HOOFDSTUK 3: INFORMATIEVERWERKING,
WAARNEMING EN GEHEUGEN
3.1 BEWUSTE EN ONBEWUSTE INFORMATIEVERWERKING
Met onze zintuigen nemen we de wereld waar zen verwerken we informatie. Een deel van deze
informatieverwerking vindt bewust plaats, een deel bewust.
Ons brein is in 3 delen opgedeeld:
1. Mensen/ primaten brein
2. Zoogdierenbrien
3. Reptielenbrein
Mensen/ primaten brein Zoogdierenbrein Reptielenbrein
Hogere mentale processen Lagere mentale processen Lagere mentale processen
• Rationeel en logisch • Verwerken van emoties • Regelt taken die van
denken • Herkennen emoties van levensbelang zijn. Ze
• Abstract denken anderen staan niet onder
• Onderdrukken • In het zoogdierenbrein bewuste controle
impulsen kan het primatenbrein • Vechten & vluchten
• Plannen van een geactiveerd worden. • Voortplanting
handeling • Sociale binding • Ademhaling en
• Bewustzijn van • Herinneringen, leren hartritme
gedachten en emoties van fouten & successen
De activiteiten die in het reptielen- en zoogdierenbrein plaatsvindt is vaak onbewust en autonoom.
Autonoom= de processen staan niet altijd onder onze vrijwillige en bewuste controle.
1
,HET BREIN EN ONBEWUSTE INFORMATIEVERWERKING
Het onbewuste= Alle psychologische processen waarvan we ons niet bewust zijn, maar die ons gedrag
(of denken of emoties) wel beïnvloeden
Automatische informatieverwerker
Voorbeeld: De strooptest
Onderzoekers laten deelnemers woorden zien die
verschillende kleuren hebben. De deelnemer moet de kleur
noemen waarin het woord is geschreven.
We lezen automatisch en onbewust ook de woorden die met de kleuren geschreven zijn en de reactietijd
is trager dan je zou verwachten.
Voorbeeld: The Cat
PRIMING BIJ HET WAARNEMEN
Priming= het activeren van mentale processen in het brein, waardoor associatieve concepten worden
geactiveerd die het gedrag beïnvloeden.
Voorbeeld: Chinese tekens
Voordat de tekens werden vertoond aan de proefpersonen werd
er een boos gezicht getoond (priming). Doordat dat boos gezicht
werd vertoont voordat de tekens in beeld kwamen en nadien de
tekens te zien kregen gingen ze de tekens associëren met een
negatief woord.
Voorbeeld: popcornprime
Tijdens een film werden er milliseconden van popcorn en cola getoond. Wat dan
uiteindelijk bleek dat mensen tijdens de pauze allemaal popcorn en cola zijn gaan
kopen.
PRIMING EN HET REPTIELENBREIN: HET LICHAAM IN ACTIE
Het reptielenbrein neemt afbeeldingen waar die gevaarlijk kunnen zijn en past de lichamelijke reactie
daarop aan.
Voorbeeld: leugendetector
Een leugendetector kan onze onbewuste, autonome lichamelijke reacties niet uitschakelen. Wij kunnen
bewust wel liegen maar ons reptielenbrein weet dat we liegen en activeert lichamelijke reacties waarover
wij geen bewuste controle hebben.
2
,PRIMING EN ASSOCIATIES
Een korte aanbieding van primes heeft een invloed op hoe wij een prikkel beoordelen en hoe ons lichaam
reageert. Priming heeft ook invloed op de snelheid waarmee we een woord herkennen.
Lexicale beslistaak= een psychologische test waarbij deelnemers snel moeten bepalen of een reeks
letters een echt woord is of niet.
Over het algemeen duurt het een lange tijd voordat iemand een woord gelezen heeft, heeft nagedacht
over de betekenis ervan en op de knop “ja” of “nee” heeft gedrukt. Dit proces kan versnelt worden door
vooraf een primer te geven. -> Proefpersonen die het woord “droom” kregen aangeboden zegt daarna
sneller dat “matras” en “slapen” bestaande woorden waren.
Voorbeeld wittenbrink
“wit” en “zwart” associëren met bepaalde woorden (atletisch, oneerlijk, agressief, …)
DE IMPLICIETE ASSOCIATIETAAK
= het in kaart brengen of iemand (onbewust) voordelen heeft.
Werking: een test die laat zien hoe snel je onbewuste verbanden legt tussen dingen, zoals "goed" en
"jong" of "slecht" en "oud". Hoe sneller je reageert, hoe sterker de link in je hoofd is.
