Architectuur in Context A samenvatting
Griekse oudheid
De polis en de megapolis:
De organisatie van een samenleving door architectuur
1. Griekenland vs. Rome
a. Ondanks eigenheid ook veel continuïteit (= overeenkomst)
i. Vormelijk: de klassieke zuil *
1. Oorsprong Griekse cultuur, variant Romeinse cultuur, belangrijk
dominerend element tot einde 19de eeuw
ii. Vormelijk: aandacht typologie antieke tempel
iii. Kleurgebruik
1. Polychromie = toepassing van meerdere kleuren in de kunst
(↔ monochromie)
2. J.I. Hittorf toonde in de 19de eeuw aan dat de Grieken hun
beelden en tempels beschilderden in felle kleuren
3. Verkeerd beeld: denken dat kunst/architectuur enkel bestond
uit witte marmer, beige kleuren, … Want beide hielden om alles
met felle kleuren te beschilderen.
b. Verschillen = spanningsveld tussen pure esthetiek (Griekse architectuur) en
ingenieurskunst (Romeinse architectuur)
i. Verschil in drijfveer:
1. Griekse architectuur: vervolmaken
2. Romeinse architectuur: innoveren in technieken en materialen
ii. Belang van politieke en culturele context
1. Maatschappelijke organisatie
polis (Griekse stadstaat) imperium (Romeinse koninkrijk)
• Kleinschalig • hoogtepunt expansie
• Lappendeken van (grootschalig)
stadstaten die lokaal • architectuur inzetten om
worden bestuurd maar rijk te besturen (grote
culturele samenhang infrastructuur)
2. culturele verschillen en invloeden
perfectie (mindset Grieken) assimilatie (mindset Romeinen)
• perfectioneren van het • vernieuwing
bestaande • uitbreiding + contact
andere culturen
(integreren en
samenhang) = invloeden
Zie Winckelmann en Piranesi
1
, Architectuur in Context A samenvatting
3. bouwtechnische evoluties
* zuil/architraaf (Griekse traditie) muur en gewelf
• opstaand element dat een • invloed Italië
balk draagt • inzetten op
• lineaire architectuur grote/massieve/complexe
(centraal: afstand tss structuren
zuilen)
iii. 2 belangrijke figuren: architecten en archeologen. Beide maakten een
weergave van dezelfde tempelsite (Phaestum) met de tempels van
Hera
1. 18de eeuw: fascinatie voor Griekse architectuur
Johann Joachim Winckelmann Giovanni Battista Piranesi
18de eeuw 18de eeuw
• Griekse cultuur: in eenvoud de perfectie • Uitzondering: maakt imaginaire schetsen
opzoeken (bv. zuil, monochroom die hij verkoopt aan toeristen, maar heeft
kleurgebruik, …). Zag dit als ideaalbeeld zelf geen uitgevoerde projecten.
voor Westerse samenleving • Nostalgie naar Romeins imperium
Verkeerd beeld: zie polychromie (voorstander): massieve structuren
• Sculpturen: ideaalbeeld menselijk lichaam
Tempel van Hera (Phaestum) door Winckelmann Tempel van Hera (Phaestum) door Piranesi
• Gebouw + omgeving (harmonie tss • Inzoomen op structuur: massieve muur
architectuur en natuur = arcadische massieve muur is uitzonderlijk. Vraag stellen of
weergave) dit wel een authentiek Grieks element is
• Aandacht lineair: schaduwspel zuil en • Detail opbouw zuilen (zuilentrommels + met
plaats tss zuilen (intercollumie) diepe groeven (cannelures1)
• Diagonale benadering: manier waarop • Geen harmonische relatie tss architectuur
Griekse architecten denken over en natuur: dominante positie, verval (natuur
monumenten/belangrijke gebouwen herovert plaats)
o In 1 oogopslag een zicht krijgen op •
voor- en zijgevel
1
Bij de Ionische en Korinthische zuilen liggen de uithollingen of cannelures niet tegen elkaar; er
ontstaat alzo een vlakke verticale strook tussen twee groeven.
2
,Architectuur in Context A samenvatting
2. Verenigd in de diversiteit: de polis
a. Antieke Griekenland = Hellas
b. Kaart:
i. Geografische versnippering
1. Geen politiek en cultureel centrum wel een
gemeenschappelijke cultuur
a. Antieke/oude Grieks is de gemeenschappelijke taal
i. Hellenisten (spreken oud Grieks) vs. Barbaroi
(spreken andere talen)
ii. Gemeenschappelijke mythologie (godsdienst)
1. Mondelinge verder vertellen daarna pas
gebundeld door Homerus
2. Zelfde Goden vereren (Olympusberg)
3. Verspreiden filosofie
2. Autonome stadstaten/identiteiten met natuurlijke geografische
grenzen
3. Pan-Helleense plaatsen = plaatsen waar goden van Olympus
algemeen worden aanbeden,
a. Neutrale plaats in Griekse wereld (tijdens oorlog/conflict
plekken voor onderhandeling)
b. Plek waar de ‘oorlogsschatkist’ wordt bewaard
c. Tempels, Pan Helleense spelen: iedereen kan op een
bepaald moment goden vereren
3
, Architectuur in Context A samenvatting
Donkerblauw/paars: kern (Hellenisten)
Lichtpaars: kolonies
c. Stijlfases
i. Archaïsche fase
1. Trial and error
2. Standaardiseren en volmaken van elementen
ii. Klassieke fase
1. Bereiken ideaal en verder standaardiseren
iii. Hellenistische fase
1. Invloeden andere culturen (bv. oosterse en romeinse culturen)
2. Exporteren via militaire contacten (bv. Alexander De Groote)
4
Griekse oudheid
De polis en de megapolis:
De organisatie van een samenleving door architectuur
1. Griekenland vs. Rome
a. Ondanks eigenheid ook veel continuïteit (= overeenkomst)
i. Vormelijk: de klassieke zuil *
1. Oorsprong Griekse cultuur, variant Romeinse cultuur, belangrijk
dominerend element tot einde 19de eeuw
ii. Vormelijk: aandacht typologie antieke tempel
iii. Kleurgebruik
1. Polychromie = toepassing van meerdere kleuren in de kunst
(↔ monochromie)
2. J.I. Hittorf toonde in de 19de eeuw aan dat de Grieken hun
beelden en tempels beschilderden in felle kleuren
3. Verkeerd beeld: denken dat kunst/architectuur enkel bestond
uit witte marmer, beige kleuren, … Want beide hielden om alles
met felle kleuren te beschilderen.
