MvKO Boek Samenvatting
Inhoud
Hoofdstuk 16 – Inleiding op kwalitatief onderzoek................................................... 2
Hoofdstuk 17 - Sampling ......................................................................................... 8
Hoofdstuk 18 – Etnografie en Participerende Observatie ....................................... 11
Hoofdstuk 19 – Het kwalitatieve interview ............................................................. 19
Hoofdstuk 20 – Focusroups .................................................................................. 25
Hoofdstuk 21 – Taal in kwalitatief onderzoek......................................................... 29
Hoofdstuk 23 – Kwalitatieve Data Analyse ............................................................ 33
Hoofdstuk 24.3 – Hoe definitief is de verdeling van kwalitatief/kwantitatief? ......... 37
,Hoofdstuk 16 – Inleiding op kwalitatief onderzoek
Wat is kwalitatief onderzoek? Kwalitatief onderzoek richt zich op woorden, beelden en objecten
om data te verzamelen en te analyseren. Het is vaak:
• Inductief – Theorie ontstaat vanuit data.
• Interpretatief – Sociale realiteit wordt begrepen via de betekenis die mensen eraan geven.
• Constructivistisch – Sociale fenomenen ontstaan door interacties tussen mensen.
Ontwikkeling en tradities
1. Traditioneel (1900-1945): Positivistisch, focus op vreemde culturen.
2. Modernistisch (1945-1970): Systematischer, maar nog positivistisch.
3. Vervaging van genres (1970-1986): Opkomst interpretatieve methoden.
4. Representatiecrisis (vanaf 1986): Reflectie op subjectiviteit en perspectieven.
5. Postmoderne experimenten (vanaf 1990): Innovaties in etnografisch schrijven.
6. Methodologische conflicten (2000-2004): Debatten over methodes en richtingen.
7. Gefragmenteerde toekomst (vanaf 2004): Voortdurende diversiteit in benaderingen.
Recente ontwikkelingen
• Zintuiglijke benaderingen: Onderzoek naar hoe zintuigen sociale ervaringen beïnvloeden.
• Intersectionaliteit: Focus op identiteiten en sociale ongelijkheid.
• Creatieve methoden: Kunst, theater en participatie in onderzoek, vooral bij kwetsbare
groepen.
Methoden voor dataverzameling
• Etnografie/deelnemersobservatie: Observeren en participeren in sociale settings.
• Kwalitatieve interviews: Diepgaande gesprekken over ervaringen en perspectieven.
• Focusgroepen: Groepsdiscussies over gedeelde ideeën en ervaringen.
• Documentanalyse: Bestuderen van teksten, rapporten en andere bronnen.
Multi-method aanpak
Combineren van methoden (bijv. interviews en observaties) voor een rijker begrip.
,Hoofdzaken van kwalitatief onderzoek
1. Zien door de ogen van deelnemers: Begrijpen hoe mensen hun wereld ervaren/interpreteren.
Voorbeeld: Nichols werkte in een rugbyclub om groepscultuur te begrijpen.
2. Het belang van context: Gedrag begrijpen binnen de specifieke sociale setting.
Voorbeeld: Trouille onderzocht sociale netwerken van Latino mannen in diverse settings.
3. Focus op proces: Onderzoek naar hoe gebeurtenissen en patronen zich ontwikkelen in de tijd.
Voorbeeld: Etnografisch onderzoek naar groepsdynamiek.
4. Flexibiliteit: Aanpassingen tijdens het proces op basis van nieuwe inzichten en omstandigheden.
5. Theorie baseren op data: Theorieën ontstaan vanuit data (inductie). Dit proces heet abductie
en legt nadruk op verklaringen vanuit de leefwereld van deelnemers.
Flexibiliteit en open benadering
Kwalitatieve onderzoekers vermijden vaste structuren om sociale werkelijkheid te begrijpen vanuit het
perspectief van deelnemers. Flexibiliteit maakt nieuwe, onverwachte inzichten mogelijk.
