Ruimtelijke Onderzoeksmethodologie Delphine De Roy
RUIMTELIJKE ONDERZOEKSMETHODES
Inhoudstafel
1. Methodologie en Onderzoeksproces
Inleiding
Surveyonderzoek
Stap 1: onderzoeksdoel omschrijven
Stap 2: conceptueel model uitwerken
Stap 3: onderzoeksontwerp
Stap 4: selectie van onderzoekselementen
Stap 5: dataverzameling
Stap 6: dataordening
Stap 7: analyse
Stap 8: conclusie en interpretatie
Stap 9: verslaggeving
Stap 10: antwoord op onderzoeksprobleem
Gevalstudies
Etnografie
Participatief Actieonderzoek
2. Onderzoek en Ethiek
Ethiek, onderzoek en het recht op wetenschap
Ethische code van het Wetenschappelijk Onderzoek
Zorgvuldigheid
Voorzichtigheid
Betrouwbaarheid
Verifieerbaarheid
Onafhankelijkheid
Onpartijdigheid
Ethiek en onderzoek in de praktijk
GDPR en Geïnformeerde toestemming
Ethisch bewustzijn als een permanente oefening
Een voorbeeld
Informatieformulier en Toestemmingsformulier
3. Specifieke methoden en technieken (1)
Kwantitatief versus kwalitatief onderzoek
Secundaire (kwantitatieve) data
Enquêtes (surveys)
Kwantitatieve steekproef
Vraagstelling
Kwantitatieve analyse
Kenmerken van een steekproef
Kenmerken van variabelen
Verband tussen variabelen
4. Specifieke methoden en technieken (2)
Literatuurstudie
Inhoudsanalyse, Documentanalyse en Discoursanalyse
Observatie
Interventies en experimenten
5. Specifieke methoden en technieken (3)
Kwalitatieve steekproef
Expertinterviews/bevoorrechte getuigen
Diepte-interviews
Keuze voor (het type) diepte-interviews
1
,Ruimtelijke Onderzoeksmethodologie Delphine De Roy
Vragen vastleggen
Locatie vastleggen
Respondenten selecteren en rekruteren
Interviewen
Coderen
Focusgroep
Visuele methoden
Scenarioanalyse
Voorbeelden van Kwalitatief Onderzoek
De waarde van weerstand: interpretatieve onderzoeksmethodologie
Busgebruik jongeren in London
Walking and Cycling
6. Communicatie: woord en beeld
7. Kennis, wetenschappelijk onderzoek en ruimtelijke planning
Kennis en ruimtelijke planning
Positivistische kijk op kennis en wetenschap
(post)positivisme, critical studies, constructivisme en het participatieve paradigma
Positivisme
Postpositivisme
Critical studies
Constructivisme
Het participatieve paradigma
Paradigma’s en kritisch realisme
Ontwerp en wetenschap
Empirische concepten en planconcepten
Intentionele oriëntatie
Artistiek onderzoek
Is ‘urban design’ een pseudowetenschap?
Referenties
1. Methodologie en Onderzoeksproces
Inleiding
– Dit opleidingsonderdeel: nadruk op empirisch onderzoek
– Behandelde onderzoeksmethodes en methodologieën gebruikt in diverse disciplines
Terwijl methodologie wijst op de algemene aanpak van een onderzoek, zijn methodes
concreter. Een methode omvat de concrete dingen die een onderzoeker doet om op een
2
,Ruimtelijke Onderzoeksmethodologie Delphine De Roy
systematische manier gegevens te genereren en te analyseren, en zo tot nieuwe kennis te
komen.
Methodologie: algemene aanpak
Methode: concreter
Surveyonderzoek
Hieronder wordt een ideaaltypisch onderzoeksproces beschreven waarbij het
verzamelen van informatie via een enquête (survey) centraal staat.1 Het proces
wordt opgedeeld in tien stappen die lopen van theorie over empirie naar
interpretatie. Naast een handige handleiding voor surveyonderzoek, is dit ook
een stappenplan dat mits enkele aanpassingen kan toegepast worden op heel
wat andere soorten onderzoek. Er bestaan veel varianten op dit 10-stappen
plan, maar het voorbeeld hier verschilt weinig van de meeste van deze
beschrijvingen. Een onderzoeksproces zien we daarbij als een reeks
beslissingen, en wordt lineair opgevat. Sommige andere onderzoeksstrategieën,
zoals etnografisch onderzoek, staan kritisch tegenover dergelijke lineariteit en
pleiten voor een meer flexibele en open benadering.
