Kinderen & Media
Introductie
“Children and young people are a distinctive and significant cultural grouping in their
own right – a sizeable market share, a subculture even, and one which often “leads the
way” in the use of new media.” – Professor Sonia Livingstone
Verwachtingen en doelstellingen
- Actuele thema’s binnen het domein van kinderen en media
- Aandacht voor mediagebruik en -eIecten doorheen verschillende levensfasen
(kinderen en adolescenten)
- Theorie, empirische bevindingen, toepassingen, maatschappelijke relevantie,
kritische reflectie
- Bijvoorbeeld:
o Wat zijn de eIecten van het gebruik van educatieve media bij kinderen?
o Hoe is mediagebruik gerelateerd aan de cognitieve, emotionele en sociale
ontwikkeling?
o Hoe kunnen ouders best het mediagebruik van hun kinderen begeleiden?
o Welke prosociale media-eIecten zijn reeds vastgesteld?
o …
Les 1: Mediagebruik bij kinderen en adolescenten
1. Mediagebruik van kinderen en jongeren vandaag
- Publiek discours tav media en kinderen: veelal negatief
o Seksualiserende media
o Gewelddadige/gevaarlijke media
o Impact op cognitieve en sociale ontwikkeling, obesitas
o Geld uitgeven aan/in media
o Toegang tot “dark” activities (bv gokken)
- Bv Macron wil sociale media aan banden leggen; Slovakia bans Twitch due to
illegal gambling; Indonesië censureert Spongebob
o Problematische scènes volgens Indonesische omroepvereniging KPI:
§ Voedselgevecht
§ Vechtende konijnen à zet kinderen aan tot geweld in dagelijkse
leven volgens statement omroep
§ Indonesische regels “tekenfilms mogen kinderen niet aanzetten
om iets te vernemen of leren over ‘ongepast gedrag’ over hun
leeftijdscategorie”
- Tendensen binnen medialandschap
1. Sterke toename in aanbod technologie
a. Convergentie van mediatechnologie
1
, b. Concentratie in ownership
c. Toename in commercialisatie
2. Kinderen als doelpubliek
3. Digitalisering biedt intense media-ervaringen
à “Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat (bekende) figuurtjes wel degelijk
een grote impact hebben op het consumptiepatroon van kinderen. Kort
samengevat: als zoon- of dochterlief Kabouter Plop of een van de K3'tjes ziet, zal
hij of zij bij papa of mama gaan jengelen om dat product. In marketingtermen
heet dat 'Pester Power' - of de kracht van het gezeur.”
- Zeer snel veranderend medialandschap:
o Bv Moore’s Law: hoeveelheid transistoren (en dus kracht van processoren)
verdubbelt elke 2 jaar
o Media-eIecten = domein dat steeds die veranderingen en hun impact
dient bij te benen
- Mediabezit Vlaanderen (Apestaartjaren, 2024)
1. Persoonlijk bezit stijgt
o Bij kinderen (8-12 jaar)
§ 1e middelbaar was sleutelmoment, maar nu al 5e-6e leerjaar
§ Op 4 jaar tijd is de gemiddelde leeftijd voor bezit smartphone met 4
jaar gezakt!
2. Mobiele communicatie enorm prominent
o Smartphone is toegangspoort tot wereld geworden
o Weinig restricties: 72,7% van kinderen mag zelf apps installeren
3. Schermtijd enorm hoog (vooral video)
- DUS:
o Persoonlijk bezit neemt toe
o Mobiele media en vooral smartphone transformeren mediabeleving
o Schermtijd sterk gestegen
o Schermtijd begint erg vroeg
o Weinig restricties door ouders?
à Belang van media-eIecten onderzoek bij kinderen en adolescenten
2. Kinderen als mediaconsument: een apart doelpubliek
A) Kinderen vs volwassenen
- Third person eIect:
o Perceptie dat anderen kwetsbaarder zijn voor invloed media
o EIect neemt toe indien “de andere” jonger is
§ Morele paniek
- Twee verschillende standpunten:
à Door snelle verandering kunnen ouders moeilijker digitale leefwereld kinderen
inschatten
2
, o Verschil in technologische expertise
o Potentiële risico’s
o Gevolgen voor ouderlijke begeleiding
à Kinderen moeten controle krijgen over hun eigen mediagebruik
Vs (<->)
o Kinderen zijn kwetsbaar
o Hebben bescherming nodig
à Media panics
- Waarheid ligt in het midden…
- Kenmerken kinderen vs volwassenen:
1. Beperkte achtergrondkennis (van kinderen) heeft impact op:
o Begrip mediaboodschap
o Beoordeling waarachtigheid mediaboodschap
2. Sterke leergierigheid:
o Kinderen leren van media
§ Positief: cognitief, nieuwe talen, rekenen
§ Negatief: stereotypering, normen/waarden, gedrag
§ Bv Bobo doll experiment, Bandura
3. Minder ervaring met media
o Conventies binnen medium
§ Filmtechnieken (bv flashback) maar voor kinderen moeilijk te
begrijpen
o Productiecontext (bv commerciële motieven)
o Genres (bv satire)
- The child-eIect
o Ouders socialiseren kinderen
o Maar kinderen socialiseren ook ouders
o Vooral zeer zichtbaar bij introductie nieuwe technologieën (bv tablets,
internet)
B) Kinderen als heterogene groep
1. Leeftijd: cognitieve ontwikkeling
o Hersenen ontwikkelen zich in snel tempo
o Maar ook socio-emotionele ontwikkeling van belang
2. Persoonlijkheidskenmerken
o Extra/introvert
o Prosociaal gedrag
o Reguleren emoties
o Sensation seeking
3
, o …
3. Geslacht
o Mediagebruik zeer geslachtsgebonden
o Uit zich in keuze tv-programma’s, muziek, videogames…
o Biologisch? Cultureel?