➢ Start met brede vragen, die gaandeweg specifieker worden.
Voordelen van flexibiliteit:
• Responsiviteit: Inspelen op nieuwe inzichten.
• Iteratief proces: Theorieën ontwikkelen zich dynamisch uit gegevens.
Stappen in kwalitatief onderzoek
Stap 1: Algemene onderzoeksvragen: Begin met brede vragen.
Voorbeeld: Oncini (2018) onderzocht schoolmaaltijden en weerstand tegen voedingsrichtlijnen.
Stap 2: Selectie van locaties en deelnemers: gebaseerd op toegankelijkheid en diversiteit.
Voorbeeld: Oncini koos drie basisscholen met verschillende sociaaleconomische achtergronden.
Stap 3: Gegevensverzameling Gebruik van meerdere methoden:
• Observaties (4 maanden per school).
• Interviews en focusgroepen.
• Documentanalyse.
Stap 4: Interpretatie van data: Analyse van machtsrelaties en verzet tegen voedingsrichtlijnen.
Voorbeeld: Ouders brachten eten van thuis mee; koks omzeilden regels.
Stap 5: Theorieontwikkeling: Concepten ontwikkelen vanuit data (inductie).
Voorbeeld: Oncini gebruikte theorieën van Foucault over macht en verzet.
Iteratief proces (Stap 5a en 5b): Gegevensverzameling en analyse wisselen elkaar af. Nieuwe
inzichten leiden tot verfijning van vragen.
Stap 6: Rapportage en conclusies: moeten overtuigend zijn en relevantie benadrukken.
Voorbeeld: Oncini stelde beleidsaanpassingen voor, zoals meer inspraak voor ouders en kinderen.
, Betrouwbaarheid en validiteit in kwalitatief onderzoek
Traditionele criteria
• Externe betrouwbaarheid – Herhaalbaarheid van studies, maar lastig door veranderende
contexten.
• Interne betrouwbaarheid – Overeenstemming tussen onderzoekers over waarnemingen.
• Interne validiteit – Samenhang tussen observaties en interpretaties; sterke kant van kwalitatief
onderzoek.
• Externe validiteit – Generaliseerbaarheid naar andere contexten; problematisch bij kleine
steekproeven.
Alternatieve criteria (Lincoln & Guba)
Betrouwbaarheid (Trustworthiness):
1. Geloofwaardigheid (Credibility): Gebruik van triangulatie, langdurige betrokkenheid en
negatieve gevalanalyse.
2. Overdraagbaarheid (Transferability): Inzichten toepasbaar op andere contexten
3. Afhankelijkheid (Dependability): Consistent gebruik van methoden
4. Bevestigbaarheid (Confirmability): Objectiviteit gewaarborgd door data en
respondentvalidatie.
Authenticiteit:
1. Rechtvaardigheid: Vertegenwoordiging van meerdere perspectieven.
2. Ontologische authenticiteit: Betere zelfreflectie en begrip van sociale context.
3. Educatieve authenticiteit: Waardering van andere perspectieven.
4. Catalytische authenticiteit: Stimuleren van actie en verandering.
5. Tactische authenticiteit: Helpt participanten om actie te ondernemen.
Benadering van Hammersley
• Validiteit: Bevindingen moeten geloofwaardig en plausibel zijn, gebaseerd op voldoende bewijs.
• Relevantie: Onderzoek moet bijdragen aan theorie en praktijk, maar erkent verschillende
belangen tussen onderzoekers en praktijkmensen.
Posities voor kwaliteitscriteria
1. Aanpassing van kwantitatieve criteria – Kleine aanpassingen van traditionele normen.
2. Alternatieve criteria (Lincoln & Guba) – Nieuwe normen gericht op flexibiliteit en diepgang.
3. Tussenpositie (Hammersley): Combinatie van realisme en interpretatie, met technieken
zoals:
o Dikke beschrijving voor context.
o Respondentenvalidatie om interpretaties te toetsen.
o Triangulatie voor meerdere perspectieven.