STAP 1: onderzoeksprobleem of onderzoeksdoel
Onderzoeksvragen
– Beschrijvingsprobleem ->beschrijvingsvragen
– Verklaringsprobleem -> waaromvragen, oorzaak-gevolg, hoe komt het dat
– Voorspellingsprobleem -> wanneer-vragen
– Therapieprobleem -> remedievragen (welke), evaluatievragen
– Ontwerpprobleem -> hoe-vragen
Onderzoeksvraag
– Onderzoek baar
– Geeft vaak aan welk empirisch onderzoek nodig is
– Voldoende precies
– Levert theoretische bijdrage en maatschappelijke relevantie
– Gebaseerd op theorie
Voorbeelden onderzoeksvragen
– "What is the relationship between PT [public transport] accessibility at the residential location
and car ownership among first-time parents, and does this relationship vary with Household
income level?"
– "Is TU [tactical urbanism] congruent with the ‘o_p_e_n_’ _and vibrant city, a city that celebrates
incomplete and ‘o_p_e_n_’ _urban forms and allows spontaneous activities and diverse
interactions?"
STAP 2: conceptueel model uitwerken
De werkelijkheid is zeer complex. In de tweede stap worden de relevante elementen en concepten
geselecteerd waarover het onderzoek zal gaan. De essentiële elementen en concepten zijn ook terug te
vinden in de onderzoeksvraag. Een conceptueel model bevat typisch volgende elementen: 12
Onderzoekselementen: het zijn deze elementen die bepaalde relevante eigenschappen of
kenmerken hebben bv. individuen, huishoudens, buurten, steden,… _
Variabelen: zijn dan de eigenschappen of kenmerken van de onderzoekselementen; (theoretische)
concepten situeren zich op een iets abstracter niveau. Het maandloon van een persoon is een
voorbeeld van een precies gedefinieerde variabele, terwijl het meer abstracte concept inkomen of
3
, Ruimtelijke Onderzoeksmethodologie Delphine De Roy
welvaart kan zijn. Andere voorbeelden van variabelen zijn leeftijd, aantal gezinsleden en
bevolkingsdichtheid.
Relaties (verband) tussen variabelen
'Hij heeft een theorie, dat is goed. Het is tenslotte altijd beter een theorie te hebben.'
Onderzoekselementen: personen die zich verplaatsen
/
Concept maps
= visueelsamenvatten van theorie(in tekstvorm: 'memo' of 'narrative')
– concept mapping, conceptual framework, integrative diagram,…
4
RUIMTELIJKE ONDERZOEKSMETHODES
Inhoudstafel
1. Methodologie en Onderzoeksproces
Inleiding
Surveyonderzoek
Stap 1: onderzoeksdoel omschrijven
Stap 2: conceptueel model uitwerken
Stap 3: onderzoeksontwerp
Stap 4: selectie van onderzoekselementen
Stap 5: dataverzameling
Stap 6: dataordening
Stap 7: analyse
Stap 8: conclusie en interpretatie
Stap 9: verslaggeving
Stap 10: antwoord op onderzoeksprobleem
Gevalstudies
Etnografie
Participatief Actieonderzoek
2. Onderzoek en Ethiek
Ethiek, onderzoek en het recht op wetenschap
Ethische code van het Wetenschappelijk Onderzoek
Zorgvuldigheid
Voorzichtigheid
Betrouwbaarheid
Verifieerbaarheid
Onafhankelijkheid
Onpartijdigheid
Ethiek en onderzoek in de praktijk
GDPR en Geïnformeerde toestemming
Ethisch bewustzijn als een permanente oefening
Een voorbeeld
Informatieformulier en Toestemmingsformulier
3. Specifieke methoden en technieken (1)
Kwantitatief versus kwalitatief onderzoek
Secundaire (kwantitatieve) data
Enquêtes (surveys)
Kwantitatieve steekproef
Vraagstelling
Kwantitatieve analyse
Kenmerken van een steekproef
Kenmerken van variabelen
Verband tussen variabelen
4. Specifieke methoden en technieken (2)
Literatuurstudie
Inhoudsanalyse, Documentanalyse en Discoursanalyse
Observatie
Interventies en experimenten
5. Specifieke methoden en technieken (3)
Kwalitatieve steekproef
Expertinterviews/bevoorrechte getuigen
Diepte-interviews
Keuze voor (het type) diepte-interviews
1
,Ruimtelijke Onderzoeksmethodologie Delphine De Roy
Vragen vastleggen
Locatie vastleggen
Respondenten selecteren en rekruteren
Interviewen
Coderen
Focusgroep
Visuele methoden
Scenarioanalyse
Voorbeelden van Kwalitatief Onderzoek
De waarde van weerstand: interpretatieve onderzoeksmethodologie
Busgebruik jongeren in London
Walking and Cycling
6. Communicatie: woord en beeld
7. Kennis, wetenschappelijk onderzoek en ruimtelijke planning
Kennis en ruimtelijke planning
Positivistische kijk op kennis en wetenschap
(post)positivisme, critical studies, constructivisme en het participatieve paradigma
Positivisme
Postpositivisme
Critical studies
Constructivisme
Het participatieve paradigma
Paradigma’s en kritisch realisme
Ontwerp en wetenschap
Empirische concepten en planconcepten
Intentionele oriëntatie
Artistiek onderzoek
Is ‘urban design’ een pseudowetenschap?