ONBEWUSTE CONCLUSIES
= Onbewuste informatieverwerking is sneller dan bewuste informatieverwerking.
Voorbeeld: Iowa gambling task
=een psychologische test die beslisgedrag meet. Deelnemers kiezen kaarten van verschillende stapels,
waarbij sommige stapels op lange termijn winst opleveren en andere verlies. Het doel is om te leren de
goede stapels te kiezen, waarmee het testen inzicht geeft in impulsiviteit en risicogedrag.
KORTE SAMENVATTING
Informatieverwerking :
• Bewust en heel veel onbewust en automatisch
• Onbewuste vaak sneller
• Verschillende experimenten tonen dat aan
• Reptielen- en zoogdierenbrein : onbewust
• Primatenbrein : bewust
3
, GEWAARWORDEN
We worden de wereld ongeveer allemaal op dezelfde manier gewaar, maar we nemen de wereld
verschillend waar.
Gewaarworden van een stimulus = sensatie
Waarnemen = betekenis geven aan deze sensatie
STIMULATIE VERANDERT IN PERCEPTIE
Voordat stimulatie verandert in perceptie, ondergaat die verschillende transformaties.
1. De fysieke stimuli word omgevormd (transductie) door het oog. Tijdens dit proces van transductie
wordt de informatie over de golflengte en lichtsterkte omgezet in neutrale impulsen.
2. De neutrale impulsen worden naar de sensorische cortex van de hersenen geleid, waar ze
worden verwerkt tot sensaties van kleur, helderheid, vorm en beweging
3. Het proces van perceptie zorgt voor een interpretatie van deze sensaties door ze te verbinden
met herinneringen, verwachtingen, emoties en motieven die in andere delen van de hersenen zijn
opgeslagen.
VAN STIMULUS NAAR SENSATIE
Transductie= stimulatie wordt een sensatie
Transductie= fysische energie wordt omgezet in neutrale impulsen
De stimulus van de zintuigen: sensorische receptoren maken neutrale impulsen zo naar de hersenen.
NEURON
Synoniem: zenuwcel
= Een type cel dat berichten ontvangt en verzendt van het
lichaam naar de hersenen en terug naar het lichaam . De
berichten worden verzonden door een zwakke elektrische
stroom.
4
WAARNEMING EN GEHEUGEN
3.1 BEWUSTE EN ONBEWUSTE INFORMATIEVERWERKING
Met onze zintuigen nemen we de wereld waar zen verwerken we informatie. Een deel van deze
informatieverwerking vindt bewust plaats, een deel bewust.
Ons brein is in 3 delen opgedeeld:
1. Mensen/ primaten brein
2. Zoogdierenbrien
3. Reptielenbrein
Mensen/ primaten brein Zoogdierenbrein Reptielenbrein
Hogere mentale processen Lagere mentale processen Lagere mentale processen
• Rationeel en logisch • Verwerken van emoties • Regelt taken die van
denken • Herkennen emoties van levensbelang zijn. Ze
• Abstract denken anderen staan niet onder
• Onderdrukken • In het zoogdierenbrein bewuste controle
impulsen kan het primatenbrein • Vechten & vluchten
• Plannen van een geactiveerd worden. • Voortplanting
handeling • Sociale binding • Ademhaling en
• Bewustzijn van • Herinneringen, leren hartritme
gedachten en emoties van fouten & successen
De activiteiten die in het reptielen- en zoogdierenbrein plaatsvindt is vaak onbewust en autonoom.
Autonoom= de processen staan niet altijd onder onze vrijwillige en bewuste controle.
1
,HET BREIN EN ONBEWUSTE INFORMATIEVERWERKING
Het onbewuste= Alle psychologische processen waarvan we ons niet bewust zijn, maar die ons gedrag
(of denken of emoties) wel beïnvloeden
Automatische informatieverwerker
Voorbeeld: De strooptest
Onderzoekers laten deelnemers woorden zien die
verschillende kleuren hebben. De deelnemer moet de kleur
noemen waarin het woord is geschreven.
We lezen automatisch en onbewust ook de woorden die met de kleuren geschreven zijn en de reactietijd
is trager dan je zou verwachten.
Voorbeeld: The Cat
PRIMING BIJ HET WAARNEMEN
Priming= het activeren van mentale processen in het brein, waardoor associatieve concepten worden
geactiveerd die het gedrag beïnvloeden.
