Module 4: Pathologie
1 Basisbegrippen
1.1 Gezondheid en ziekte
Wat is gezondheid?
= toestand van volledige fysiek (lichamelijk), mentaal (psychisch) en sociaal
(maatschappelijk) welbevinden en niet enkel afwezigheid van ziekte of gebrek.
➔ Hangt samen met de handhaving van homeostase door het lichaam: het
constant blijven van interne omstandigheden bij veranderende externe
omstandigheden
Wat is ziekte?
= het ontbreken van gezondheid:
• Lichamelijk, geestelijk of sociaal onaangepast zijn
• Het ontbreken van het welbevinden
• Afwijking van normale lichaamsstructuren of -functies die resulteren
in verstoring van vitale functies (verstoring homeostase)
Wat is pathologie?
= ziekteleer, de studie van het ontstaan en het verloop van ziekten
1.2 Oorzaak van ziekten
Wat is etiologie?
= leer van ziekteoorzaken
Wat is pathogenese?
= ontstaansmechanisme van een ziekte of de wijze waarop de oorzaak leidt tot anatomische
en fysiologische veranderingen die in ziekte resulteren. (mechanisme van ziekte)
Wat zijn Idiopathische ziekten?
= ziekten met onbekende oorzaak
Wat zijn multifactoriële ziekten?
= ziekten met verschillende oorzaken
1
,Welke soorten oorzaken van ziekte zijn er? Welke soorten etiologie zijn er?
Oorzaak Omschrijving
Erfelijkheid Afwijkingen in de genen of chromosomen
Aangeboren of congenitaal: Aanwezig bij de geboorte en kunnen erfelijk of
- Erfelijk verworven zijn (ontstaan tijdens de
- verworven zwangerschap)
Degeneratie Veroudering, de structuur of werking van de
aangedane weefsel gaat geleidelijk achteruit
Ontsteking, auto-immuun of allergie Inflammatoire aandoeningen zijn het gevolg van
- niet infectieus verhoogde activiteit van het immuunsysteem:
- infectieus - endogeen (allergie of auto-immuun)
- exogeen: micro-organismen (bacteriën,
schimmels, virussen)
Neoplasmata of nieuwvormingen Abnormale cel- of weefselgroei waardoor
tumoren ontstaan
Metabool Gestoorde stofwisseling op cellulair niveau
Trauma Fysische of chemische beschadiging
Voedingsgerelateerd Inname van te weinig of te veel voedingsstoffen
Hormonaal Hormonale stoornissen
Latrogeen Veroorzaakt door medische handelingen
(bijwerkingen, onbedoelde effecten, medische
fouten)
1.3 Ziekteverloop
Hoe verloopt een ziekte?
1) Ontstaan
a. Acuut → plots begin
b. Chronisch → geleidelijk, sluipend en langzaam begin
2) Verloop
a. Complicaties → nieuw probleem bij ziekte
b. Restverschijnselen → blijvend klachten ervaren na ziekte
c. Exacerbatie → ziekteverschijnselen verergeren plots
d. Remissie → chronische ziekte gaat in rustigere fase over
e. Recidief → ziekte komt terug na volledige genezing
3) Einde
a. Revalidatie →
b. Genezen
c. Terminaal stadium
2
,1.4 Symptomen
Wat zijn symptomen?
= ziekteverschijnselen
Waaruit bestaan symptomen?
1) Subjectieve klachten → kan je niet meten
Bv: pijn, duizeligheid, jeuk
2) Objectieve klachten → kan je meten
Bv: koorts, hartritme, ademhalingsritme, zweten, bleke huid, ..
Wat is een syndroom?
= ziekte waarbij altijd sprake is van een zelfde combinatie van symptomen
Bv: syndroom van Down.
Wat zijn asymptomatische ziekten?
= ziekten die zonder ziekteverschijnselen (symptomen) verlopen.
Bv: Chlamydia
1.5 Diagnose
Wat is een diagnose?
= proces waarbij vastgesteld wordt wat de oorzaak van de klachten of afwijkingen is
Welke stappen verloopt het diagnostische proces?
1) Anamnese
2) (klinisch) lichamelijk onderzoek
3) Aanvullende technische onderzoeken (kan moet niet altijd niet)
1.5.1 Anamnese
Wat is de anamnese?
= het ‘verhaal’ van de patiënt, familieleden of betrokkenen
Welke soorten anamneses zijn er?
2) Speciale anamnese → klachten worden uitgebreid bevraagd
3) Algemene anamnese → medische voorgeschiedenis bevragen en psychosociale
omstandigheden
4) Familie anamnese → geeft zicht op erfelijk risico op bepaalden ziekten
5) Tractusanamnese → vragen over orgaansystemen die nog niet aan bod kwamen
tijdens het gesprek
3
, 1.5.2 (klinisch) lichamelijk onderzoek
Hoe gebeurt het (klinisch) lichamelijk onderzoek?