Referenties
1. Methodologie en Onderzoeksproces
Inleiding
– Dit opleidingsonderdeel: nadruk op empirisch onderzoek
– Behandelde onderzoeksmethodes en methodologieën gebruikt in diverse disciplines
Terwijl methodologie wijst op de algemene aanpak van een onderzoek, zijn methodes
concreter. Een methode omvat de concrete dingen die een onderzoeker doet om op een
2
,Ruimtelijke Onderzoeksmethodologie Delphine De Roy
systematische manier gegevens te genereren en te analyseren, en zo tot nieuwe kennis te
komen.
Methodologie: algemene aanpak
Methode: concreter
Surveyonderzoek
Hieronder wordt een ideaaltypisch onderzoeksproces beschreven waarbij het
verzamelen van informatie via een enquête (survey) centraal staat.1 Het proces
wordt opgedeeld in tien stappen die lopen van theorie over empirie naar
interpretatie. Naast een handige handleiding voor surveyonderzoek, is dit ook
een stappenplan dat mits enkele aanpassingen kan toegepast worden op heel
wat andere soorten onderzoek. Er bestaan veel varianten op dit 10-stappen
plan, maar het voorbeeld hier verschilt weinig van de meeste van deze
beschrijvingen. Een onderzoeksproces zien we daarbij als een reeks
beslissingen, en wordt lineair opgevat. Sommige andere onderzoeksstrategieën,
zoals etnografisch onderzoek, staan kritisch tegenover dergelijke lineariteit en
pleiten voor een meer flexibele en open benadering.
STAP 1: onderzoeksprobleem of onderzoeksdoel
Onderzoeksvragen
– Beschrijvingsprobleem ->beschrijvingsvragen
– Verklaringsprobleem -> waaromvragen, oorzaak-gevolg, hoe komt het dat
– Voorspellingsprobleem -> wanneer-vragen
– Therapieprobleem -> remedievragen (welke), evaluatievragen
– Ontwerpprobleem -> hoe-vragen
Onderzoeksvraag
– Onderzoek baar
– Geeft vaak aan welk empirisch onderzoek nodig is
– Voldoende precies
– Levert theoretische bijdrage en maatschappelijke relevantie
– Gebaseerd op theorie
Voorbeelden onderzoeksvragen
– "What is the relationship between PT [public transport] accessibility at the residential location
and car ownership among first-time parents, and does this relationship vary with Household
income level?"
– "Is TU [tactical urbanism] congruent with the ‘o_p_e_n_’ _and vibrant city, a city that celebrates
incomplete and ‘o_p_e_n_’ _urban forms and allows spontaneous activities and diverse
interactions?"
STAP 2: conceptueel model uitwerken
De werkelijkheid is zeer complex. In de tweede stap worden de relevante elementen en concepten
geselecteerd waarover het onderzoek zal gaan. De essentiële elementen en concepten zijn ook terug te
vinden in de onderzoeksvraag. Een conceptueel model bevat typisch volgende elementen: 12
Onderzoekselementen: het zijn deze elementen die bepaalde relevante eigenschappen of
kenmerken hebben bv. individuen, huishoudens, buurten, steden,… _
Variabelen: zijn dan de eigenschappen of kenmerken van de onderzoekselementen; (theoretische)
concepten situeren zich op een iets abstracter niveau. Het maandloon van een persoon is een
voorbeeld van een precies gedefinieerde variabele, terwijl het meer abstracte concept inkomen of
3
, Ruimtelijke Onderzoeksmethodologie Delphine De Roy
welvaart kan zijn. Andere voorbeelden van variabelen zijn leeftijd, aantal gezinsleden en
bevolkingsdichtheid.
Relaties (verband) tussen variabelen
'Hij heeft een theorie, dat is goed. Het is tenslotte altijd beter een theorie te hebben.'
Onderzoekselementen: personen die zich verplaatsen
/
Concept maps
= visueelsamenvatten van theorie(in tekstvorm: 'memo' of 'narrative')
– concept mapping, conceptual framework, integrative diagram,…
4