b. Verschillen = spanningsveld tussen pure esthetiek (Griekse architectuur) en
ingenieurskunst (Romeinse architectuur)
i. Verschil in drijfveer:
1. Griekse architectuur: vervolmaken
2. Romeinse architectuur: innoveren in technieken en materialen
ii. Belang van politieke en culturele context
1. Maatschappelijke organisatie
polis (Griekse stadstaat) imperium (Romeinse koninkrijk)
• Kleinschalig • hoogtepunt expansie
• Lappendeken van (grootschalig)
stadstaten die lokaal • architectuur inzetten om
worden bestuurd maar rijk te besturen (grote
culturele samenhang infrastructuur)
2. culturele verschillen en invloeden
perfectie (mindset Grieken) assimilatie (mindset Romeinen)
• perfectioneren van het • vernieuwing
bestaande • uitbreiding + contact
andere culturen
(integreren en
samenhang) = invloeden
Zie Winckelmann en Piranesi
1
, Architectuur in Context A samenvatting
3. bouwtechnische evoluties
* zuil/architraaf (Griekse traditie) muur en gewelf
• opstaand element dat een • invloed Italië
balk draagt • inzetten op
• lineaire architectuur grote/massieve/complexe
(centraal: afstand tss structuren
zuilen)
iii. 2 belangrijke figuren: architecten en archeologen. Beide maakten een
weergave van dezelfde tempelsite (Phaestum) met de tempels van
Hera
1. 18de eeuw: fascinatie voor Griekse architectuur
Johann Joachim Winckelmann Giovanni Battista Piranesi
18de eeuw 18de eeuw
• Griekse cultuur: in eenvoud de perfectie • Uitzondering: maakt imaginaire schetsen
opzoeken (bv. zuil, monochroom die hij verkoopt aan toeristen, maar heeft
kleurgebruik, …). Zag dit als ideaalbeeld zelf geen uitgevoerde projecten.
voor Westerse samenleving • Nostalgie naar Romeins imperium
Verkeerd beeld: zie polychromie (voorstander): massieve structuren
• Sculpturen: ideaalbeeld menselijk lichaam
Tempel van Hera (Phaestum) door Winckelmann Tempel van Hera (Phaestum) door Piranesi
• Gebouw + omgeving (harmonie tss • Inzoomen op structuur: massieve muur
architectuur en natuur = arcadische massieve muur is uitzonderlijk. Vraag stellen of
weergave) dit wel een authentiek Grieks element is
• Aandacht lineair: schaduwspel zuil en • Detail opbouw zuilen (zuilentrommels + met
plaats tss zuilen (intercollumie) diepe groeven (cannelures1)
• Diagonale benadering: manier waarop • Geen harmonische relatie tss architectuur
Griekse architecten denken over en natuur: dominante positie, verval (natuur
monumenten/belangrijke gebouwen herovert plaats)
o In 1 oogopslag een zicht krijgen op •
voor- en zijgevel
1
Bij de Ionische en Korinthische zuilen liggen de uithollingen of cannelures niet tegen elkaar; er
ontstaat alzo een vlakke verticale strook tussen twee groeven.
2
,Architectuur in Context A samenvatting
2. Verenigd in de diversiteit: de polis
a. Antieke Griekenland = Hellas
b. Kaart:
i. Geografische versnippering
1. Geen politiek en cultureel centrum wel een
gemeenschappelijke cultuur
a. Antieke/oude Grieks is de gemeenschappelijke taal
i. Hellenisten (spreken oud Grieks) vs. Barbaroi
(spreken andere talen)
ii. Gemeenschappelijke mythologie (godsdienst)
1. Mondelinge verder vertellen daarna pas
gebundeld door Homerus
2. Zelfde Goden vereren (Olympusberg)
3. Verspreiden filosofie
2. Autonome stadstaten/identiteiten met natuurlijke geografische
grenzen
3. Pan-Helleense plaatsen = plaatsen waar goden van Olympus
algemeen worden aanbeden,
a. Neutrale plaats in Griekse wereld (tijdens oorlog/conflict
plekken voor onderhandeling)
b. Plek waar de ‘oorlogsschatkist’ wordt bewaard
c. Tempels, Pan Helleense spelen: iedereen kan op een
bepaald moment goden vereren
3
, Architectuur in Context A samenvatting
Donkerblauw/paars: kern (Hellenisten)
Lichtpaars: kolonies
c. Stijlfases
i. Archaïsche fase
1. Trial and error
2. Standaardiseren en volmaken van elementen
ii. Klassieke fase
1. Bereiken ideaal en verder standaardiseren
iii. Hellenistische fase
1. Invloeden andere culturen (bv. oosterse en romeinse culturen)
2. Exporteren via militaire contacten (bv. Alexander De Groote)
4