1) verschillende technieken:
➔ Inspectie → bekijken van buitenkant van lichaam, houding of bewegingen
➔ Auscultatie → luisteren naar oa. Longen, hart, darmen
➔ Percussie → bekloppen van lichaamsdelen met de vingers, handen of
instrumenten om omvang, ligging organen + consistentie van onderliggende
structuren te beoordelen (kloppen)
➔ Palpatie → aftasten van lichaam met de vingers of handen om grootte,
structuur oppervlak en gevoeligheid van organen of lichaamsdelen te
onderzoeken
2) Onderzoek van de vitale functies:
• Hartslag (pols)
• Ademhaling
• Bloeddruk
• Temperatuur
3) Aanvullende technische onderzoeken → gebeurt niet altijd
• Labo onderzoek
• Beelvormend onderzoek
• Functie-onderzoek
• Pathologische-anatomisch onderzoek
1.5.2.1 Aanvullende technisch onderzoek
Labo-onderzoek
Wat is een laboratorium onderzoek?
= onderzoek naar de samenstelling van urine, bloed, keeluitstrijkjes, feces (ontlasting),
sputum (speeksel, slijm) of andere lichaamsmateriaal.
Beelvormend onderzoek
Wat is beeldvormend onderzoek?
= zichtbaar maken van de structuur en het functioneren van inwendige organen.
Welke soorten beeldvormende onderzoeken zijn er?
Soort omschrijving
Röntgenonderzoek (RX) Gebruik van een soort elektromagnetische
stralen om inwendige structuren in beeld te
brengen
Computer tomography (CT) Röntgenstralen + computer zorgen samen voor
een 3D-beeld
Magnetic resonance imaging (MRI) Trillingen van het lichaam in reactie op een sterk
magnetisch veld worden gebruikt om de
binnenkant van het lichaam in beeld te brengen
Echografie Met behulp van weerkaatsing van geluidsgolven
tegen verschillende soorten weefsels worden
beelden van inwendige organen gemaakt
Nucleaire geneeskunde Met behulp van radioactieve stoffen worden
beelden gemaakt van de structuur en werking
van organen
- PET-scan (Positron emission Stofwisseling weefsels (ontsteking + kanker)
tomography
- Botdensitometrie of dexa Meten van botdichtheid
- Botscan of botscintigrafie Opsporen verandering in stofwisseling bot
4
1 Basisbegrippen
1.1 Gezondheid en ziekte
Wat is gezondheid?
= toestand van volledige fysiek (lichamelijk), mentaal (psychisch) en sociaal
(maatschappelijk) welbevinden en niet enkel afwezigheid van ziekte of gebrek.
➔ Hangt samen met de handhaving van homeostase door het lichaam: het
constant blijven van interne omstandigheden bij veranderende externe
omstandigheden
Wat is ziekte?
= het ontbreken van gezondheid:
• Lichamelijk, geestelijk of sociaal onaangepast zijn
• Het ontbreken van het welbevinden
• Afwijking van normale lichaamsstructuren of -functies die resulteren
in verstoring van vitale functies (verstoring homeostase)
Wat is pathologie?
= ziekteleer, de studie van het ontstaan en het verloop van ziekten
1.2 Oorzaak van ziekten
Wat is etiologie?
= leer van ziekteoorzaken
Wat is pathogenese?
= ontstaansmechanisme van een ziekte of de wijze waarop de oorzaak leidt tot anatomische
en fysiologische veranderingen die in ziekte resulteren. (mechanisme van ziekte)
Wat zijn Idiopathische ziekten?
= ziekten met onbekende oorzaak
Wat zijn multifactoriële ziekten?
= ziekten met verschillende oorzaken
1
,Welke soorten oorzaken van ziekte zijn er? Welke soorten etiologie zijn er?
Oorzaak Omschrijving
Erfelijkheid Afwijkingen in de genen of chromosomen
Aangeboren of congenitaal: Aanwezig bij de geboorte en kunnen erfelijk of
- Erfelijk verworven zijn (ontstaan tijdens de
- verworven zwangerschap)
Degeneratie Veroudering, de structuur of werking van de
aangedane weefsel gaat geleidelijk achteruit
Ontsteking, auto-immuun of allergie Inflammatoire aandoeningen zijn het gevolg van
- niet infectieus verhoogde activiteit van het immuunsysteem:
- infectieus - endogeen (allergie of auto-immuun)
- exogeen: micro-organismen (bacteriën,
schimmels, virussen)
Neoplasmata of nieuwvormingen Abnormale cel- of weefselgroei waardoor
tumoren ontstaan
Metabool Gestoorde stofwisseling op cellulair niveau
Trauma Fysische of chemische beschadiging
Voedingsgerelateerd Inname van te weinig of te veel voedingsstoffen
Hormonaal Hormonale stoornissen
Latrogeen Veroorzaakt door medische handelingen
(bijwerkingen, onbedoelde effecten, medische
fouten)
1.3 Ziekteverloop
Hoe verloopt een ziekte?