§ Socialisatie
§ Begint te veranderen (bv JBC zonder labels)
C) Adolescenten vs kinderen
- Onderscheid kinderen/adolescenten
o >12 jaar
o Blijvende groei hersenen: groei in abstract denken, empathie etc
- Graduele verandering
- Negatieve reputatie
o “Storm and Stress” mythe (stormachtig, brengen stress, moeilijke
kinderen)
o MAAR toename in onafhankelijkheid, ontwikkeling identiteit
1. Identiteitsontwikkeling
o Ontwikkeling volwassen identiteit
o Experimenteren met verschillende identiteiten
§ 50% van 9-18-jarigen andere identiteit online
o Belang van zelfexpressie
§ Ook toegenomen belang zelfexpressie online
2. Sterkere onafhankelijkheid
o Meer buitenshuis (weg van ouders)
o Binnenshuis: mediaconsumptie in eigen kamer
§ Bedroom culture: slaapkamer als privéruimte à zelfexpressie
3. Risk behavior
o Roken, delicten, onveilige seks…
o Verklaringen:
§ Onafhankelijkheidsclaims
§ Adolescent egocentrism gericht op zichzelf, zichzelf afzetten
tegenover peers, uniek zijn
§ Hersenen nog niet volgroeid
§ …
o Invloed media in nemen van risicogedrag?
4. Peers
o Positieve invloed: sociale steun, bron zelfvertrouwen
§ Bv sociale steun via sociale media
o Negatieve invloed: risicogedrag, antisociale groepsdruk
§ Goede band met ouders als buIer
4
Introductie
“Children and young people are a distinctive and significant cultural grouping in their
own right – a sizeable market share, a subculture even, and one which often “leads the
way” in the use of new media.” – Professor Sonia Livingstone
Verwachtingen en doelstellingen
- Actuele thema’s binnen het domein van kinderen en media
- Aandacht voor mediagebruik en -eIecten doorheen verschillende levensfasen
(kinderen en adolescenten)
- Theorie, empirische bevindingen, toepassingen, maatschappelijke relevantie,
kritische reflectie
- Bijvoorbeeld:
o Wat zijn de eIecten van het gebruik van educatieve media bij kinderen?
o Hoe is mediagebruik gerelateerd aan de cognitieve, emotionele en sociale
ontwikkeling?
o Hoe kunnen ouders best het mediagebruik van hun kinderen begeleiden?
o Welke prosociale media-eIecten zijn reeds vastgesteld?
o …
Les 1: Mediagebruik bij kinderen en adolescenten
1. Mediagebruik van kinderen en jongeren vandaag
- Publiek discours tav media en kinderen: veelal negatief
o Seksualiserende media
o Gewelddadige/gevaarlijke media
o Impact op cognitieve en sociale ontwikkeling, obesitas
o Geld uitgeven aan/in media
o Toegang tot “dark” activities (bv gokken)
- Bv Macron wil sociale media aan banden leggen; Slovakia bans Twitch due to
illegal gambling; Indonesië censureert Spongebob
o Problematische scènes volgens Indonesische omroepvereniging KPI:
§ Voedselgevecht
§ Vechtende konijnen à zet kinderen aan tot geweld in dagelijkse
leven volgens statement omroep
§ Indonesische regels “tekenfilms mogen kinderen niet aanzetten
om iets te vernemen of leren over ‘ongepast gedrag’ over hun
leeftijdscategorie”
- Tendensen binnen medialandschap
1. Sterke toename in aanbod technologie
a. Convergentie van mediatechnologie
1
, b. Concentratie in ownership
c. Toename in commercialisatie
2. Kinderen als doelpubliek
3. Digitalisering biedt intense media-ervaringen
à “Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat (bekende) figuurtjes wel degelijk
een grote impact hebben op het consumptiepatroon van kinderen. Kort
samengevat: als zoon- of dochterlief Kabouter Plop of een van de K3'tjes ziet, zal
hij of zij bij papa of mama gaan jengelen om dat product. In marketingtermen
heet dat 'Pester Power' - of de kracht van het gezeur.”
