INLEIDING STAATS- EN BESTUURSRECHT
Samenvatting bijeenkomst 9: hoofdstuk 2: par 2.1, 2.2, 2.6, 2.9 (2.4 is in bijeenkomst 8
samengevat)
Hoofstuk 2 Grondslagen en karakteristieken van het bestuursrecht
2.1 De rechtsverhouding tussen bestuur en burgers
In dit hoofdstuk gaat het om rechtsverhoudingen (door het recht genormeerde relaties
tussen subjecten) waarbinnen (het tot stand brengen van) bestuursrechtelijke
rechtsgevolgen centraal staat.
Bij bestuursrechtelijke rechtsverhoudingen is steeds een bestuursorgaan betrokken.
Bestuursorganen hebben geen eigen belangen en worden geacht te handelen in het
belang van alle burgers.
Een belanghebbende is een persoon of entiteit wiens belang rechtstreeks bij een
besluit is betrokken (art. 1:2 Awb).
De rechtsverhouding tussen een bestuursorgaan en belanghebbende(n) wordt meestal
beheerst door een bestuursbevoegdheid. De uitoefening van een bestuursbevoegdheid
leidt in de regel tot een ‘besluit’.
Een bestuursrechtelijke rechtsverhouding veronderstelt drie bouwstenen:
1. Een bestuursorgaan;
2. Een bestuursbevoegdheid Bevoegdheidsuitoefening besluit
3. Eén of meer belanghebbenden
‘Een bestuursorgaan is een statelijk ambt, d.w.z. een door het publiekrecht geregelde functie
belast met de behartiging van één of meer (specifieke) algemene of publieke belangen’.
Een openbaar lichaam bezit op grond van het BW rechtspersoonlijkheid (art. 2:1 lid 1 BW).
Ook andere zogenoemde ‘lichamen’ van de overheid, d.w.z. verbanden waaraan een
gedeelte van de overheidstaak ter behartiging is opgedragen, kunnen bij of krachtens de wet
beschikken over rechtspersoonlijkheid (art. 2:1 lid 2 Awb).
Openbare lichamen en andere lichamen van de overheid met rechtspersoonlijkheid
kunnen vanuit het perspectief van de Awb ook wel worden aangeduid als rechtspersonen
ingesteld krachtens publiekrecht (r.i.k.p.).
Als een bestuursorgaan een bestuursbevoegdheid uitoefent, leidt dit in de regel tot een
‘besluit’ = een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling (art. 1:3 lid 1 Awb). Een besluit is een eenzijdige
publiekrechtelijke rechtshandeling.
o Bestuursorganen nemen besluiten op basis van een bestuursbevoegdheid. Een
bestuursbevoegdheid moet in de regel steunen op de wet; geschreven bestuursrecht.
Indien een bestuursbevoegdheid uitdrukkelijk door de wet is verleend, wordt
recht gedaan aan het beginsel van wetmatigheid van bestuur.
Naast het nemen van ‘besluiten’ verricht het bestuur feitelijke handelingen en neemt het
ook deel aan het privaatrechtelijke rechtsverkeer. Zoals het kopen van een
brandweerauto door de gemeente.
, Het bestuursorgaan is geen rechtspersoon in de zin van het BW. Het openbaar
lichaam waarvan een bestuursorgaan deel uit kan maken, is wel rechtspersoon.
2.1.1 bestuursorganen en de behartiging van publieke belangen
Bestuursorganen zijn belast met de behartiging van publieke belangen. De (grond)wetgever
bepaalt welke belangen behartigd moeten worden.
o Als het bestuur handelt op basis van en ongeschreven ‘publieke taak’, staat het
beginsel van wetmatigheid van bestuur onder druk. Voor burgers is er dan immers
geen geschreven norm beschikbaar waaruit blijkt wat deze taak inhoudt.
