Inhoud
Inleidend hoofdstuk.................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1: De ontrafeling v/d middeleeuwse orde (1450-1650).............................................3
1. Inleiding.............................................................................................................................. 3
2. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie van de politiek.................4
3. Einde van de katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie.................................7
4. Koloniale ontmoetingen: Dispuut van Valladolid.................................................................9
5. De Glorieuze Revolutie...................................................................................................... 10
Hoofdstuk 2: De Europese Verlichting en het tijdperk van revoluties (1650-1800)..................15
1. De politieke oorsprong van de burgerlijke samenleving....................................................15
2. Verlichting......................................................................................................................... 16
3. Vernieuwing in het economisch denken............................................................................ 19
4. Het tijdperk van revoluties................................................................................................ 20
4.1 De Amerikaanse Emancipatie...................................................................................... 20
4.2 De Franse Revolutie..................................................................................................... 21
4.3 De Haïtiaanse Revolutie............................................................................................... 24
Hoofdstuk 3: Het ontstaan van de moderne politiek: industriële revolutie en expansie van het
kapitalisme............................................................................................................................... 24
1. De ontdekking van de maatschappij en het ontstaan van de moderne ideologieën.........24
1.1 Conservatisme............................................................................................................. 24
1.2 Economisch en politiek liberalisme..............................................................................25
1.3 Het vroegsocialisme..................................................................................................... 28
1.4 Duits idealisme: Kant en Hegel.................................................................................... 30
1.5 Liberalisme en vroeg imperialisme..............................................................................32
2. De burgerlijke maatschappij.............................................................................................. 35
2.1 Marx en het ontstaan van het socialisme.....................................................................35
2.2 Anarchisme.................................................................................................................. 39
2.3 De eerste golf van het feminisme................................................................................ 41
2.4 Het conservatieve offensief.......................................................................................... 41
2.5 Van imperialisme naar kolonialisme.............................................................................47
2.6 Sociaaldemocratie........................................................................................................ 52
Hoofdstuk 4: Van crisis naar de Wereldoorlogen (1900-1945)..................................................54
1. De Russische revolutie...................................................................................................... 54
2. Het interbellum................................................................................................................. 57
2.1 Het Wilsoniaanse moment – Het ontwaken van de gekoloniseerde wereld..................58
2.2 Négritude..................................................................................................................... 59
2.3 Mao en de Chinese revolutie........................................................................................ 59
2.4 Liberale Herpositionering............................................................................................. 60
1
, 2.5 Linkse verdeeldheid..................................................................................................... 61
3. De conservatieve revolutie................................................................................................ 63
3.1 Fascisme en nazisme................................................................................................... 64
Hoofdstuk 5: Na de Tweede Wereldoorlog: heropbouw, vertwijfeling en revolutionaire idealen
................................................................................................................................................. 67
1. Vertwijfeling...................................................................................................................... 67
2. Liberale herbronning, mensenrechten en democratische heropleving..............................69
3. Franse radicaliteit: de betekenisjagers..............................................................................70
4. De Golden Sixties.............................................................................................................. 72
4.1 Nieuwlinks.................................................................................................................... 72
4.2 De tweede golf van het feminisme en de burgerrechtenbeweging..............................73
4.3 De Golden Sixties – De Dekolonisatie...........................................................................73
5. De bevrijding van het individu, de markt en mensenrechten............................................77
Hoofdstuk 6: Het einde van de Koude Oorlog en de ideologische verwarring..........................81
1. Het einde van de Koude oorlog......................................................................................... 81
2. Multiculturalisme............................................................................................................... 82
3. Nieuw feminisme, postfeminisme en postkoloniaal feminisme.........................................84
3.1 Nieuw feminisme.......................................................................................................... 84
3.2 Postfeminisme & postkoloniaal feminisme...................................................................85
4. EXTRA: Islam..................................................................................................................... 86
5. Populisme, nieuw autoritarisme en post-truth...................................................................86
6. Neoconservatisme, alt-right en nieuw extreemrechts.......................................................88
7.1 Neoconservatisme....................................................................................................... 88
7. Vooruitgangsoptimisme, realisme & ongelijkheid..............................................................89
6.1 Depolitisering ontwikkeling.......................................................................................... 90
7.2 Andersglobalisme......................................................................................................... 91
6.3 Communisme… een terugkeer?...................................................................................92
8. Ecologie, klimaat en natuur............................................................................................... 92
9. Big Data, Big Brother......................................................................................................... 93
Sociale en politieke leerstelsel
2
,Inleidend hoofdstuk
Ideologie:een geheel v ideeën en opvattingen dat aan de sociaal-politieke verhoudingen vorm
wenst te geven.