Voorbeeld: Chinese tekens
Voordat de tekens werden vertoond aan de proefpersonen werd
er een boos gezicht getoond (priming). Doordat dat boos gezicht
werd vertoont voordat de tekens in beeld kwamen en nadien de
tekens te zien kregen gingen ze de tekens associëren met een
negatief woord.
Voorbeeld: popcornprime
Tijdens een film werden er milliseconden van popcorn en cola getoond. Wat dan
uiteindelijk bleek dat mensen tijdens de pauze allemaal popcorn en cola zijn gaan
kopen.
PRIMING EN HET REPTIELENBREIN: HET LICHAAM IN ACTIE
Het reptielenbrein neemt afbeeldingen waar die gevaarlijk kunnen zijn en past de lichamelijke reactie
daarop aan.
Voorbeeld: leugendetector
Een leugendetector kan onze onbewuste, autonome lichamelijke reacties niet uitschakelen. Wij kunnen
bewust wel liegen maar ons reptielenbrein weet dat we liegen en activeert lichamelijke reacties waarover
wij geen bewuste controle hebben.
2
,PRIMING EN ASSOCIATIES
Een korte aanbieding van primes heeft een invloed op hoe wij een prikkel beoordelen en hoe ons lichaam
reageert. Priming heeft ook invloed op de snelheid waarmee we een woord herkennen.
Lexicale beslistaak= een psychologische test waarbij deelnemers snel moeten bepalen of een reeks
letters een echt woord is of niet.
Over het algemeen duurt het een lange tijd voordat iemand een woord gelezen heeft, heeft nagedacht
over de betekenis ervan en op de knop “ja” of “nee” heeft gedrukt. Dit proces kan versnelt worden door
vooraf een primer te geven. -> Proefpersonen die het woord “droom” kregen aangeboden zegt daarna
sneller dat “matras” en “slapen” bestaande woorden waren.
Voorbeeld wittenbrink
“wit” en “zwart” associëren met bepaalde woorden (atletisch, oneerlijk, agressief, …)
DE IMPLICIETE ASSOCIATIETAAK
= het in kaart brengen of iemand (onbewust) voordelen heeft.
Werking: een test die laat zien hoe snel je onbewuste verbanden legt tussen dingen, zoals "goed" en
"jong" of "slecht" en "oud". Hoe sneller je reageert, hoe sterker de link in je hoofd is.
ONBEWUSTE CONCLUSIES
= Onbewuste informatieverwerking is sneller dan bewuste informatieverwerking.
Voorbeeld: Iowa gambling task
=een psychologische test die beslisgedrag meet. Deelnemers kiezen kaarten van verschillende stapels,
waarbij sommige stapels op lange termijn winst opleveren en andere verlies. Het doel is om te leren de
goede stapels te kiezen, waarmee het testen inzicht geeft in impulsiviteit en risicogedrag.
KORTE SAMENVATTING
Informatieverwerking :
• Bewust en heel veel onbewust en automatisch
• Onbewuste vaak sneller
• Verschillende experimenten tonen dat aan
• Reptielen- en zoogdierenbrein : onbewust
• Primatenbrein : bewust
3
, GEWAARWORDEN
We worden de wereld ongeveer allemaal op dezelfde manier gewaar, maar we nemen de wereld
verschillend waar.
Gewaarworden van een stimulus = sensatie
Waarnemen = betekenis geven aan deze sensatie
STIMULATIE VERANDERT IN PERCEPTIE
Voordat stimulatie verandert in perceptie, ondergaat die verschillende transformaties.
1. De fysieke stimuli word omgevormd (transductie) door het oog. Tijdens dit proces van transductie
wordt de informatie over de golflengte en lichtsterkte omgezet in neutrale impulsen.
2. De neutrale impulsen worden naar de sensorische cortex van de hersenen geleid, waar ze
worden verwerkt tot sensaties van kleur, helderheid, vorm en beweging
3. Het proces van perceptie zorgt voor een interpretatie van deze sensaties door ze te verbinden
met herinneringen, verwachtingen, emoties en motieven die in andere delen van de hersenen zijn
opgeslagen.
VAN STIMULUS NAAR SENSATIE
Transductie= stimulatie wordt een sensatie
Transductie= fysische energie wordt omgezet in neutrale impulsen
De stimulus van de zintuigen: sensorische receptoren maken neutrale impulsen zo naar de hersenen.
NEURON
Synoniem: zenuwcel
= Een type cel dat berichten ontvangt en verzendt van het
lichaam naar de hersenen en terug naar het lichaam . De
berichten worden verzonden door een zwakke elektrische
stroom.
4
