Inhoud
1. Wat is recht?........................................................................................................................... 5
1.1. Definitie van recht............................................................................................................ 5
1.2. Verschil tussen objectief recht en subjectief recht...........................................................5
1.3. Verschil tussen natuurlijke persoon en rechtspersoon.....................................................5
2. Scheiding der machten........................................................................................................... 5
2.1. Wetgevende macht.......................................................................................................... 6
2.2. Uitvoerende macht........................................................................................................... 6
2.3. Rechterlijke macht............................................................................................................ 6
3. Hoven en rechtbanken........................................................................................................... 7
3.1. Enkele algemene beginselen............................................................................................ 7
3.1.1. Eenheid van rechtspraak............................................................................................ 7
3.1.2. Dubbele aanleg.......................................................................................................... 7
3.1.3. Materiële bevoegdheid............................................................................................... 8
3.1.4. Territoriale bevoegdheid............................................................................................. 8
3.2. Verschillende hoven en rechtbanken................................................................................ 8
3.2.1. Vredegerecht............................................................................................................. 8
3.2.2. Rechtbank van 1ste aanleg (REA)................................................................................ 8
3.2.3. Arbeidsrechtbank en arbeidshof................................................................................9
3.2.4. Hof van beroep (HvB)................................................................................................. 9
3.3. Actoren binnen de hoven en rechtbanken......................................................................10
3.4. De gerechtelijke procedure............................................................................................ 11
3.4.1. Inleiding geding....................................................................................................... 11
3.4.2. Inleidende zitting..................................................................................................... 12
3.4.3. Uitspraak.................................................................................................................. 12
1. Wie is minderjarig?............................................................................................................... 12
2. Welke rechten en plichten heeft een minderjarige?.............................................................13
2.1. Niet-ontvoogde minderjarigen....................................................................................... 13
2.1.1. Ouders..................................................................................................................... 13
2.1.2. Voogdij..................................................................................................................... 13
2.1.3. Wie oefent dan rechten en plichten van minderjarige uit?.......................................14
2.2. Ontvoogde minderjarigen............................................................................................... 14
2.3. Sanctie........................................................................................................................... 15
1. Grondslag van het beroepsgeheim....................................................................................... 15
2. Het principe: zwijgplicht....................................................................................................... 16
2.1. Discretieplicht................................................................................................................ 16
3. Uitzonderingen op het beroepsgeheim.................................................................................16
3.1. Getuigenis in rechte....................................................................................................... 17
1
Ethisch en Juridisch Handelen 2024-2025
, 3.2. Wettelijke bepaling......................................................................................................... 17
3.2.1. Wettelijke bepaling: schuldig verzuim......................................................................17
3.3. Eigen verdediging in rechte............................................................................................ 17
3.4. Noodtoestand................................................................................................................. 17
3.5. Artikel 458bis SW........................................................................................................... 18
3.6. Artikel 458 ter SW.......................................................................................................... 18
3.7. Gedeeld beroepsgeheim................................................................................................ 18
3.8. Instemming cliënt........................................................................................................... 19
4. Schending beroepsgeheim................................................................................................... 19
4.1. Schending beroepsgeheim: strafrechtelijke AH..............................................................19
4.2. Schending beroepsgeheim: burgerrechtelijke AH...........................................................19
1. Basisbegrippen..................................................................................................................... 19
1.1. Aansprakelijkheid: basisbegrippen................................................................................. 19
2. Schuldaansprakelijkheid....................................................................................................... 20
2.1. Schuldaansprakelijkheid: basisregels............................................................................. 20
2.2. Schuldaansprakelijkheid: 3 voorwaarden.......................................................................20
2.3. Schuldaansprakelijkheid: vermoeden van AH.................................................................21
3. Objectieve aansprakelijkheid................................................................................................ 22
4. Gevolgen van aansprakelijkheid........................................................................................... 22
4.1. Herstel in natura............................................................................................................ 22
4.2. Schadevergoeding.......................................................................................................... 23
