Kostprijsberekening en prijsvorming
1 Inleiding......................................................................................................................... 3
1.1 Belang van de kostprijsberekening ................................................................................. 3
1.2 Begripsomschrijving ....................................................................................................... 3
1.3 Doel van de kosten- en kostprijsberekening .................................................................... 3
2 Kostensoorten ............................................................................................................... 4
2.1 Inleiding......................................................................................................................... 4
2.2 Kostensoorten ............................................................................................................... 4
2.2.1 De kosten op bedrijfsniveau: de bijzondere en de algemene kosten ................................................ 4
2.2.2 De kosten op afdelingsniveau: de directe en de indirecte kosten ..................................................... 4
2.2.3 De kosten op activiteitsniveau: de vaste en de variabele kosten ..................................................... 5
2.3 Verdeelsleutels .............................................................................................................. 5
3 Kostprijsstructuur .......................................................................................................... 6
3.1 Indeling ......................................................................................................................... 6
3.2 De totale kosten (variabele + vaste) ................................................................................ 6
3.3 De gemiddelde kosten.................................................................................................... 6
3.3.1 Kosten per tonkilometer .................................................................................................................. 6
4 Kostendrager op afdelingsniveau.................................................................................... 6
4.1 Inleiding......................................................................................................................... 6
4.2 Het aanschaffen van het voertuig ................................................................................... 6
4.2.1 Zelffinanciering ................................................................................................................................ 6
4.2.2 Externe financiering ......................................................................................................................... 6
4.2.3 Leasing ............................................................................................................................................. 6
4.2.4 Huur ................................................................................................................................................. 6
4.3 De afschrijving van het voertuig ..................................................................................... 7
4.3.1 De waarde van het voertuig ............................................................................................................. 7
4.3.1.1 De aanschaffingsprijs van het voertuig .................................................................................................................... 7
4.3.1.2 De vervangingsprijs van het voertuig ...................................................................................................................... 7
4.3.1.3 De netto waarde van het voertuig ........................................................................................................................... 7
4.3.1.4 De restwaarde van het voertuig .............................................................................................................................. 7
4.3.2 De afschrijving van het voertuig ....................................................................................................... 7
4.3.2.1 Het af te schrijven bedrag van het voertuig ............................................................................................................ 7
4.3.2.2 Het afschrijvingsbedrag van het voertuig ................................................................................................................ 7
4.4 Levensduur van het voertuig .......................................................................................... 7
4.4.1 De technische levensduur ................................................................................................................ 7
4.4.2 De economische levensduur ............................................................................................................ 8
4.4.3 Keuze van levensduur ...................................................................................................................... 8
5 Directe vaste of tijdkosten.............................................................................................. 9
5.1 De afschrijving van het voertuig ..................................................................................... 9
5.1.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 9
5.2 De financieringslast ........................................................................................................ 9
5.2.1 De rente op het in het voertuig geïnvesteerde vermogen ................................................................ 9
5.2.2 De rente op het omloopfonds .......................................................................................................... 9
5.3 De voertuigverzekering .................................................................................................. 9
5.4 De voertuigbelasting ...................................................................................................... 9
5.5 Retributies en bijdragen ................................................................................................. 9
5.6 Het onderhoud van het voertuig ..................................................................................... 9
1
,6 De variabele of afstandskosten..................................................................................... 10
6.1 De afschrijving van het voertuig ................................................................................... 10
6.1.1 Indeling .......................................................................................................................................... 10
6.1.2 De technische afschrijving .............................................................................................................. 10
6.2 Slijtage van de banden ................................................................................................. 10
6.3 De brandstof ................................................................................................................ 10
6.3.1 Het gemiddelde brandstofverbruik ................................................................................................ 10
6.3.2 De gemiddelde brandstofprijs per liter .......................................................................................... 10
6.4 De smeermiddelen ....................................................................................................... 11
6.4.1 Het gemiddeld smeermiddelenverbruik ......................................................................................... 11
6.5 De herstellingen ........................................................................................................... 11
