Omgaan met personen met
dementie
Roepen
Je kan en mag er de oren niet voor sluiten
Roepgedrag bij dementie komt vaak voor en kan verschillende vormen en oorzaken hebben.
Kan een signaal zijn dat er iets met de persoon aan de hand is.
Uitdaging voor begeleiders:
o Het gedrag helder krijgen en begrijpen wat het in gang zet.
o Belangrijk om te onderzoeken wat het gedrag oproept bij de begeleider en welke mogelijkheden er zijn voor
begeleiding.
Gewoon/ongewoon:
Benadrukt dat geluid maken een normaal menselijk gedrag is, maar problematisch wordt als:
- Het onduidelijk is
- Overmatig is
- Niet verbetert na hulp.
Oorzaken: ongemak, onveiligheid, of andere drijfveren.
Er kunnen verschillende gedragsreacties optreden naast roepen.
Gevolgen van ongewenst geluid voor toehoorders:
o Variëren van schrik, spanning en prikkelbaarheid tot concentratieproblemen, hoofdpijn en vermoeidheid.
o Langdurige blootstelling aan lawaai verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.
o Lichamelijke effecten: toename van hartslag en bloeddruk, zelfs als men eraan gewend raakt.
o Sociale effecten: drukkere of juist meer teruggetrokken gedrag.
o Langdurige blootstelling aan lawaai kan de slaap 's nachts verslechteren, zelfs als men er niet wakker van
wordt.
Profiel: roepgedrag
Voorbeelden van roepgedrag:
o Luid kreunende geluiden met verbaasde reactie op vragen.
o Ijzige kreten zonder duidelijke reden.
o Herhaaldelijk en overmatig roepen van 'zuster'.
o Meermalen per dag herhaaldelijk delen van liedjes zingen.
Definitie van roepgedrag:
= Verzamelnaam voor verbale of klankuitingen zoals kreunen, vragen stellen, gillen, schreeuwen, of aanhoudend zingen.
Uitingen kunnen variëren in begrijpelijkheid, van onbegrijpelijke klanken tot losse woorden of zinnen.
Prevalentie van roepgedrag:
Komt vaak voor bij dementie, (10% tot 50% in verpleeghuizen).
Ongeveer 30% van de verpleeghuisbewoners met dementie vertoont wekelijks herhalend verbaal gedrag, waarvan
ongeveer een derde in de vorm van gillen en roepen.
Verschillende kenmerken van roepgedrag:
o Duur: lang aanhoudend of kortdurend
o Frequentie en schommelingen: continu, met pauzes, tijdens bepaalde dagdelen, wisselend…
o Volume, melodie en intonatie
o Non-verbale kenmerken: wel of geen oogcontact en bijkomende gebaren, gelaatsuitdrukking en
lichaamshouding.
o Variatie in gedrag,
o Verstaanbaarheid en/of herkenbaarheid van de inhoud
o Gerichtheid op bereikbare personen
o Relatie met situaties
o Beïnvloedbaarheid van het gedrag en de duur van de effecten.
Typen roepgedrag:
o Doelloos herhalend roepen: aanhoudend kreunen, jammeren of gillen zonder duidelijke oorzaak. Blijft
aanhoudend ookal komt er aandacht of hulp
, o Appel-roepen: gedreven door reacties uit de omgeving, bijvoorbeeld klagen om aandacht. Er is geen duidelijke
aanleiding. Bij het krijgen van aandacht vermindert of stopt het gedrag voor even.
o Interactief roepen: wisselwerking met de omgeving, zoals roepen tijdens zorgroutines.
o Doorlopend praten: onophoudelijk praten ondanks pogingen het gesprek te beëindigen. (Babbelen of
kwebbelen of chatterbox noise making)
o Hardop in zichzelf praten: kan voorkomen bij doofheid of andere redenen voor gebrek aan feedback. Hardop
zingen en neuriën kan ook ander dit gedrag vallen.
o Restcategorie: ander type roepgedrag of steeds veranderend gedrag.