5. Bescherming en bewind voor minderjarigen........................................................................23
5.1. Wat is het....................................................................................................................... 23
5.2. Buitengerechtelijke bescherming................................................................................... 23
5.3. Gerechtelijke bescherming............................................................................................. 23
5.3.1. Wat is gerechtelijke bescherming?...........................................................................23
5.3.2. Procedure................................................................................................................. 24
6. Wet rechten van de patiënt.................................................................................................. 24
6.1. Ontstaan........................................................................................................................ 24
6.2. Toepassingsgebied......................................................................................................... 24
6.3. Welke rechten heeft een patiënt.................................................................................... 25
6.3.1. Ontvangen van een kwaliteitsvolle dienstverstrekking............................................25
6.3.2. Vrij kiezen van een gezondheidszorgbeoefenaar.....................................................25
6.3.3. Geïnformeerd worden over gezondheidstoestand....................................................25
6.3.4. Vrij toestemmen in een tussenkomst.......................................................................26
6.3.5. Zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier met inzage en afschrift...........................26
6.3.6. Bescherming persoonlijke levenssfeer.....................................................................26
6.3.7. Klacht bij ombudsdienst........................................................................................... 26
1. Moraal en ethiek................................................................................................................... 27
2
Ethisch en Juridisch Handelen 2024-2025
, 1.1. Moraal............................................................................................................................ 28
1.2. Ethiek............................................................................................................................. 29
1.3. Morele ontwikkeling....................................................................................................... 29
1.3.1. Hoe ontwikkelt de gewetensvorming zich?..............................................................30
1.3.2. Het ‘Heinz’-dilemma................................................................................................. 31
1.3.3. Kritiek op kohlberg................................................................................................... 32
1.4. Samenvatting................................................................................................................. 32
2. Normatieve theorieën........................................................................................................... 32
2.1. Teleologische of gevolgenethiek..................................................................................... 32
2.2. Deontologische of beginselethiek..................................................................................33
2.3. Deugdenethiek............................................................................................................... 33
2.3.1. Zorgzaamheid en zorgethiek....................................................................................34
2.3.2. Tolerantie................................................................................................................. 35
3. In gesprek over ethische dillema’s, naar een beroepsethiek................................................36
3.1. Dilemma’s en morele verantwoordelijkheid...................................................................36
3.2. Grondhouding................................................................................................................. 37
3.3. Heldere argumentatie.................................................................................................... 38
3.3.1. Drogredenen............................................................................................................ 39
3.4. 3 perspectieven op argumentatie.................................................................................. 41
3.4.1. Experiment van Milgram.......................................................................................... 41
4. Van normen en waarden naar beroepsethiek.......................................................................43
4.1. Principes van de (toegepast) psycholoog.......................................................................43
4.1.1. Verantwoordelijkheid................................................................................................ 43
4.1.2. Integriteit................................................................................................................. 44
4.1.3. Eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon (respect)..............44
4.1.4. Competentie............................................................................................................ 44
4.2. Richtlijnen: de normen van de (toegepast) psycholoog.................................................44
4.3. Concrete morele oordelen.............................................................................................. 45
5. Deontologische code, privacy & beroepsgeheim..................................................................45
5.1. De deontologische code................................................................................................. 45
5.2. Waarom een deontologische code?................................................................................45
5.2.1. Eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon:............................46
5.2.2. De verantwoordelijkheid.......................................................................................... 46
5.2.3. De competentie........................................................................................................ 46
5.2.4. Integriteit en eerlijkheid........................................................................................... 47
5.3. Privacy........................................................................................................................... 47
5.4. beroepsgeheim.............................................................................................................. 48
5.4.1. Het strafwetboek (SW)............................................................................................. 48
5.4.2. Het beroepsgeheim (artikel 458, 458 bis, 458ter)....................................................49
3
Ethisch en Juridisch Handelen 2024-2025
, 5.4.3. Zwijgplicht................................................................................................................ 50
5.4.4. Schuldig verzuim (art 422bis strafwetboek).............................................................53
5.4.5. Begrippen................................................................................................................. 53