6.5.1 Gemiddelde herstellingskost per kilometer ................................................................................... 11
6.6 Samenvatting............................................................................................................... 12
7 Semi-Variabele kosten ................................................................................................. 13
7.1 De semi-variabele kosten ............................................................................................. 13
8 Kostendrager op activiteitsniveau ................................................................................ 13
8.1 De ritgegevens ............................................................................................................. 13
8.1.1 De aan te rekenen afstand ............................................................................................................. 13
8.1.1.1 De benuttigingsgraad van de afstand .................................................................................................................... 13
8.1.1.2 De tariefafstand ..................................................................................................................................................... 13
8.1.2 De aan te rekenen inzettijd ............................................................................................................ 13
8.1.2.1 De rijttijd ................................................................................................................................................................ 13
8.1.2.2 De laad- en lostijd .................................................................................................................................................. 14
8.1.2.3 De wachttijd .......................................................................................................................................................... 14
8.1.2.4 De totale duur van de rit ....................................................................................................................................... 14
9 De ritkostprijs .............................................................................................................. 14
10 Gemiddelde kostprijs ................................................................................................... 14
10.1 De gemiddelde lading kostprijs ..................................................................................... 14
10.1.1 De gemiddelde lading kostprijs per ladingeenheid ......................................................................... 14
10.1.2 De gemiddelde lading .................................................................................................................... 14
10.1.2.1 De benuttigingsgraad van de inhoud ..................................................................................................................... 14
10.1.2.2 De gemiddelde lading ............................................................................................................................................ 14
10.1.2.3 De standaardkostprijs van een rit .......................................................................................................................... 14
10.1.2.4 De gemiddelde kostprijs per eenheid lading ......................................................................................................... 14
11 Alle formules ............................................................................................................... 15
12 Oefeningen .................................................................................................................. 16
12.1 Opgave 1 ..................................................................................................................... 16
12.2 Opgave 2 ..................................................................................................................... 16
12.3 Opgave 3 ..................................................................................................................... 16
12.4 Opgave 4 ..................................................................................................................... 17
12.5 Opgave 5 ..................................................................................................................... 18
12.6 Opgave 6 ..................................................................................................................... 19
12.7 Opgave 7 ..................................................................................................................... 20
12.8 Opgave 8 ..................................................................................................................... 21
12.9 Opgave 9 ..................................................................................................................... 22
2
, 1 Inleiding
1.1 Belang van de kostprijsberekening
De industrieel en de handelaar zetten bij het vervullen van hun economische functie hun kapitaal en
hun bestaanszekerheid op het spel. Het is dan ook begrijpelijk dat zij hiervoor wensen vergoed te
worden. Een transportonderneming is door haar dienstverlening een handelszaak en zoals bij elke
handelszaak staan er dus mede commerciële doelstellingen voorop, onder andere het behalen van
winst. Het is dus fundamenteel dat men eerst en vooral nauwkeurig kan bepalen wat de prestatie(s)
aan de onderneming zelf gekost heeft (hebben). Enkel door de kosten tegenover de baten te
plaatsen, zal men de rentabiliteit van de bedrijvigheid kunnen bepalen.
1.2 Begripsomschrijving
Kosten worden bepaald als zijnde de bedragen door een onderneming gespendeerd in het raam
van haar activiteit en objectieven. Onder kosten moeten in een vervoersbedrijf worden verstaan de
in geld uitgedrukte waarde van de offers die de vervoerder moet brengen om transportprestaties uit
te voeren. Elk van die offers noemt men een kost.
De kostprijs is het totaal van al de door de onderneming gebrachte offers die haar toelaten een
dienst te leveren of een product te verkopen, of met andere woorden de som van alle eraan
verbonden kosten. De ondernemer moet trachten de kostprijs van zijn transporten te berekenen,
ten einde op grond hiervan onder andere zijn vrachtprijzen te kunnen stellen.
Om zijn taak te kunnen vervullen, zal een vervoerder zich bepaalde goederen en/of diensten moeten
aanschaffen. De prijs die hij hiervoor moet betalen noemt men de uitgaveprijs. Kosten ontstaan
enkel op het ogenblik dat iets, waaraan een bepaalde waarde wordt toegekend, voor het presteren
van het bedrijfsdoel wordt opgeofferd.
Winst kan men het eenvoudigst omschrijven als het voordelige verschil tussen opbrengst en kosten,
verkregen door het bekomen van een geldsom welke groter is dan de voor het uitvoeren van een
taak gebrachte offers.
In het omgekeerde geval wordt verlies geleden. Bijgevolg kan de winst worden vergroot, anderzijds
door de opbrengsten te verhogen, anderzijds door de kosten te verlagen.
Het aspect kostenverlaging wordt steeds belangrijker tegenwoordig, zeker in het wegtransport waar
de toepaste vervoersprijzen in de regel weinig elastische markprijzen zijn en de ondernemer het
moeilijk heeft om de opbrengsten gevoelig te verhogen. Vandaar de noodzaak om vooral de zijde van
de kostenverlaging nauwkeurig te bestuderen. Kostenverlaging is slechts mogelijk als men de kosten,
onderverdeeld naar soorten, ook werkelijk kent. Daartoe zal de bedrijfsleider moeten overgaan tot
een kostenanalyse. In de boekhouding vindt hij een geheel van uitgaven.
1.3 Doel van de kosten- en kostprijsberekening
Doel:
Raadgever bij de aankooppolitiek.
Middel ter controle van bedrijfsefficiency.
Richtsnoer bij de vrachtprijspolitiek.