Stap 1: werkroutines en opvattingen
Werkroutines:
o In zorginstellingen met groepswonen is geluidshinder vaak aanwezig, en het personeel went eerder aan
herhalend geluid dan mensen met dementie.
o Onbewust veroorzaakt personeel vaak geluidshinder, zoals door dichtslaande deuren, luidruchtige
activiteiten, en omgevingsgeluid.
o Bij mensen met dementie is het brein niet meer in staat om ongewenst herhalend gedrag weg te
filteren
o Observatie van werkroutines kan leiden tot verbeterpunten, zoals het verminderen van onnodig geluid
en visuele 'vervuiling'.
o Stressvolle handelingen moeten geïdentificeerd worden en indien mogelijk vervangen door minder
belastende alternatieven.
o Aandacht moet worden besteed aan het zorgen dat elke vorm van aandacht en contact aansluit bij de
behoeften van de persoon met dementie.
Opvattingen:
o Teamleden ervaren verschillende emoties bij roepgedrag, zoals boosheid, verdriet, of angst. (de
verschillen in opvatting hangen af van hoe je de situatie opvat en er over denkt)
o Boosheid kan voortkomen uit het gevoel dat het gedrag verwijtbaar is, terwijl dit niet altijd het geval is
bij mensen met dementie.
o Begrip en verder kijken dan het gedrag zijn cruciaal, omdat er vaak onderliggende knelpunten zijn die
niet goed kunnen worden geuit. Personen met dementie kunnen namelijk minder probleemoplossend
denken, doelgericht handelen en naar zichzelf kijken. Het jammeren, daar kan kunnen ze eigenlijk niets
aan doen.
o Angst voor percepties van anderen kan leiden tot overmatig reageren op roepgedrag; het is belangrijk
om de groep te kalmeren en alternatieven te zoeken. (Vb. bang voor wat de familie zal denken als je
niet op elke kreet in gaat) + uitleg geven over het gedrag!
o Roepgedrag is moeilijk te beïnvloeden je kan het niet in je eentje oplossen, met bepaalde manieren
van benaderingen of met medicijnen.
Ook het kennen van de oorzaak betekent niet automatisch dat het gedrag kan worden gestopt.
Verschillende invloeden spelen tegelijk mee + door elkaar heen
Je kan beter de situatie breed bekijken en van daaruit enkele actief inzetten ipv de
perfecte actie te zoeken
o Het is essentieel kleine verbeteringen te waarderen, te meten, en realistische verwachtingen te hebben.
o In onoplosbare situaties moet de focus liggen op het draaglijk maken van de situatie en ervoor te zorgen
dat de kwaliteit van leven wordt verbeterd, zelfs als het gedrag blijft bestaan.
Stap 2: lichamelijk functioneren
Roepen kan een signaal zijn van lichamelijke problemen zoals urineretentie, schildklierproblemen, obstipatie, en andere
gezondheidskwesties.
Medische inbreng is nodig om lichamelijke oorzaken uit te sluiten, en behandeling met medicijnen of andere
ingrepen kan nodig zijn.
Aandacht voor 'verborgen' gezondheidsproblemen, evaluatie van zintuiglijke problemen, zit- en ligcomfort, en
preventie van onderkoeling.
Bij spanning en pijn kunnen maatregelen ter verlichting worden genomen, zoals massage, warmtebaden,
ontspanningsoefeningen en pijnstilling
Stap 3: omgeving
Voortbouwend op werkroutines, is aandacht voor de omgeving belangrijk, met kleine aanpassingen om ongewenst geluid
te verminderen.
Elkaar aanspreken bij onnodige geluidsproductie of een afbeelding in het bewonersverblijf hangen om bezoekers
vriendelijk aan te manen tot stilte
Akoestische maatregelen zoals viltdoppen onder meubelpoten, rubberen stootdempers voor deuren, en
trillingsisolatoren voor apparaten kunnen helpen.
dementie
Roepen
Je kan en mag er de oren niet voor sluiten
Roepgedrag bij dementie komt vaak voor en kan verschillende vormen en oorzaken hebben.