De belangrijkste bestuursorganen op rijksniveau zijn:
- Regering (art. 42 lid 1 Gw)
- Ministerraad (art. 45 lid 1 Gw)
- De ministers (art. 43 Gw)
De ministers staan in de regel aan het hoofd van een ministerie (art. 44 lid 1 Gw)
- De staatssecretarissen (art. 46 lid 1 Gw)
Belangrijkste bestuursorganen op provinciaal niveau:
- Provinciale staten
- Gedeputeerde staten
- De commissaris van de Koning
Belangrijkste bestuursorganen op gemeentelijk niveau:
- Gemeenteraad
- Het college van B en W
- Burgemeester
Aan het hoofd van de gemeentelijke ambtelijke organisatie staat een gemeentesecretaris die
door het college wordt benoemd (art. 102 Gemeentewet). Daarnaast is er een door de
gemeenteraad benoemde griffier (art. 107 Gemeentewet). De gemeenteraad kan beschikken
over een eigen raadsgriffie met ambtenaren (art. 107e Gemw). De griffie biedt ambtelijke
ondersteuning aan de gemeenteraad.
Provincies en Gemeentes kunnen verschillende soorten commissies instellen (art. 80
Provw en art. 82 e.v. Gemw). Gemeentelijke commissies worden (ook) aangemerkt als
bestuursorgaan.
Bestuursorganen waterschappen:
- Algemeen bestuur
- Dagelijks bestuur
- Voorzitter
2.1.2 Openbare lichamen en andere rechtspersonen ingesteld krachtens publiekrecht
Het centrale (nationale) overheidsverband is de Nederlandse Staat. De decentrale openbare
lichamen vinden hun grondslag in H7 van de Gw.
De Staat, de provincies en de gemeenten (art. 123 lid 1 Gw) en de waterschappen (art. 133
lid 1 Gw) zijn ‘openbare lichamen’. Een openbaar lichaam kan men omschrijven als een
rechtspersoon waaraan krachtens de Gw verordende bevoegdheid toekomt. Dit is de
bevoegdheid tot het geven van avv’s.
Samenvatting bijeenkomst 9: hoofdstuk 2: par 2.1, 2.2, 2.6, 2.9 (2.4 is in bijeenkomst 8
samengevat)
Hoofstuk 2 Grondslagen en karakteristieken van het bestuursrecht
2.1 De rechtsverhouding tussen bestuur en burgers
In dit hoofdstuk gaat het om rechtsverhoudingen (door het recht genormeerde relaties
tussen subjecten) waarbinnen (het tot stand brengen van) bestuursrechtelijke
rechtsgevolgen centraal staat.
Bij bestuursrechtelijke rechtsverhoudingen is steeds een bestuursorgaan betrokken.
Bestuursorganen hebben geen eigen belangen en worden geacht te handelen in het
belang van alle burgers.
Een belanghebbende is een persoon of entiteit wiens belang rechtstreeks bij een
besluit is betrokken (art. 1:2 Awb).
De rechtsverhouding tussen een bestuursorgaan en belanghebbende(n) wordt meestal
beheerst door een bestuursbevoegdheid. De uitoefening van een bestuursbevoegdheid
leidt in de regel tot een ‘besluit’.
Een bestuursrechtelijke rechtsverhouding veronderstelt drie bouwstenen:
1. Een bestuursorgaan;
2. Een bestuursbevoegdheid Bevoegdheidsuitoefening besluit
3. Eén of meer belanghebbenden
‘Een bestuursorgaan is een statelijk ambt, d.w.z. een door het publiekrecht geregelde functie
belast met de behartiging van één of meer (specifieke) algemene of publieke belangen’.
Een openbaar lichaam bezit op grond van het BW rechtspersoonlijkheid (art. 2:1 lid 1 BW).
Ook andere zogenoemde ‘lichamen’ van de overheid, d.w.z. verbanden waaraan een
gedeelte van de overheidstaak ter behartiging is opgedragen, kunnen bij of krachtens de wet
beschikken over rechtspersoonlijkheid (art. 2:1 lid 2 Awb).