- Het omvat dus opvattingen (positieve en negatieve) die zowel descriptief als normatief
zijn: het is een poging om vat te krijgen op de sociopolitieke omgeving zoals die is en
zoals deze hoort te zijn
Doctrine vs ideologie:
- Doctrine: vast
- Ideologie: dynamisch
Theorie vs ideologie:
- Gelijkenissen
- Bevat een set van aannames en startpunten
- Legt uit hoe de sociale wereld er uit ziet
- Legt uit hoe en waarom de wereld verandert
- Reikt een systeem van concepten en ideeën aan
- Verduidelijkt relaties tussen concepten
- Verschaft een gerelateerd systeem van ideeën
- Verschillen
Ideologie Sociale theorieën
- Geeft absolute zekerheid - Conditioneel, onderhandeld begrijpen
- Alle antwoorden op alle vragen - Incompleet, aanvaarde onzekerheid
- Vast, gesloten, af - Groeiend, open, proces, uitbreidend
- Gaat afwijkende info uit de weg - Verwelkomt tests, positief en negatief
- Blind alternatief bewijsmateriaal bewijsmateriaal
- Opgesloten in een bepaald - Verandering gebaseerd op bewijs
moraalsysteem - Ontdaan van sterke moraliserende
- Vooringenomen standpunten
- Interne contradicties en inconsistenties - Neutraal, neemt alle ‘kanten’ in acht
- Vastgeroest in specifieke positie - Zoekt sterk naar logische consistentie
- Overstijgt sociale posities
Hoofdstuk 1: De ontrafeling v/d middeleeuwse orde
(1450-1650)
1. Inleiding
Verdwijnen Middeleeuwse orde, ontstaan kapitalisme:
1. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie van de politiek
- Wet. Vooruitgang: Renaissance, gebaseerd op oude Griekse denkers
- Emancipatie politiek: losser van religie, kerk
2. Het einde v/d katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie
3. Koloniale ontmoetingen: het dispuut van Valladolid
- ‘ontmoeting met de andere’: Europa neemt kennis over
- Ambitie om de rest v/d wereld te overheersen
4. De Engelse burgeroorlog(en)
- Opstand (revolutie), veel vroeger dan andere delen v/d wereld (bvb. FR)
- Vooral veranderingen in economische relaties
3
, Situering : Renaissance (Italië, 14e eeuw)
- veranderingen in de politiek, economie, plaats van het christendom, denkbeeld over
mens en maatschappij
- kenmerken:
- Bloei in kunsten en letteren
- Na periode van verval (donkere middeleeuwen): fase van wedergeboorte
- herontdekking van KO en diens klassieke werken => platoonse idealisme
centraal
- Teloorgang feodale systeem
- Nieuwe economische verhoudingen
- Verovering nieuwe landen (groei scheepvaart) => groei van
wetenschappelijke inzichten (door oa kennis uit andere werelddelen)
- Oude wereldorde werd in vraag gesteld (bvb. is de aarde wel plat?)
- Individu belangrijker
niet onmiddellijk grootste filosofische prestaties MAAR: basis voor de latere
Verlichting!
Gaandeweg meer empirisch, toekomstgericht (ipv idealisering van het
verleden)
- mens is niet langer ondergeschikt aan de kerk maar, het centrale
ankerpunt v/h denken en de eerste wetenschappelijke ontdekkingen
(heliocentrisme als belangrijke rol!)