- Zeer snel veranderend medialandschap:
o Bv Moore’s Law: hoeveelheid transistoren (en dus kracht van processoren)
verdubbelt elke 2 jaar
o Media-eIecten = domein dat steeds die veranderingen en hun impact
dient bij te benen
- Mediabezit Vlaanderen (Apestaartjaren, 2024)
1. Persoonlijk bezit stijgt
o Bij kinderen (8-12 jaar)
§ 1e middelbaar was sleutelmoment, maar nu al 5e-6e leerjaar
§ Op 4 jaar tijd is de gemiddelde leeftijd voor bezit smartphone met 4
jaar gezakt!
2. Mobiele communicatie enorm prominent
o Smartphone is toegangspoort tot wereld geworden
o Weinig restricties: 72,7% van kinderen mag zelf apps installeren
3. Schermtijd enorm hoog (vooral video)
- DUS:
o Persoonlijk bezit neemt toe
o Mobiele media en vooral smartphone transformeren mediabeleving
o Schermtijd sterk gestegen
o Schermtijd begint erg vroeg
o Weinig restricties door ouders?
à Belang van media-eIecten onderzoek bij kinderen en adolescenten
2. Kinderen als mediaconsument: een apart doelpubliek
A) Kinderen vs volwassenen
- Third person eIect:
o Perceptie dat anderen kwetsbaarder zijn voor invloed media
o EIect neemt toe indien “de andere” jonger is
§ Morele paniek
- Twee verschillende standpunten:
à Door snelle verandering kunnen ouders moeilijker digitale leefwereld kinderen
inschatten
2
, o Verschil in technologische expertise
o Potentiële risico’s
o Gevolgen voor ouderlijke begeleiding
à Kinderen moeten controle krijgen over hun eigen mediagebruik
Vs (<->)
o Kinderen zijn kwetsbaar
o Hebben bescherming nodig
à Media panics
- Waarheid ligt in het midden…
- Kenmerken kinderen vs volwassenen:
1. Beperkte achtergrondkennis (van kinderen) heeft impact op:
o Begrip mediaboodschap
o Beoordeling waarachtigheid mediaboodschap
2. Sterke leergierigheid:
o Kinderen leren van media
§ Positief: cognitief, nieuwe talen, rekenen
§ Negatief: stereotypering, normen/waarden, gedrag
§ Bv Bobo doll experiment, Bandura
3. Minder ervaring met media
o Conventies binnen medium
§ Filmtechnieken (bv flashback) maar voor kinderen moeilijk te
begrijpen
o Productiecontext (bv commerciële motieven)
o Genres (bv satire)
- The child-eIect
o Ouders socialiseren kinderen
o Maar kinderen socialiseren ook ouders
o Vooral zeer zichtbaar bij introductie nieuwe technologieën (bv tablets,
internet)
B) Kinderen als heterogene groep
1. Leeftijd: cognitieve ontwikkeling
o Hersenen ontwikkelen zich in snel tempo
o Maar ook socio-emotionele ontwikkeling van belang
2. Persoonlijkheidskenmerken
o Extra/introvert
o Prosociaal gedrag
o Reguleren emoties
o Sensation seeking
3
, o …
3. Geslacht
o Mediagebruik zeer geslachtsgebonden
o Uit zich in keuze tv-programma’s, muziek, videogames…
o Biologisch? Cultureel?
§ Socialisatie
§ Begint te veranderen (bv JBC zonder labels)
C) Adolescenten vs kinderen
- Onderscheid kinderen/adolescenten
o >12 jaar
o Blijvende groei hersenen: groei in abstract denken, empathie etc
- Graduele verandering
- Negatieve reputatie
o “Storm and Stress” mythe (stormachtig, brengen stress, moeilijke
kinderen)
o MAAR toename in onafhankelijkheid, ontwikkeling identiteit
1. Identiteitsontwikkeling
o Ontwikkeling volwassen identiteit
o Experimenteren met verschillende identiteiten
§ 50% van 9-18-jarigen andere identiteit online
o Belang van zelfexpressie
§ Ook toegenomen belang zelfexpressie online
2. Sterkere onafhankelijkheid
o Meer buitenshuis (weg van ouders)
o Binnenshuis: mediaconsumptie in eigen kamer
§ Bedroom culture: slaapkamer als privéruimte à zelfexpressie
3. Risk behavior
o Roken, delicten, onveilige seks…
o Verklaringen:
§ Onafhankelijkheidsclaims
§ Adolescent egocentrism gericht op zichzelf, zichzelf afzetten
tegenover peers, uniek zijn
§ Hersenen nog niet volgroeid
§ …
o Invloed media in nemen van risicogedrag?
4. Peers
o Positieve invloed: sociale steun, bron zelfvertrouwen
§ Bv sociale steun via sociale media
o Negatieve invloed: risicogedrag, antisociale groepsdruk
§ Goede band met ouders als buIer
4