Openbare lichamen en andere lichamen van de overheid met rechtspersoonlijkheid
kunnen vanuit het perspectief van de Awb ook wel worden aangeduid als rechtspersonen
ingesteld krachtens publiekrecht (r.i.k.p.).
Als een bestuursorgaan een bestuursbevoegdheid uitoefent, leidt dit in de regel tot een
‘besluit’ = een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling (art. 1:3 lid 1 Awb). Een besluit is een eenzijdige
publiekrechtelijke rechtshandeling.
o Bestuursorganen nemen besluiten op basis van een bestuursbevoegdheid. Een
bestuursbevoegdheid moet in de regel steunen op de wet; geschreven bestuursrecht.
Indien een bestuursbevoegdheid uitdrukkelijk door de wet is verleend, wordt
recht gedaan aan het beginsel van wetmatigheid van bestuur.
Naast het nemen van ‘besluiten’ verricht het bestuur feitelijke handelingen en neemt het
ook deel aan het privaatrechtelijke rechtsverkeer. Zoals het kopen van een
brandweerauto door de gemeente.
, Het bestuursorgaan is geen rechtspersoon in de zin van het BW. Het openbaar
lichaam waarvan een bestuursorgaan deel uit kan maken, is wel rechtspersoon.
2.1.1 bestuursorganen en de behartiging van publieke belangen
Bestuursorganen zijn belast met de behartiging van publieke belangen. De (grond)wetgever
bepaalt welke belangen behartigd moeten worden.
o Als het bestuur handelt op basis van en ongeschreven ‘publieke taak’, staat het
beginsel van wetmatigheid van bestuur onder druk. Voor burgers is er dan immers
geen geschreven norm beschikbaar waaruit blijkt wat deze taak inhoudt.
De belangrijkste bestuursorganen op rijksniveau zijn:
- Regering (art. 42 lid 1 Gw)
- Ministerraad (art. 45 lid 1 Gw)
- De ministers (art. 43 Gw)
De ministers staan in de regel aan het hoofd van een ministerie (art. 44 lid 1 Gw)
- De staatssecretarissen (art. 46 lid 1 Gw)
Belangrijkste bestuursorganen op provinciaal niveau:
- Provinciale staten
- Gedeputeerde staten
- De commissaris van de Koning
Belangrijkste bestuursorganen op gemeentelijk niveau:
- Gemeenteraad
- Het college van B en W
- Burgemeester
Aan het hoofd van de gemeentelijke ambtelijke organisatie staat een gemeentesecretaris die
door het college wordt benoemd (art. 102 Gemeentewet). Daarnaast is er een door de
gemeenteraad benoemde griffier (art. 107 Gemeentewet). De gemeenteraad kan beschikken
over een eigen raadsgriffie met ambtenaren (art. 107e Gemw). De griffie biedt ambtelijke
ondersteuning aan de gemeenteraad.
Provincies en Gemeentes kunnen verschillende soorten commissies instellen (art. 80
Provw en art. 82 e.v. Gemw). Gemeentelijke commissies worden (ook) aangemerkt als
bestuursorgaan.
Bestuursorganen waterschappen:
- Algemeen bestuur
- Dagelijks bestuur
- Voorzitter
2.1.2 Openbare lichamen en andere rechtspersonen ingesteld krachtens publiekrecht
Het centrale (nationale) overheidsverband is de Nederlandse Staat. De decentrale openbare
lichamen vinden hun grondslag in H7 van de Gw.
De Staat, de provincies en de gemeenten (art. 123 lid 1 Gw) en de waterschappen (art. 133
lid 1 Gw) zijn ‘openbare lichamen’. Een openbaar lichaam kan men omschrijven als een
rechtspersoon waaraan krachtens de Gw verordende bevoegdheid toekomt. Dit is de
bevoegdheid tot het geven van avv’s.