1) Ontstaan
a. Acuut → plots begin
b. Chronisch → geleidelijk, sluipend en langzaam begin
2) Verloop
a. Complicaties → nieuw probleem bij ziekte
b. Restverschijnselen → blijvend klachten ervaren na ziekte
c. Exacerbatie → ziekteverschijnselen verergeren plots
d. Remissie → chronische ziekte gaat in rustigere fase over
e. Recidief → ziekte komt terug na volledige genezing
3) Einde
a. Revalidatie →
b. Genezen
c. Terminaal stadium
2
,1.4 Symptomen
Wat zijn symptomen?
= ziekteverschijnselen
Waaruit bestaan symptomen?
1) Subjectieve klachten → kan je niet meten
Bv: pijn, duizeligheid, jeuk
2) Objectieve klachten → kan je meten
Bv: koorts, hartritme, ademhalingsritme, zweten, bleke huid, ..
Wat is een syndroom?
= ziekte waarbij altijd sprake is van een zelfde combinatie van symptomen
Bv: syndroom van Down.
Wat zijn asymptomatische ziekten?
= ziekten die zonder ziekteverschijnselen (symptomen) verlopen.
Bv: Chlamydia
1.5 Diagnose
Wat is een diagnose?
= proces waarbij vastgesteld wordt wat de oorzaak van de klachten of afwijkingen is
Welke stappen verloopt het diagnostische proces?
1) Anamnese
2) (klinisch) lichamelijk onderzoek
3) Aanvullende technische onderzoeken (kan moet niet altijd niet)
1.5.1 Anamnese
Wat is de anamnese?
= het ‘verhaal’ van de patiënt, familieleden of betrokkenen
Welke soorten anamneses zijn er?
2) Speciale anamnese → klachten worden uitgebreid bevraagd
3) Algemene anamnese → medische voorgeschiedenis bevragen en psychosociale
omstandigheden
4) Familie anamnese → geeft zicht op erfelijk risico op bepaalden ziekten
5) Tractusanamnese → vragen over orgaansystemen die nog niet aan bod kwamen
tijdens het gesprek
3
, 1.5.2 (klinisch) lichamelijk onderzoek
Hoe gebeurt het (klinisch) lichamelijk onderzoek?
1) verschillende technieken:
➔ Inspectie → bekijken van buitenkant van lichaam, houding of bewegingen
➔ Auscultatie → luisteren naar oa. Longen, hart, darmen
➔ Percussie → bekloppen van lichaamsdelen met de vingers, handen of
instrumenten om omvang, ligging organen + consistentie van onderliggende
structuren te beoordelen (kloppen)
➔ Palpatie → aftasten van lichaam met de vingers of handen om grootte,
structuur oppervlak en gevoeligheid van organen of lichaamsdelen te
onderzoeken
2) Onderzoek van de vitale functies:
• Hartslag (pols)
• Ademhaling
• Bloeddruk
• Temperatuur
3) Aanvullende technische onderzoeken → gebeurt niet altijd
• Labo onderzoek
• Beelvormend onderzoek
• Functie-onderzoek
• Pathologische-anatomisch onderzoek
1.5.2.1 Aanvullende technisch onderzoek
Labo-onderzoek
Wat is een laboratorium onderzoek?
= onderzoek naar de samenstelling van urine, bloed, keeluitstrijkjes, feces (ontlasting),
sputum (speeksel, slijm) of andere lichaamsmateriaal.
Beelvormend onderzoek
Wat is beeldvormend onderzoek?
= zichtbaar maken van de structuur en het functioneren van inwendige organen.
Welke soorten beeldvormende onderzoeken zijn er?
Soort omschrijving
Röntgenonderzoek (RX) Gebruik van een soort elektromagnetische
stralen om inwendige structuren in beeld te
brengen
Computer tomography (CT) Röntgenstralen + computer zorgen samen voor
een 3D-beeld
Magnetic resonance imaging (MRI) Trillingen van het lichaam in reactie op een sterk
magnetisch veld worden gebruikt om de
binnenkant van het lichaam in beeld te brengen
Echografie Met behulp van weerkaatsing van geluidsgolven
tegen verschillende soorten weefsels worden
beelden van inwendige organen gemaakt
Nucleaire geneeskunde Met behulp van radioactieve stoffen worden
beelden gemaakt van de structuur en werking
van organen
- PET-scan (Positron emission Stofwisseling weefsels (ontsteking + kanker)
tomography
- Botdensitometrie of dexa Meten van botdichtheid
- Botscan of botscintigrafie Opsporen verandering in stofwisseling bot
4