- versterkt zelfbewustzijn
- beste typering voor deze geleidelijke overgang = Leonardo da
Vinci
2. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie
van de politiek
Leonardo Da Vinci (1452-1519):
- Groeide op in Firenze: focus op verleden
- Da Vinci personifceerde de geleidelijke overgang van deze traditie georiënteerde
houding naar een meer empirische houding
- Bestuderen v/d natuur
- zonder geloof te betrekken (adhv observatie, dus empirisme)
- Kijken naar het kleinste v/d natuur, om het grootste te begrijpen
(hedendaagse visie)
- Adhv het logische (bvb. wiskunde) en experimentele
- Context:
- Veranderende economische verhoudingen in een verdeeld Italië –>
Mercantilisme
- Verdeeld: verdeelde macht onder stadstaten (door handel)
verandering van visie op economie en rijkdom
- Macht: aristocratie (door geboorte, maar ook succesvolle bankiers en
kooplieden)
- Economisch landschap: Niet duidelijk kapitalistisch, maar ook niet langer
het feodolastisch ssteem v/d ME
- Mercantillisme:
- Doel: export maximaliseren, import minimaliseren
- Vorst had de taak om het inkomen v/d natie te ontwikkelen
- …door te steunen op groeiende macht v handelaars
4
Inleidend hoofdstuk.................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1: De ontrafeling v/d middeleeuwse orde (1450-1650).............................................3
1. Inleiding.............................................................................................................................. 3
2. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie van de politiek.................4
3. Einde van de katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie.................................7
4. Koloniale ontmoetingen: Dispuut van Valladolid.................................................................9
5. De Glorieuze Revolutie...................................................................................................... 10
Hoofdstuk 2: De Europese Verlichting en het tijdperk van revoluties (1650-1800)..................15
1. De politieke oorsprong van de burgerlijke samenleving....................................................15
2. Verlichting......................................................................................................................... 16
3. Vernieuwing in het economisch denken............................................................................ 19
4. Het tijdperk van revoluties................................................................................................ 20
4.1 De Amerikaanse Emancipatie...................................................................................... 20
4.2 De Franse Revolutie..................................................................................................... 21
4.3 De Haïtiaanse Revolutie............................................................................................... 24
Hoofdstuk 3: Het ontstaan van de moderne politiek: industriële revolutie en expansie van het
kapitalisme............................................................................................................................... 24
1. De ontdekking van de maatschappij en het ontstaan van de moderne ideologieën.........24
1.1 Conservatisme............................................................................................................. 24
1.2 Economisch en politiek liberalisme..............................................................................25
1.3 Het vroegsocialisme..................................................................................................... 28
1.4 Duits idealisme: Kant en Hegel.................................................................................... 30
1.5 Liberalisme en vroeg imperialisme..............................................................................32
2. De burgerlijke maatschappij.............................................................................................. 35
2.1 Marx en het ontstaan van het socialisme.....................................................................35
2.2 Anarchisme.................................................................................................................. 39
2.3 De eerste golf van het feminisme................................................................................ 41
2.4 Het conservatieve offensief.......................................................................................... 41
2.5 Van imperialisme naar kolonialisme.............................................................................47
2.6 Sociaaldemocratie........................................................................................................ 52
Hoofdstuk 4: Van crisis naar de Wereldoorlogen (1900-1945)..................................................54
1. De Russische revolutie...................................................................................................... 54
2. Het interbellum................................................................................................................. 57
2.1 Het Wilsoniaanse moment – Het ontwaken van de gekoloniseerde wereld..................58
2.2 Négritude..................................................................................................................... 59
2.3 Mao en de Chinese revolutie........................................................................................ 59
2.4 Liberale Herpositionering............................................................................................. 60
1
, 2.5 Linkse verdeeldheid..................................................................................................... 61
3. De conservatieve revolutie................................................................................................ 63
3.1 Fascisme en nazisme................................................................................................... 64
Hoofdstuk 5: Na de Tweede Wereldoorlog: heropbouw, vertwijfeling en revolutionaire idealen
................................................................................................................................................. 67
1. Vertwijfeling...................................................................................................................... 67
2. Liberale herbronning, mensenrechten en democratische heropleving..............................69
3. Franse radicaliteit: de betekenisjagers..............................................................................70
4. De Golden Sixties.............................................................................................................. 72
4.1 Nieuwlinks.................................................................................................................... 72
4.2 De tweede golf van het feminisme en de burgerrechtenbeweging..............................73
4.3 De Golden Sixties – De Dekolonisatie...........................................................................73
5. De bevrijding van het individu, de markt en mensenrechten............................................77
Hoofdstuk 6: Het einde van de Koude Oorlog en de ideologische verwarring..........................81
1. Het einde van de Koude oorlog......................................................................................... 81
2. Multiculturalisme............................................................................................................... 82
3. Nieuw feminisme, postfeminisme en postkoloniaal feminisme.........................................84
3.1 Nieuw feminisme.......................................................................................................... 84
3.2 Postfeminisme & postkoloniaal feminisme...................................................................85
4. EXTRA: Islam..................................................................................................................... 86
5. Populisme, nieuw autoritarisme en post-truth...................................................................86
6. Neoconservatisme, alt-right en nieuw extreemrechts.......................................................88
7.1 Neoconservatisme....................................................................................................... 88
7. Vooruitgangsoptimisme, realisme & ongelijkheid..............................................................89
6.1 Depolitisering ontwikkeling.......................................................................................... 90
7.2 Andersglobalisme......................................................................................................... 91
6.3 Communisme… een terugkeer?...................................................................................92
8. Ecologie, klimaat en natuur............................................................................................... 92
9. Big Data, Big Brother......................................................................................................... 93
Sociale en politieke leerstelsel
2
,Inleidend hoofdstuk
Ideologie:een geheel v ideeën en opvattingen dat aan de sociaal-politieke verhoudingen vorm
wenst te geven.