Kan een signaal zijn dat er iets met de persoon aan de hand is.
Uitdaging voor begeleiders:
o Het gedrag helder krijgen en begrijpen wat het in gang zet.
o Belangrijk om te onderzoeken wat het gedrag oproept bij de begeleider en welke mogelijkheden er zijn voor
begeleiding.
Gewoon/ongewoon:
Benadrukt dat geluid maken een normaal menselijk gedrag is, maar problematisch wordt als:
- Het onduidelijk is
- Overmatig is
- Niet verbetert na hulp.
Oorzaken: ongemak, onveiligheid, of andere drijfveren.
Er kunnen verschillende gedragsreacties optreden naast roepen.
Gevolgen van ongewenst geluid voor toehoorders:
o Variëren van schrik, spanning en prikkelbaarheid tot concentratieproblemen, hoofdpijn en vermoeidheid.
o Langdurige blootstelling aan lawaai verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.
o Lichamelijke effecten: toename van hartslag en bloeddruk, zelfs als men eraan gewend raakt.
o Sociale effecten: drukkere of juist meer teruggetrokken gedrag.
o Langdurige blootstelling aan lawaai kan de slaap 's nachts verslechteren, zelfs als men er niet wakker van
wordt.
Profiel: roepgedrag
Voorbeelden van roepgedrag:
o Luid kreunende geluiden met verbaasde reactie op vragen.
o Ijzige kreten zonder duidelijke reden.
o Herhaaldelijk en overmatig roepen van 'zuster'.
o Meermalen per dag herhaaldelijk delen van liedjes zingen.
Definitie van roepgedrag:
= Verzamelnaam voor verbale of klankuitingen zoals kreunen, vragen stellen, gillen, schreeuwen, of aanhoudend zingen.
Uitingen kunnen variëren in begrijpelijkheid, van onbegrijpelijke klanken tot losse woorden of zinnen.
Prevalentie van roepgedrag:
Komt vaak voor bij dementie, (10% tot 50% in verpleeghuizen).
Ongeveer 30% van de verpleeghuisbewoners met dementie vertoont wekelijks herhalend verbaal gedrag, waarvan
ongeveer een derde in de vorm van gillen en roepen.
Verschillende kenmerken van roepgedrag:
o Duur: lang aanhoudend of kortdurend
o Frequentie en schommelingen: continu, met pauzes, tijdens bepaalde dagdelen, wisselend…
o Volume, melodie en intonatie
o Non-verbale kenmerken: wel of geen oogcontact en bijkomende gebaren, gelaatsuitdrukking en
lichaamshouding.
o Variatie in gedrag,
o Verstaanbaarheid en/of herkenbaarheid van de inhoud
o Gerichtheid op bereikbare personen
o Relatie met situaties
o Beïnvloedbaarheid van het gedrag en de duur van de effecten.
Typen roepgedrag:
o Doelloos herhalend roepen: aanhoudend kreunen, jammeren of gillen zonder duidelijke oorzaak. Blijft
aanhoudend ookal komt er aandacht of hulp
, o Appel-roepen: gedreven door reacties uit de omgeving, bijvoorbeeld klagen om aandacht. Er is geen duidelijke
aanleiding. Bij het krijgen van aandacht vermindert of stopt het gedrag voor even.
o Interactief roepen: wisselwerking met de omgeving, zoals roepen tijdens zorgroutines.
o Doorlopend praten: onophoudelijk praten ondanks pogingen het gesprek te beëindigen. (Babbelen of
kwebbelen of chatterbox noise making)
o Hardop in zichzelf praten: kan voorkomen bij doofheid of andere redenen voor gebrek aan feedback. Hardop
zingen en neuriën kan ook ander dit gedrag vallen.
o Restcategorie: ander type roepgedrag of steeds veranderend gedrag.