6. Beroepsgeheim: toepassingen............................................................................................. 54
6.1. De minderjarige............................................................................................................. 54
6.2. DRM................................................................................................................................ 54
6.3. Beroepsgeheim bij minderjarigen................................................................................... 55
6.4. Kindermishandeling........................................................................................................ 56
6.5. Het dossier..................................................................................................................... 57
6.5.1. Vernietiging van het dossier..................................................................................... 58
6.5.2. Wet patiëntrechten en het dossier...........................................................................59
6.5.3. Het dossier en de minderjarige..............................................................................60
6.6. Beroepsgeheim.............................................................................................................. 61
6.6.1. Na de dood............................................................................................................... 61
7. Diagnostiek en therapie....................................................................................................... 61
7.1. Algemene uitgangspunten............................................................................................. 61
8. Het stappenplan................................................................................................................... 62
8.1. Stap 1............................................................................................................................. 63
8.2. Stap 2............................................................................................................................. 63
8.3. Stap 3............................................................................................................................. 63
8.4. Stap 4............................................................................................................................. 63
8.4.1. Belangen en niveau van belangen...........................................................................64
8.5. Stap 5............................................................................................................................. 65
8.6. Stap 6............................................................................................................................. 66
9. Thema’s euthanasie en abortus........................................................................................... 66
9.1. Euthanasie..................................................................................................................... 66
9.1.1. Euthanasie bij meerderjarigen................................................................................. 67
9.1.2. Euthanasie bij minderjarigen................................................................................... 70
9.2. Abortus arte provocatus................................................................................................. 71
9.2.1. Wet 3 april 1990....................................................................................................... 71
9.2.2. Ethisch?.................................................................................................................... 72
Ethisch en juridisch handelen
Inleiding tot recht
4
Ethisch en Juridisch Handelen 2024-2025
1. Wat is recht?........................................................................................................................... 5
1.1. Definitie van recht............................................................................................................ 5
1.2. Verschil tussen objectief recht en subjectief recht...........................................................5
1.3. Verschil tussen natuurlijke persoon en rechtspersoon.....................................................5
2. Scheiding der machten........................................................................................................... 5
2.1. Wetgevende macht.......................................................................................................... 6
2.2. Uitvoerende macht........................................................................................................... 6
2.3. Rechterlijke macht............................................................................................................ 6
3. Hoven en rechtbanken........................................................................................................... 7
3.1. Enkele algemene beginselen............................................................................................ 7
3.1.1. Eenheid van rechtspraak............................................................................................ 7
3.1.2. Dubbele aanleg.......................................................................................................... 7
3.1.3. Materiële bevoegdheid............................................................................................... 8
3.1.4. Territoriale bevoegdheid............................................................................................. 8
3.2. Verschillende hoven en rechtbanken................................................................................ 8
3.2.1. Vredegerecht............................................................................................................. 8
3.2.2. Rechtbank van 1ste aanleg (REA)................................................................................ 8
3.2.3. Arbeidsrechtbank en arbeidshof................................................................................9
3.2.4. Hof van beroep (HvB)................................................................................................. 9
3.3. Actoren binnen de hoven en rechtbanken......................................................................10
3.4. De gerechtelijke procedure............................................................................................ 11
3.4.1. Inleiding geding....................................................................................................... 11
3.4.2. Inleidende zitting..................................................................................................... 12
3.4.3. Uitspraak.................................................................................................................. 12
1. Wie is minderjarig?............................................................................................................... 12
2. Welke rechten en plichten heeft een minderjarige?.............................................................13
2.1. Niet-ontvoogde minderjarigen....................................................................................... 13
2.1.1. Ouders..................................................................................................................... 13
2.1.2. Voogdij..................................................................................................................... 13