Inhoud
Hoofdstuk 16 – Inleiding op kwalitatief onderzoek................................................... 2
Hoofdstuk 17 - Sampling ......................................................................................... 8
Hoofdstuk 18 – Etnografie en Participerende Observatie ....................................... 11
Hoofdstuk 19 – Het kwalitatieve interview ............................................................. 19
Hoofdstuk 20 – Focusroups .................................................................................. 25
Hoofdstuk 21 – Taal in kwalitatief onderzoek......................................................... 29
Hoofdstuk 23 – Kwalitatieve Data Analyse ............................................................ 33
Hoofdstuk 24.3 – Hoe definitief is de verdeling van kwalitatief/kwantitatief? ......... 37
,Hoofdstuk 16 – Inleiding op kwalitatief onderzoek
Wat is kwalitatief onderzoek? Kwalitatief onderzoek richt zich op woorden, beelden en objecten
om data te verzamelen en te analyseren. Het is vaak:
• Inductief – Theorie ontstaat vanuit data.
• Interpretatief – Sociale realiteit wordt begrepen via de betekenis die mensen eraan geven.
• Constructivistisch – Sociale fenomenen ontstaan door interacties tussen mensen.
Ontwikkeling en tradities
1. Traditioneel (1900-1945): Positivistisch, focus op vreemde culturen.
2. Modernistisch (1945-1970): Systematischer, maar nog positivistisch.
3. Vervaging van genres (1970-1986): Opkomst interpretatieve methoden.
4. Representatiecrisis (vanaf 1986): Reflectie op subjectiviteit en perspectieven.
5. Postmoderne experimenten (vanaf 1990): Innovaties in etnografisch schrijven.
6. Methodologische conflicten (2000-2004): Debatten over methodes en richtingen.
7. Gefragmenteerde toekomst (vanaf 2004): Voortdurende diversiteit in benaderingen.
Recente ontwikkelingen
• Zintuiglijke benaderingen: Onderzoek naar hoe zintuigen sociale ervaringen beïnvloeden.
• Intersectionaliteit: Focus op identiteiten en sociale ongelijkheid.
• Creatieve methoden: Kunst, theater en participatie in onderzoek, vooral bij kwetsbare
groepen.
Methoden voor dataverzameling
• Etnografie/deelnemersobservatie: Observeren en participeren in sociale settings.
• Kwalitatieve interviews: Diepgaande gesprekken over ervaringen en perspectieven.
• Focusgroepen: Groepsdiscussies over gedeelde ideeën en ervaringen.
• Documentanalyse: Bestuderen van teksten, rapporten en andere bronnen.
Multi-method aanpak
Combineren van methoden (bijv. interviews en observaties) voor een rijker begrip.
,Hoofdzaken van kwalitatief onderzoek
1. Zien door de ogen van deelnemers: Begrijpen hoe mensen hun wereld ervaren/interpreteren.
Voorbeeld: Nichols werkte in een rugbyclub om groepscultuur te begrijpen.
2. Het belang van context: Gedrag begrijpen binnen de specifieke sociale setting.
Voorbeeld: Trouille onderzocht sociale netwerken van Latino mannen in diverse settings.
3. Focus op proces: Onderzoek naar hoe gebeurtenissen en patronen zich ontwikkelen in de tijd.
Voorbeeld: Etnografisch onderzoek naar groepsdynamiek.
4. Flexibiliteit: Aanpassingen tijdens het proces op basis van nieuwe inzichten en omstandigheden.
5. Theorie baseren op data: Theorieën ontstaan vanuit data (inductie). Dit proces heet abductie
en legt nadruk op verklaringen vanuit de leefwereld van deelnemers.
Flexibiliteit en open benadering
Kwalitatieve onderzoekers vermijden vaste structuren om sociale werkelijkheid te begrijpen vanuit het
perspectief van deelnemers. Flexibiliteit maakt nieuwe, onverwachte inzichten mogelijk.
