Samenvatting Sociaal Recht HoGent + lesnotities + slides

Sociaal recht
INLEIDING


Wat is sociaal recht?
Sociaal recht

- Deelgebied van recht dat zich richt op bescherming van sociale en economische rechten
van werknemers en burgers
- Kan in 2 grote delen worden onderverdeeld
 Arbeidsrecht:
o Tussen werkgevers en werknemers
o Bescherming sociale risico’s, ouderdom, …

 Sociale zekerheidsrecht:
o Kindergeld, vervangingsinkomen, rem geld dokter, …
o Inkomensverlies, werkloosheid, invaliditeit, wettelijk verzekeringen




Historiek
Sociale zekerheid

Resultaat van 150 jaar (r)evolutie

19e eeuw: hongersnood en sociale ontwrichting

- Hongersnood door mislukte aardappeloogst
 Basisvoedsel voor armen, maar oogst mislukte -> meer sociale onrust en
voedseltekorten
- Opkomst industrialisatie veroorzaakt neergang huisnijverheid
 Gevolg: mensen trekken naar steden op zoek naar werk -> massale armoede
o Arbeiders mogen niet verenigen (=coalitieverbod), doen dit toch -> onderlinge
bijstand
 Reden verbod: Opstanden en stakingen voorkomen, arbeiders moeten zelf
onderhandelen over loon en hun arbeidersomstandigheden
 Onderlinge bijstand: voorloper sociale zekerheid -> opgericht door geschoolde
arbeiders, voorzien in ziekte en pensioenfondsen
o Veel arbeiders, lonen konden laag gehouden worden -> overaanbod arbeiders
 Ontstaan beluiken (=kleine arbeiderswoningen)
o Ontstaan idee dat overheid moet tussenkomen in sociale kwesties geïnspireerd op
model Bismarck
 1848: oprichting lijfrentekas overheid -> weinig succes door lage inkomen
arbeiders
 1866: coalitieverbod verdwijnt -> ontstaan vakbonden, ziekenfondsen,
vakverenigingen
 1886: arbeidersprotesten stakingen -> 1e sociale maatregelen overheid
 Beperken vrouwen- en kinderarbeid
 Uitbetaling van lonen in cash geld

1

, 1903: 1e wet op arbeidsongevallen -> uitkering was beperkt tot helft loon
 Arbeiders waren hiervoor verantwoordelijk voor eigen ongevallen
 Werkgevers werden verplicht om schadevergoeding te betalen als het
ongeval plaats vindt op het werk
 1928: wet tegemoetkoming aan gebrekkigen en verminkten
 1930: wet kinderbijslag
 Bedoeld om geboortecijfer te stimuleren, in praktijk gezin met meerdere
kinderen te ondersteunen
 1935: oprichting werklozenkassen door vakbonden -> ledenbijdragen
aangevuld met subsidies van gemeenten
 1936: betaalde vakantiedagen -> 6 dagen per jaar
 1944: besluitwet betreffende maatschappelijke zekerheid -> verplichte sociale
verzekering voor alle arbeiders en bedienden
 Bevat ziekte- en invaliditeitsverzekering, pensioenen,
kinderbijslagregeling, werkloosheidsverzekering, jaarlijkse vakantie
 1963: verhoging uitkeringen en versoepelingen uitkeringsvoorwaarden
 1974: invoering brugpensioen en wet op bestaansminimum (=nu leefloon)
 Dragen nog steeds gevolgen mee van brugpensioen, heeft veel
gevraagd van ons sociale zekerheidsstelstel




2

,DEEL 1: SOCIALE ZEKERHEIDSRECHT


1. Ideologie en basisprincipes
IDEOLOGISCHE ACHTERGROND

Kanselier Otto Von Bismarck

- Basis van eerste moderne sociale zekerheidsstelsels
- Doel: arbeidersklasse beschermen tegen risico’s van arbeid
- Solidariteit binnen werkende bevolking -> sociale bescherming komt voort uit deelname
van arbeidsmarkt
 Gezamenlijk belang werkgevers en werknemers dat mensen werken
 Inkomensbescherming
 Langdurig zieken krijgen minder -> dragen minder bij



Lord William Beveridge

- Gebaseerd op principes van universele toegang en gelijkheid
- Sociaal vangnet dat elk individu beschermt ongeacht arbeider achtergrond
- Breed sociaal vangnet -> vermindert armoede en sociale ongelijkheid
- Nadeel: grotere belastingdruk



Tabel: overzicht ideologische achtergrond




- Personeel toepassingsgebied
 Bismarckiaans: was oorspronkelijk bedoeld voor mensen die werken of hebben gewerkt
 Beveridgiaans: alle inwoners van hun land ongeacht arbeidersstatus
- Uitkering
 Bismarckiaans: kijken naar levensstandaard, kijken naar eerdere inkomen en bijdragen
van mensen
 Beveridgiaans: forfaitair -> inkomen staat vast, niet afhankelijk van vorige inkomen
persoon, iedereen heeft minimum bestaansniveau
3

, - Administratie
 Bismarckiaans: sociale partners -> werkgevers en werknemersorganisaties, overheid
speelt controlerende rol, maar niet direct betrokken
 Beveridgiaans: centrale rol overheid -> uitkeringen en diensten worden door overheid
gereguleerd en uitbetaald
- Financiering
 Bismarckiaans: bijdragen van werkgevers en werknemers -> gebaseerd op loon
werknemer, hoe hoger het loon, hoe hoger het bedrag dat je moet afstaan
 Beveridgiaans: gefinancierd door algemene belastingen -> iedereen draagt bij
ongeacht je arbeidsstatus, zorgt voor basisbescherming



België nu: gemengd systeem

- Bismarckiaanse elementen
 Bijdrage gebaseerd systeem: voornamelijk werknemers en werkgevers
 Inkomensgerelateersde uitkering: vb. pensioen, ziekte, werkloosheid
 Beheer sociale partners: werkgeverorganisatie, vakbonden, overheid
- Beveridgiaanse elementen
 Universele uitkeringen en diensten: vb. kinderbijslag
 Minimum bestaanszekerheid: vb. leefloon
 Overheid uitvoerder van sociale voorzieningen: vb. onderwijs, gezondheidszorg, sociale
huisvesting
- Uitgebreid krachtig systeem
 Bismarckiaans: inkomst gerelateerde inkomsten
 Beveridgiaans: universele toegang tot sociale voorzieningen
o Hybride systeem: robuust en inclusief -> blijft evolueren naar behoeftes van de
samenleving



Evolutie België

- Start: nachtwakersstaat (19e eeuw – begin 20e eeuw)
 Overheid hield zich enkel bezig met basisfuncties zoals ordehandhaving, beschermen
van eigendommen, waarborgen nationale veiligheid
 Economie: staat gaat zich zo min mogelijk moeien -> vrije markt zal voor welvaart
zorgen
o Er was economische groei, maar grote ongelijkheid -> sociale onrust

- Verzorgingsstaat (midden 20e eeuw)
 Overheid nam verantwoordelijkheid voor welzijn van haar burgers
o Invoering sociale zekerheidssystemen
o Financiering: werkgevers, werknemers, overheid

- Actieve welvaartsstaat (eind 20e eeuw – heden)
 Overheid gaat actief participatie in samenleving en arbeidsmarkt bevorderen
o Werkloosheidsuitkering: middel om hen te ondersteunen en aan te moedigen om te
werken
o Burgers hun eigen welzijn te laten verbeteren


4