2.1.3. Wie oefent dan rechten en plichten van minderjarige uit?.......................................14
2.2. Ontvoogde minderjarigen............................................................................................... 14
2.3. Sanctie........................................................................................................................... 15
1. Grondslag van het beroepsgeheim....................................................................................... 15
2. Het principe: zwijgplicht....................................................................................................... 16
2.1. Discretieplicht................................................................................................................ 16
3. Uitzonderingen op het beroepsgeheim.................................................................................16
3.1. Getuigenis in rechte....................................................................................................... 17
1
Ethisch en Juridisch Handelen 2024-2025
, 3.2. Wettelijke bepaling......................................................................................................... 17
3.2.1. Wettelijke bepaling: schuldig verzuim......................................................................17
3.3. Eigen verdediging in rechte............................................................................................ 17
3.4. Noodtoestand................................................................................................................. 17
3.5. Artikel 458bis SW........................................................................................................... 18
3.6. Artikel 458 ter SW.......................................................................................................... 18
3.7. Gedeeld beroepsgeheim................................................................................................ 18
3.8. Instemming cliënt........................................................................................................... 19
4. Schending beroepsgeheim................................................................................................... 19
4.1. Schending beroepsgeheim: strafrechtelijke AH..............................................................19
4.2. Schending beroepsgeheim: burgerrechtelijke AH...........................................................19
1. Basisbegrippen..................................................................................................................... 19
1.1. Aansprakelijkheid: basisbegrippen................................................................................. 19
2. Schuldaansprakelijkheid....................................................................................................... 20
2.1. Schuldaansprakelijkheid: basisregels............................................................................. 20
2.2. Schuldaansprakelijkheid: 3 voorwaarden.......................................................................20
2.3. Schuldaansprakelijkheid: vermoeden van AH.................................................................21
3. Objectieve aansprakelijkheid................................................................................................ 22
4. Gevolgen van aansprakelijkheid........................................................................................... 22
4.1. Herstel in natura............................................................................................................ 22
4.2. Schadevergoeding.......................................................................................................... 23
5. Bescherming en bewind voor minderjarigen........................................................................23
5.1. Wat is het....................................................................................................................... 23
5.2. Buitengerechtelijke bescherming................................................................................... 23
5.3. Gerechtelijke bescherming............................................................................................. 23
5.3.1. Wat is gerechtelijke bescherming?...........................................................................23
5.3.2. Procedure................................................................................................................. 24
6. Wet rechten van de patiënt.................................................................................................. 24
6.1. Ontstaan........................................................................................................................ 24
6.2. Toepassingsgebied......................................................................................................... 24
6.3. Welke rechten heeft een patiënt.................................................................................... 25
6.3.1. Ontvangen van een kwaliteitsvolle dienstverstrekking............................................25
6.3.2. Vrij kiezen van een gezondheidszorgbeoefenaar.....................................................25
6.3.3. Geïnformeerd worden over gezondheidstoestand....................................................25
6.3.4. Vrij toestemmen in een tussenkomst.......................................................................26
6.3.5. Zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier met inzage en afschrift...........................26
6.3.6. Bescherming persoonlijke levenssfeer.....................................................................26
6.3.7. Klacht bij ombudsdienst........................................................................................... 26
1. Moraal en ethiek................................................................................................................... 27
2
Ethisch en Juridisch Handelen 2024-2025
, 1.1. Moraal............................................................................................................................ 28
1.2. Ethiek............................................................................................................................. 29
1.3. Morele ontwikkeling....................................................................................................... 29
1.3.1. Hoe ontwikkelt de gewetensvorming zich?..............................................................30
1.3.2. Het ‘Heinz’-dilemma................................................................................................. 31
1.3.3. Kritiek op kohlberg................................................................................................... 32
1.4. Samenvatting................................................................................................................. 32
2. Normatieve theorieën........................................................................................................... 32
2.1. Teleologische of gevolgenethiek..................................................................................... 32
2.2. Deontologische of beginselethiek..................................................................................33
2.3. Deugdenethiek............................................................................................................... 33
2.3.1. Zorgzaamheid en zorgethiek....................................................................................34
