
oproeping rechtstreekse raadkamer (RK)
bij P.V. (OPV) dagvaarding (RD)
(kamer van KI
inbeschuldiging-
politie- correctionele stelling) (KI)
rechtbank rechtbank
politie- correctionele Hof van
rechtbank rechtbank assisen
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 3
3
, 4
vonnisfase
politie- correctionele Hof van
rechtbank rechtbank assisen
- overtredingen - wanbedrijven - niet-gecorrectionali-
- verkeersmisdrijven - gecorrectionali- seerde misdaden
seerde misdaden
correctionele Hof van beroep
rechtbank
Hof van Cassatie Hof van Cassatie Hof van Cassatie
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 4
4
, 5
➔ 4 actoren die meespelen in strafproces:
o Beklaagde
o OM (= de motor)
o Slachtoffer
o Civielrechtelijk aansprakelijke partijen (CAP)
➔ Typologieën van een strafprocedure:
o Accusatoir:
▪ Mondeling
▪ Tegensprekelijk
▪ Geen orgaan dat ervoor zorgt dat er een strafprocedure gevoerd zal worden
▪ Beide partijen staan op gelijke voet & proberen gelijk te krijgen
o Inquisitoriaal:
▪ OM voert onderzoek uit
▪ Schriftelijk
▪ Niet tegensprekelijk
▪ Centraal orgaan dat instaat voor belangen vd OH
➔ OM
o = instelling die optreedt als vervolgende partij
o = een partij met een maatschappelijk profiel, dus handelt in het belang van de maatschappij
o Tussen OM (= een partij) & rechter: onafhankelijkheid
▪ Rechter ≠ verplicht om op de vorderingen vh OM in te gaan
▪ Rechter kan het OM niets bevelen
o = ”aanklager”
▪ Deze term niet gebruiken, want lijkt dan alsof OM puur mensen wil laten straffen
• OM handelt in belang vd samenleving: met strengheid of mildheid
• OM kan even goed de vrijspraak vragen
➔ Rechtspositie vh slachtoffer in een strafproces:
o Mogelijkheden:
1. Slachtoffer heeft er niets mee te maken, het gaat over de maatschappij
2. Slachtoffer heeft er wel veel mee te maken, we moeten ze horen in de zaak & ze moeten een partij zijn
-> In België: slachtoffer kan zich burgerlijke partij stellen
-> Zo een plaats kregen in het strafproces
-> Vraag: op welk niveau staat de burgerlijke partij tov het OM & de beklaagde?
o Er zijn veel zaken zonder slachtoffer
➔ CAP:
o Ongevallen in dienstverband
▪ Vb: chauffeur rijdt iemand omver in uitoefening van een dienstverband - onopzettelijke slagen en
verwondingen
o Werkgever heeft Ah. hiervoor in hoedanigheid van CAP
▪ Strafrechtelijk veroordeeld
o Waartoe kan een CAP gehouden zijn?
▪ Principe: betaling tot schadevergoeding waartoe werknemer = veroordeeld + de gerechtskosten
▪ Slachtoffervriendelijk: slachtoffer kan 2 mensen aanspreken , CAP als waarborg voor de betaling vd
schadevergoeding
▪ Uitz.: CAP kan soms ook gehouden zijn tot de geldboete
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 5
5
, 6
➔ Onderzoeksfase & vonnis/berechtingsfase
o Altijd nadenken: in welke fase zitten we nu?
o In onderzoeksfase: opsporingsonderzoek of gerechtelijk onderzoek
▪ Verschil:
• OO: door OM
• GO: door onderzoeksrechter
▪ Beiden: een andere weg naar vonnisfase
▪ Rechtstreekse dagvaarding
• = instrument waarmee procureur namens OM beklaagde rechtstreeks dagvaardt voor de rb
(simpel & efficiënt)
• Variant: oproeping bij PV (proces-verbaal)
▪ Gerechtelijk onderzoek:
• Raadkamer = soort van tussenbeoordelingsfase
o = een filter die bepaalt wat doorstroomt naar de rb & wat in de RK blijft
o 1 onafhankelijke rechter
▪ ≠ zelfde als de rechter die onderzoek heeft gedaan (OR)
• KI = kamer van inbeschuldigingstelling
o Eerst RK, dan KI: om veel waarborgen te voorzien tov grotere efficiëntie
o KI kan zaak naar Hof van Assisen toewijzen
▪ Door dit niveau gaan zo weinig zaken naar Asissen
o = onderdeel vh HvB
▪ We komen dus niet altijd tot KI
o = 3 rechters
o In vonnisfase:
▪ 3 soorten misdrijven (misdaad, wanbedrijf, overtreding) -> 3 rechtbanken
• MAAR nu ≠ meer zo duidelijk:
o Korpschef - procureur-generaal: 5 personen per rechtsgebied
▪ Links & rechts vh schema = dezelfde mensen bij HvB
o PG van HvC
▪ Bijgestaan door een team
▪ = amicus curiae (= vriend vd rb)
▪ = raadgever vh HvC
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 6
6
, 7
Opties voor O.M.
aangifte klacht eigen
vaststelling
agp/ogp
technisch sepot
APV SEPOT
opportuniteitssepot
sepot
ger.ond.