Besluit.
3
1 Inleiding......................................................................................................................... 3
1.1 Belang van de kostprijsberekening ................................................................................. 3
1.2 Begripsomschrijving ....................................................................................................... 3
1.3 Doel van de kosten- en kostprijsberekening .................................................................... 3
2 Kostensoorten ............................................................................................................... 4
2.1 Inleiding......................................................................................................................... 4
2.2 Kostensoorten ............................................................................................................... 4
2.2.1 De kosten op bedrijfsniveau: de bijzondere en de algemene kosten ................................................ 4
2.2.2 De kosten op afdelingsniveau: de directe en de indirecte kosten ..................................................... 4
2.2.3 De kosten op activiteitsniveau: de vaste en de variabele kosten ..................................................... 5
2.3 Verdeelsleutels .............................................................................................................. 5
3 Kostprijsstructuur .......................................................................................................... 6
3.1 Indeling ......................................................................................................................... 6
3.2 De totale kosten (variabele + vaste) ................................................................................ 6
3.3 De gemiddelde kosten.................................................................................................... 6
3.3.1 Kosten per tonkilometer .................................................................................................................. 6
4 Kostendrager op afdelingsniveau.................................................................................... 6
4.1 Inleiding......................................................................................................................... 6
4.2 Het aanschaffen van het voertuig ................................................................................... 6
4.2.1 Zelffinanciering ................................................................................................................................ 6
4.2.2 Externe financiering ......................................................................................................................... 6
4.2.3 Leasing ............................................................................................................................................. 6
4.2.4 Huur ................................................................................................................................................. 6
4.3 De afschrijving van het voertuig ..................................................................................... 7
4.3.1 De waarde van het voertuig ............................................................................................................. 7
4.3.1.1 De aanschaffingsprijs van het voertuig .................................................................................................................... 7
4.3.1.2 De vervangingsprijs van het voertuig ...................................................................................................................... 7
4.3.1.3 De netto waarde van het voertuig ........................................................................................................................... 7
4.3.1.4 De restwaarde van het voertuig .............................................................................................................................. 7
4.3.2 De afschrijving van het voertuig ....................................................................................................... 7
4.3.2.1 Het af te schrijven bedrag van het voertuig ............................................................................................................ 7
4.3.2.2 Het afschrijvingsbedrag van het voertuig ................................................................................................................ 7
4.4 Levensduur van het voertuig .......................................................................................... 7
4.4.1 De technische levensduur ................................................................................................................ 7
4.4.2 De economische levensduur ............................................................................................................ 8
4.4.3 Keuze van levensduur ...................................................................................................................... 8
5 Directe vaste of tijdkosten.............................................................................................. 9
5.1 De afschrijving van het voertuig ..................................................................................... 9
5.1.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 9
5.2 De financieringslast ........................................................................................................ 9
5.2.1 De rente op het in het voertuig geïnvesteerde vermogen ................................................................ 9
5.2.2 De rente op het omloopfonds .......................................................................................................... 9
5.3 De voertuigverzekering .................................................................................................. 9
5.4 De voertuigbelasting ...................................................................................................... 9
5.5 Retributies en bijdragen ................................................................................................. 9
5.6 Het onderhoud van het voertuig ..................................................................................... 9
1
,6 De variabele of afstandskosten..................................................................................... 10
6.1 De afschrijving van het voertuig ................................................................................... 10
6.1.1 Indeling .......................................................................................................................................... 10
6.1.2 De technische afschrijving .............................................................................................................. 10
6.2 Slijtage van de banden ................................................................................................. 10
6.3 De brandstof ................................................................................................................ 10
6.3.1 Het gemiddelde brandstofverbruik ................................................................................................ 10
6.3.2 De gemiddelde brandstofprijs per liter .......................................................................................... 10
6.4 De smeermiddelen ....................................................................................................... 11
6.4.1 Het gemiddeld smeermiddelenverbruik ......................................................................................... 11
6.5 De herstellingen ........................................................................................................... 11