- Het omvat dus opvattingen (positieve en negatieve) die zowel descriptief als normatief
zijn: het is een poging om vat te krijgen op de sociopolitieke omgeving zoals die is en
zoals deze hoort te zijn
Doctrine vs ideologie:
- Doctrine: vast
- Ideologie: dynamisch
Theorie vs ideologie:
- Gelijkenissen
- Bevat een set van aannames en startpunten
- Legt uit hoe de sociale wereld er uit ziet
- Legt uit hoe en waarom de wereld verandert
- Reikt een systeem van concepten en ideeën aan
- Verduidelijkt relaties tussen concepten
- Verschaft een gerelateerd systeem van ideeën
- Verschillen
Ideologie Sociale theorieën
- Geeft absolute zekerheid - Conditioneel, onderhandeld begrijpen
- Alle antwoorden op alle vragen - Incompleet, aanvaarde onzekerheid
- Vast, gesloten, af - Groeiend, open, proces, uitbreidend
- Gaat afwijkende info uit de weg - Verwelkomt tests, positief en negatief
- Blind alternatief bewijsmateriaal bewijsmateriaal
- Opgesloten in een bepaald - Verandering gebaseerd op bewijs
moraalsysteem - Ontdaan van sterke moraliserende
- Vooringenomen standpunten
- Interne contradicties en inconsistenties - Neutraal, neemt alle ‘kanten’ in acht
- Vastgeroest in specifieke positie - Zoekt sterk naar logische consistentie
- Overstijgt sociale posities
Hoofdstuk 1: De ontrafeling v/d middeleeuwse orde
(1450-1650)
1. Inleiding
Verdwijnen Middeleeuwse orde, ontstaan kapitalisme:
1. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie van de politiek
- Wet. Vooruitgang: Renaissance, gebaseerd op oude Griekse denkers
- Emancipatie politiek: losser van religie, kerk
2. Het einde v/d katholieke hegemonie: reformatie en contrareformatie
3. Koloniale ontmoetingen: het dispuut van Valladolid
- ‘ontmoeting met de andere’: Europa neemt kennis over
- Ambitie om de rest v/d wereld te overheersen
4. De Engelse burgeroorlog(en)
- Opstand (revolutie), veel vroeger dan andere delen v/d wereld (bvb. FR)
- Vooral veranderingen in economische relaties
3
, Situering : Renaissance (Italië, 14e eeuw)
- veranderingen in de politiek, economie, plaats van het christendom, denkbeeld over
mens en maatschappij
- kenmerken:
- Bloei in kunsten en letteren
- Na periode van verval (donkere middeleeuwen): fase van wedergeboorte
- herontdekking van KO en diens klassieke werken => platoonse idealisme
centraal
- Teloorgang feodale systeem
- Nieuwe economische verhoudingen
- Verovering nieuwe landen (groei scheepvaart) => groei van
wetenschappelijke inzichten (door oa kennis uit andere werelddelen)
- Oude wereldorde werd in vraag gesteld (bvb. is de aarde wel plat?)
- Individu belangrijker
niet onmiddellijk grootste filosofische prestaties MAAR: basis voor de latere
Verlichting!
Gaandeweg meer empirisch, toekomstgericht (ipv idealisering van het
verleden)
- mens is niet langer ondergeschikt aan de kerk maar, het centrale
ankerpunt v/h denken en de eerste wetenschappelijke ontdekkingen
(heliocentrisme als belangrijke rol!)
- versterkt zelfbewustzijn
- beste typering voor deze geleidelijke overgang = Leonardo da
Vinci
2. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie
van de politiek
Leonardo Da Vinci (1452-1519):
- Groeide op in Firenze: focus op verleden
- Da Vinci personifceerde de geleidelijke overgang van deze traditie georiënteerde
houding naar een meer empirische houding
- Bestuderen v/d natuur
- zonder geloof te betrekken (adhv observatie, dus empirisme)
- Kijken naar het kleinste v/d natuur, om het grootste te begrijpen
(hedendaagse visie)
- Adhv het logische (bvb. wiskunde) en experimentele
- Context:
- Veranderende economische verhoudingen in een verdeeld Italië –>
Mercantilisme
- Verdeeld: verdeelde macht onder stadstaten (door handel)
verandering van visie op economie en rijkdom
- Macht: aristocratie (door geboorte, maar ook succesvolle bankiers en
kooplieden)
- Economisch landschap: Niet duidelijk kapitalistisch, maar ook niet langer
het feodolastisch ssteem v/d ME
- Mercantillisme:
- Doel: export maximaliseren, import minimaliseren
- Vorst had de taak om het inkomen v/d natie te ontwikkelen
- …door te steunen op groeiende macht v handelaars
4