O.M. OPSPORINGSONDERZOEK R.D. → VG
V.S.B.G.
strafbemiddeling
Vordering GO (VGO) → GERECHTELIJK ONDERZOEK
OR
V.S.B.G. en STRAFBEMIDDELING
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 7
7
, 8
MIN. v. JUSTITIE
Gezag, leiding
federaal parket college van P.G.’s
gezag
leiding
HOF Procureur-
v. Generaal
CASSATIE Advocaat-
Generaal
P.G. P.G.
Adv. Gen. HOF van BEROEP Adv. Gen.
Substituut- Substituut-
Gen. P.G.
Arbeids- CORRECTIONELE RECHTBANK Pdk
auditeur Eerste-
Subst. POLITIERECHTBANK Subst.
Arb. aud. Substitut
en
Toegev. Subst.
Fisc. Subst.
Eco. Subst.
Strafuitv. Subst.
Milieu Subst.
Proc. Verkeers-
veiligheid
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 8
8
, 9
FEDERAAL PARKET
- Uitoefening strafvordering
• Limitatieve lijst (art. 144ter, 1°, 4° & 5° Ger. W.)
• Terroristische misdrijven (art. 144ter §1, 2° Ger.W.)
• Misdrijven internationaal of in verschillende rechtsgebieden
• Misdrijven samenhangend met vorige
! ALS goede rechtsbedeling het vereist
→ concurrerende bevoegdheid PdK, maar evocatierecht voor
federale procureur
! exclusieve bevoegdheid F.P. voor misdrijven van humanitair recht
→ geen federale onderzoeksrechters
- Coördinatie van uitoefening strafvordering
- Vergemakkelijken internationale samenwerking
- Toezicht op werking van federale politie
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 9
9
, 10
Hoofdstuk 1 – Instelling en uitoefening van de strafvordering
Afdeling 1 – Initiatief en uitoefening
3 vragen:
1. Verhouding minister van justitie & OM?
a. Minister heeft gezag, maar geen leiding: kan instelling controleren (vb: budgettair), maar inhoudelijk in de
dossiers heeft hij niets te zeggen
2. Wat is de taak vh college van procureur-generaals (5 personen)?
3. Wat is federaal parket?
➔ Hoe worden zaken naar het OM gebracht?
o Ambtelijke aangifte = OHdienst
▪ Dus als die weet dat er een misdaad is gepleegd: OM waarschuwen
▪ Samenwerkingsplicht vd OHorganen
o Aangifte
o Klacht: benadeelde door het misdrijf brengt het misdrijf naar de OH met als wens proces op te starten
o Eigen vaststellingen: de politie die patrouilleert
➔ APV = aanvankelijke proces-verbaal: gaat naar de PdK
➔ Opportuniteitsbeginsel: kiezen vervolgen of niet
o ALS niet vervolgd = seponeren
▪ +- 60% vd misdaden worden geseponeerd
§1 Het Openbaar Ministerie
A. Inrichting
Correctionele rb & politierb
- PdK
o Substituten: staan PdK bij (art. 151 Ger. W.)
▪ Soms eerste-substituut
▪ Toegevoegde substituten per rechtsgebied HvB
o Substituut-PdK in rb. van eerste aanleg waar HvB gevestigd is
- Raad van PdK (art. 150 Ger.W.)
= raadgevend orgaan
o Adviseren over harmonisatie & uniforme toepassing van regels + zaken die verband
houden met de opdrachten vh OM
- Parket verkeersveiligheid (art. 150/1-150/2 Ger. W.)
o Toegewezen bevoegdheden
o Procureur voor de verkeersveiligheid
o Om politieparketten te ontlasten!
o 2 substituut-procureurs voor verkeersveiligheid
- OM strafvordering voor fiscaal strafrecht (art. 151bis Ger. W.)
o Uitzondering: douane- en accijnsmisdrijven
- Raad van arbeidsauditeurs (art. 152bis Ger. W.)
o Misdrijven van sociaal strafrecht die niet voor arbeidsrechtbanken w vervolgd
- Federaal parket
o 33 magistraten
o Federaal procureur
▪ Alle opdrachten van OM in strafzaken bij HvB, HvA, rb. eerste aanleg & politierb.
SR&SPR – SlidesSPR – KU Leuven - 2024-25 - 10
10