Stap 1: werkroutines en opvattingen
Werkroutines:
o In zorginstellingen met groepswonen is geluidshinder vaak aanwezig, en het personeel went eerder aan
herhalend geluid dan mensen met dementie.
o Onbewust veroorzaakt personeel vaak geluidshinder, zoals door dichtslaande deuren, luidruchtige
activiteiten, en omgevingsgeluid.
o Bij mensen met dementie is het brein niet meer in staat om ongewenst herhalend gedrag weg te
filteren
o Observatie van werkroutines kan leiden tot verbeterpunten, zoals het verminderen van onnodig geluid
en visuele 'vervuiling'.
o Stressvolle handelingen moeten geïdentificeerd worden en indien mogelijk vervangen door minder
belastende alternatieven.
o Aandacht moet worden besteed aan het zorgen dat elke vorm van aandacht en contact aansluit bij de
behoeften van de persoon met dementie.
Opvattingen:
o Teamleden ervaren verschillende emoties bij roepgedrag, zoals boosheid, verdriet, of angst. (de
verschillen in opvatting hangen af van hoe je de situatie opvat en er over denkt)
o Boosheid kan voortkomen uit het gevoel dat het gedrag verwijtbaar is, terwijl dit niet altijd het geval is
bij mensen met dementie.
o Begrip en verder kijken dan het gedrag zijn cruciaal, omdat er vaak onderliggende knelpunten zijn die
niet goed kunnen worden geuit. Personen met dementie kunnen namelijk minder probleemoplossend
denken, doelgericht handelen en naar zichzelf kijken. Het jammeren, daar kan kunnen ze eigenlijk niets
aan doen.
o Angst voor percepties van anderen kan leiden tot overmatig reageren op roepgedrag; het is belangrijk
om de groep te kalmeren en alternatieven te zoeken. (Vb. bang voor wat de familie zal denken als je
niet op elke kreet in gaat) + uitleg geven over het gedrag!
o Roepgedrag is moeilijk te beïnvloeden je kan het niet in je eentje oplossen, met bepaalde manieren
van benaderingen of met medicijnen.
Ook het kennen van de oorzaak betekent niet automatisch dat het gedrag kan worden gestopt.
Verschillende invloeden spelen tegelijk mee + door elkaar heen
Je kan beter de situatie breed bekijken en van daaruit enkele actief inzetten ipv de
perfecte actie te zoeken
o Het is essentieel kleine verbeteringen te waarderen, te meten, en realistische verwachtingen te hebben.
o In onoplosbare situaties moet de focus liggen op het draaglijk maken van de situatie en ervoor te zorgen
dat de kwaliteit van leven wordt verbeterd, zelfs als het gedrag blijft bestaan.
Stap 2: lichamelijk functioneren
Roepen kan een signaal zijn van lichamelijke problemen zoals urineretentie, schildklierproblemen, obstipatie, en andere
gezondheidskwesties.
Medische inbreng is nodig om lichamelijke oorzaken uit te sluiten, en behandeling met medicijnen of andere
ingrepen kan nodig zijn.
Aandacht voor 'verborgen' gezondheidsproblemen, evaluatie van zintuiglijke problemen, zit- en ligcomfort, en
preventie van onderkoeling.
Bij spanning en pijn kunnen maatregelen ter verlichting worden genomen, zoals massage, warmtebaden,
ontspanningsoefeningen en pijnstilling
Stap 3: omgeving
Voortbouwend op werkroutines, is aandacht voor de omgeving belangrijk, met kleine aanpassingen om ongewenst geluid
te verminderen.
Elkaar aanspreken bij onnodige geluidsproductie of een afbeelding in het bewonersverblijf hangen om bezoekers
vriendelijk aan te manen tot stilte
Akoestische maatregelen zoals viltdoppen onder meubelpoten, rubberen stootdempers voor deuren, en
trillingsisolatoren voor apparaten kunnen helpen.