➢ Start met brede vragen, die gaandeweg specifieker worden.
Voordelen van flexibiliteit:
• Responsiviteit: Inspelen op nieuwe inzichten.
• Iteratief proces: Theorieën ontwikkelen zich dynamisch uit gegevens.
Stappen in kwalitatief onderzoek
Stap 1: Algemene onderzoeksvragen: Begin met brede vragen.
Voorbeeld: Oncini (2018) onderzocht schoolmaaltijden en weerstand tegen voedingsrichtlijnen.
Stap 2: Selectie van locaties en deelnemers: gebaseerd op toegankelijkheid en diversiteit.
Voorbeeld: Oncini koos drie basisscholen met verschillende sociaaleconomische achtergronden.
Stap 3: Gegevensverzameling Gebruik van meerdere methoden:
• Observaties (4 maanden per school).
• Interviews en focusgroepen.
• Documentanalyse.
Stap 4: Interpretatie van data: Analyse van machtsrelaties en verzet tegen voedingsrichtlijnen.
Voorbeeld: Ouders brachten eten van thuis mee; koks omzeilden regels.
Stap 5: Theorieontwikkeling: Concepten ontwikkelen vanuit data (inductie).
Voorbeeld: Oncini gebruikte theorieën van Foucault over macht en verzet.
Iteratief proces (Stap 5a en 5b): Gegevensverzameling en analyse wisselen elkaar af. Nieuwe
inzichten leiden tot verfijning van vragen.
Stap 6: Rapportage en conclusies: moeten overtuigend zijn en relevantie benadrukken.
Voorbeeld: Oncini stelde beleidsaanpassingen voor, zoals meer inspraak voor ouders en kinderen.
, Betrouwbaarheid en validiteit in kwalitatief onderzoek
Traditionele criteria
• Externe betrouwbaarheid – Herhaalbaarheid van studies, maar lastig door veranderende
contexten.
• Interne betrouwbaarheid – Overeenstemming tussen onderzoekers over waarnemingen.
• Interne validiteit – Samenhang tussen observaties en interpretaties; sterke kant van kwalitatief
onderzoek.
• Externe validiteit – Generaliseerbaarheid naar andere contexten; problematisch bij kleine
steekproeven.
Alternatieve criteria (Lincoln & Guba)
Betrouwbaarheid (Trustworthiness):
1. Geloofwaardigheid (Credibility): Gebruik van triangulatie, langdurige betrokkenheid en
negatieve gevalanalyse.
2. Overdraagbaarheid (Transferability): Inzichten toepasbaar op andere contexten
3. Afhankelijkheid (Dependability): Consistent gebruik van methoden
4. Bevestigbaarheid (Confirmability): Objectiviteit gewaarborgd door data en
respondentvalidatie.
Authenticiteit:
1. Rechtvaardigheid: Vertegenwoordiging van meerdere perspectieven.
2. Ontologische authenticiteit: Betere zelfreflectie en begrip van sociale context.
3. Educatieve authenticiteit: Waardering van andere perspectieven.
4. Catalytische authenticiteit: Stimuleren van actie en verandering.
5. Tactische authenticiteit: Helpt participanten om actie te ondernemen.
Benadering van Hammersley
• Validiteit: Bevindingen moeten geloofwaardig en plausibel zijn, gebaseerd op voldoende bewijs.
• Relevantie: Onderzoek moet bijdragen aan theorie en praktijk, maar erkent verschillende
belangen tussen onderzoekers en praktijkmensen.
Posities voor kwaliteitscriteria
1. Aanpassing van kwantitatieve criteria – Kleine aanpassingen van traditionele normen.
2. Alternatieve criteria (Lincoln & Guba) – Nieuwe normen gericht op flexibiliteit en diepgang.
3. Tussenpositie (Hammersley): Combinatie van realisme en interpretatie, met technieken
zoals:
o Dikke beschrijving voor context.
o Respondentenvalidatie om interpretaties te toetsen.
o Triangulatie voor meerdere perspectieven.