2.3.2. Tolerantie................................................................................................................. 35
3. In gesprek over ethische dillema’s, naar een beroepsethiek................................................36
3.1. Dilemma’s en morele verantwoordelijkheid...................................................................36
3.2. Grondhouding................................................................................................................. 37
3.3. Heldere argumentatie.................................................................................................... 38
3.3.1. Drogredenen............................................................................................................ 39
3.4. 3 perspectieven op argumentatie.................................................................................. 41
3.4.1. Experiment van Milgram.......................................................................................... 41
4. Van normen en waarden naar beroepsethiek.......................................................................43
4.1. Principes van de (toegepast) psycholoog.......................................................................43
4.1.1. Verantwoordelijkheid................................................................................................ 43
4.1.2. Integriteit................................................................................................................. 44
4.1.3. Eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon (respect)..............44
4.1.4. Competentie............................................................................................................ 44
4.2. Richtlijnen: de normen van de (toegepast) psycholoog.................................................44
4.3. Concrete morele oordelen.............................................................................................. 45
5. Deontologische code, privacy & beroepsgeheim..................................................................45
5.1. De deontologische code................................................................................................. 45
5.2. Waarom een deontologische code?................................................................................45
5.2.1. Eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon:............................46
5.2.2. De verantwoordelijkheid.......................................................................................... 46
5.2.3. De competentie........................................................................................................ 46
5.2.4. Integriteit en eerlijkheid........................................................................................... 47
5.3. Privacy........................................................................................................................... 47
5.4. beroepsgeheim.............................................................................................................. 48
5.4.1. Het strafwetboek (SW)............................................................................................. 48
5.4.2. Het beroepsgeheim (artikel 458, 458 bis, 458ter)....................................................49
3
Ethisch en Juridisch Handelen 2024-2025
, 5.4.3. Zwijgplicht................................................................................................................ 50
5.4.4. Schuldig verzuim (art 422bis strafwetboek).............................................................53
5.4.5. Begrippen................................................................................................................. 53
6. Beroepsgeheim: toepassingen............................................................................................. 54
6.1. De minderjarige............................................................................................................. 54
6.2. DRM................................................................................................................................ 54
6.3. Beroepsgeheim bij minderjarigen................................................................................... 55
6.4. Kindermishandeling........................................................................................................ 56
6.5. Het dossier..................................................................................................................... 57
6.5.1. Vernietiging van het dossier..................................................................................... 58
6.5.2. Wet patiëntrechten en het dossier...........................................................................59
6.5.3. Het dossier en de minderjarige..............................................................................60
6.6. Beroepsgeheim.............................................................................................................. 61
6.6.1. Na de dood............................................................................................................... 61
7. Diagnostiek en therapie....................................................................................................... 61
7.1. Algemene uitgangspunten............................................................................................. 61
8. Het stappenplan................................................................................................................... 62
8.1. Stap 1............................................................................................................................. 63
8.2. Stap 2............................................................................................................................. 63
8.3. Stap 3............................................................................................................................. 63
8.4. Stap 4............................................................................................................................. 63
8.4.1. Belangen en niveau van belangen...........................................................................64
8.5. Stap 5............................................................................................................................. 65
8.6. Stap 6............................................................................................................................. 66
9. Thema’s euthanasie en abortus........................................................................................... 66
9.1. Euthanasie..................................................................................................................... 66
9.1.1. Euthanasie bij meerderjarigen................................................................................. 67
9.1.2. Euthanasie bij minderjarigen................................................................................... 70
9.2. Abortus arte provocatus................................................................................................. 71
9.2.1. Wet 3 april 1990....................................................................................................... 71
9.2.2. Ethisch?.................................................................................................................... 72
Ethisch en juridisch handelen
Inleiding tot recht
4
Ethisch en Juridisch Handelen 2024-2025