Samenvatting: pedagogische filosofie SRW2

Lieze Le Comte SRW 2




Pedagogische filosofie
1 Thema 1: (on)afhankelijk individu
1.1 Introductie op het thema
Twee grote delen:

 Onafhankelijk subject (individualisme)
o Descartes en de ontdekken van het subject
o Individualisme
o Positieve en negatieve gevolgen van individualisme
 Afhankelijkheid (contingenties)
o Tav zichzelf (contingentie van zichzelf)
o Tav anderen (sociaal zelf)
o Tav de planeet (contingentie buiten zichzelf)

Conclusie: nuance is belangrijk, het is niet het een of het ander, de waarheid zal altijd in het midden
liggen

1.2 Onafhankelijkheid van het subject
 = onafhankelijke individu/ subject
 Subject = jezelf: dat wat onder alle veranderingen hetzelfde blijft (letterlijk: het
onderliggende). Dat wat eronder ligt zal altijd hetzelfde zijn
o We spreken meestal vanuit de ik-persoon  geen gemakkelijk fenomeen.
o Er verandert enorm veel aan onszelf (gedachtes, ideeën…)
o “I never can catch myself at any time without a perception and never van observe
anything but the perception.” D. Hume
 Ik doe of deed iets in het verleden  dit zijn bepaalde waarneming maar de
ik-zelf kunnen we niet vastgrijpen
 Het idee van het ik is niet gemakkelijk
 Vandaag vanzelfsprekendheid van het onafhankelijk subject:
o Wie kiest er wat je vanmiddag eet? Waarom luister jij naar jouw muziek?
 Als je deze vraag gaat beantwoorden ga je zeggen: “Ik heb gekozen..”
 We leven in een keuzesamenleving: school, carrière, partner…
o Bv,: vader komt thuis en had gespaard en koopt een LP van de Rolling Stones, maar
na 5 minuten blijkt dat de LP kapot is  vader van de vader had die in twee
gebroken, want hij mocht niet kiezen naar wat hij luisterde
 Beeld: we maken een afweging van vele argumenten (waarom deze opleiding?..) en nemen
een beslissing.  die afweging en die beslissing, dat zijn we zelf. Teveel leunen op anderen =
zwakte.
 = uitzonderlijk in de geschiedenis
o bv, de opleiding die je koos – vroeger - zou niet je eigen keuze zijn, of je job is al
besloten op de dag dat je geboren bent (dezelfde job als mama etc)
o Idee van het onafhankelijk subject is werkelijk doorheen de menselijke geschiedenis




1
Pedagogische filosofie

,Lieze Le Comte SRW 2



1.2.1 Descartes (figuur en tijd)
1.2.1.1 Het subject bij Descartes
 René Descartes = vader van de moderne filosofie
o Er is iets nieuw ontstaan = de moderne filosofie
 René = breukfiguur
o Roept ons op om zelf te denken (fundament van de latere verlichting)
o Geloof/ traditie niet fundament om van te vertrekken in het denken
 Hij gaat preken dat je alles maar moet doen zoals traditie en geloof. In zijn
filosofisch werk gaat hij niet vertrekken vanuit de geloofsovertuiging maar hij
gaat zelf denken
 Descartes wereld: vooruitgang in de wetenschap (>< filosfie)
o Visalius: hij is begonnen met het opensnijden van menselijke lichamen  breken van
tradities en hij zorgt ervoor dat de wetenschap enorm geboomd is.
o Fysica: astronomie; vroeger dacht men dat de aarde het centrum van het heelal was
en dat de zon rond de aarde draait tot dat er iemand een boek schreef dat de aarde
rond de zon draait.  heliocentrisch wereldbeeld
o Breken met de traditie was heel lang levensbedreigend  brandstappels
o Filosofie lijkt niet te evolueren, Descartes stelt vast dat de filosofie blijft ter plaatse
trappelen in tegenstelling tot de wetenschap
 Owv methode: vertrekken van zekerheden (vb, axioma’s in de wiskunde)
 Zekerheden zoeken in de filosofie