6.5.1 Gemiddelde herstellingskost per kilometer ................................................................................... 11
6.6 Samenvatting............................................................................................................... 12
7 Semi-Variabele kosten ................................................................................................. 13
7.1 De semi-variabele kosten ............................................................................................. 13
8 Kostendrager op activiteitsniveau ................................................................................ 13
8.1 De ritgegevens ............................................................................................................. 13
8.1.1 De aan te rekenen afstand ............................................................................................................. 13
8.1.1.1 De benuttigingsgraad van de afstand .................................................................................................................... 13
8.1.1.2 De tariefafstand ..................................................................................................................................................... 13
8.1.2 De aan te rekenen inzettijd ............................................................................................................ 13
8.1.2.1 De rijttijd ................................................................................................................................................................ 13
8.1.2.2 De laad- en lostijd .................................................................................................................................................. 14
8.1.2.3 De wachttijd .......................................................................................................................................................... 14
8.1.2.4 De totale duur van de rit ....................................................................................................................................... 14
9 De ritkostprijs .............................................................................................................. 14
10 Gemiddelde kostprijs ................................................................................................... 14
10.1 De gemiddelde lading kostprijs ..................................................................................... 14
10.1.1 De gemiddelde lading kostprijs per ladingeenheid ......................................................................... 14
10.1.2 De gemiddelde lading .................................................................................................................... 14
10.1.2.1 De benuttigingsgraad van de inhoud ..................................................................................................................... 14
10.1.2.2 De gemiddelde lading ............................................................................................................................................ 14
10.1.2.3 De standaardkostprijs van een rit .......................................................................................................................... 14
10.1.2.4 De gemiddelde kostprijs per eenheid lading ......................................................................................................... 14
11 Alle formules ............................................................................................................... 15
12 Oefeningen .................................................................................................................. 16
12.1 Opgave 1 ..................................................................................................................... 16
12.2 Opgave 2 ..................................................................................................................... 16
12.3 Opgave 3 ..................................................................................................................... 16
12.4 Opgave 4 ..................................................................................................................... 17
12.5 Opgave 5 ..................................................................................................................... 18
12.6 Opgave 6 ..................................................................................................................... 19
12.7 Opgave 7 ..................................................................................................................... 20
12.8 Opgave 8 ..................................................................................................................... 21
12.9 Opgave 9 ..................................................................................................................... 22
2
, 1 Inleiding
1.1 Belang van de kostprijsberekening
De industrieel en de handelaar zetten bij het vervullen van hun economische functie hun kapitaal en
hun bestaanszekerheid op het spel. Het is dan ook begrijpelijk dat zij hiervoor wensen vergoed te
worden. Een transportonderneming is door haar dienstverlening een handelszaak en zoals bij elke
handelszaak staan er dus mede commerciële doelstellingen voorop, onder andere het behalen van
winst. Het is dus fundamenteel dat men eerst en vooral nauwkeurig kan bepalen wat de prestatie(s)
aan de onderneming zelf gekost heeft (hebben). Enkel door de kosten tegenover de baten te
plaatsen, zal men de rentabiliteit van de bedrijvigheid kunnen bepalen.
1.2 Begripsomschrijving
Kosten worden bepaald als zijnde de bedragen door een onderneming gespendeerd in het raam
van haar activiteit en objectieven. Onder kosten moeten in een vervoersbedrijf worden verstaan de
in geld uitgedrukte waarde van de offers die de vervoerder moet brengen om transportprestaties uit
te voeren. Elk van die offers noemt men een kost.
De kostprijs is het totaal van al de door de onderneming gebrachte offers die haar toelaten een
dienst te leveren of een product te verkopen, of met andere woorden de som van alle eraan
verbonden kosten. De ondernemer moet trachten de kostprijs van zijn transporten te berekenen,
ten einde op grond hiervan onder andere zijn vrachtprijzen te kunnen stellen.
Om zijn taak te kunnen vervullen, zal een vervoerder zich bepaalde goederen en/of diensten moeten
aanschaffen. De prijs die hij hiervoor moet betalen noemt men de uitgaveprijs. Kosten ontstaan
enkel op het ogenblik dat iets, waaraan een bepaalde waarde wordt toegekend, voor het presteren
van het bedrijfsdoel wordt opgeofferd.
Winst kan men het eenvoudigst omschrijven als het voordelige verschil tussen opbrengst en kosten,
verkregen door het bekomen van een geldsom welke groter is dan de voor het uitvoeren van een
taak gebrachte offers.
In het omgekeerde geval wordt verlies geleden. Bijgevolg kan de winst worden vergroot, anderzijds
door de opbrengsten te verhogen, anderzijds door de kosten te verlagen.
Het aspect kostenverlaging wordt steeds belangrijker tegenwoordig, zeker in het wegtransport waar
de toepaste vervoersprijzen in de regel weinig elastische markprijzen zijn en de ondernemer het
moeilijk heeft om de opbrengsten gevoelig te verhogen. Vandaar de noodzaak om vooral de zijde van
de kostenverlaging nauwkeurig te bestuderen. Kostenverlaging is slechts mogelijk als men de kosten,
onderverdeeld naar soorten, ook werkelijk kent. Daartoe zal de bedrijfsleider moeten overgaan tot
een kostenanalyse. In de boekhouding vindt hij een geheel van uitgaven.
1.3 Doel van de kosten- en kostprijsberekening
Doel:
Raadgever bij de aankooppolitiek.
Middel ter controle van bedrijfsefficiency.
Richtsnoer bij de vrachtprijspolitiek.
Besluit.
3