1.2.1.2 Descartes twijfelexperiment
 Hij gaat een experiment doen  breken met de traditie (twijfelexperiment)
 Zoektocht naar zekerheden  eerst aan zoveel mogelijk twijfelen
o Beschrijft hoe hij in zijn studeerkamer zit en begint aan zijn experiment en hij gaat
zich afvragen of dat hij aan zijn kennis kan twijfelen. Traditionele kennis, zintuigelijke
kennis, inhoud ideeën, god…
 Traditionele kennis: alles van boeken etc.
 Zintuigelijke kennis: smaak etc; zintuigen kunnen ons bedriegen  stok half
in het water, stel je voor dat de zintuigen ons altijd bedriegen, bv de toon
van hoog naar laag wilt niet zeggen dat het luider wordt.
 Ideeën/ gedachten: 1 + 1 = 2: hij zei: “mijn eigen ideeën zijn waanzinnig?”, hij
kan niet 100% uitsluiten dat zijn ideeën waanzinnig zijn.
 God: het bestaan van god was zeker? Descartes zei= stel je nu eens voor dat
god toch niet zou bestaan en dat het toch een illusie is. Hij doet het
voorzichtig maar hij doet het wel  breken van tradities.
o  cogito ergo sum (ik denk, dus ik ben)
 Idée claire et distincte
 Descartes zijn experiment was geslaagd want hij kwam terug op het ‘’ik’’
 De kern waarop hij gestoten is.
 Twijfelexperiment stopte daar niet
 Individualiteit
 Rationalisme (redelijkheid)
o Idee dat waarheid uit de rede voortkomt
 Antropocentrisme
o De mens staat centraal tav god en tav de wereld



2
Pedagogische filosofie

, Lieze Le Comte SRW 2



 Subject – object:
o Wereld staat buiten ons (objectieve positieve wetenschappen)
 >< wetenschappers hebben elk hun bril, ook SRW’ers: je moet niet objectief
leren kijken

1.2.2 Individualisme
 Centrale vraag: wie ben ik? Beeld: er bestaat een ‘ik’, en dat gaat de wereld ontdekken.
 Neutrale betekenis:
o Individu staat eerst en vooral op zichzelf, sociale relaties komen ‘daarna’
 >< waardengeladen betekenis:
 Individualist/ egoïst: geen rekening houden met een ander, steeds
kiezen voor het eigenbelang
 Idee dat je als subject eigen keuzes mag maken
 Ik denk, dus ik ben
o Alleen op de wereld: dat geeft echte waarheid, want Descartes betwijfelde ook de
traditie)
 Ook in alledaags beeld: ‘denk er nog maar eens goed over na, zonder je maar
even af’
 Leidt tot universalisme: denken maakt zich los van je cultuur en historisch
bepaaldheid en zou zo voor iedereen tot hetzelfde resultaat moeten leiden.
 Zelf kunnen kiezen, ook nieuwe wegen kunnen opgaan

1.2.3 Positieve en negatieve gevolgen individualisme
1.2.3.1 Positieve gevolgen individualisme
 Positief individualisme = basis van
o Verlichting: ‘sapere aude’ = durf te denken: Kant zei: “de verlichting is de uitweg van
de mens onmondigheid waar ze zelf schuldig zijn.”
 Kant omschreef de tijd waar mensen vrij slaafs de traditie volgen en nu
beginnen ze zelf te denken, om te experimenten en kijk hoe dit tot enorme
ontwikkelingen heeft geleid.
o Mensenrechten
 We moeten mensen beschermen op het hebben van gedachten en die te
uiten.
 Alle mensen moeten redelijk kunnen denken
o Enorm populair
 Enorme ontwikkeling door zich los te maken van verstikkende tradities
(Begrijp waar het vandaan komt  toont belang en relevantie)
 Ontwikkeling op vlak van vele wetenschappen en economie
 Visie op mens als vrij van anderen (>< lijfeigenschappen, slavernij,
onderdrukkende staat…). Gaf taal/ woorden aan al lang ervaren van
onrechtvaardigheden.




3
Pedagogische filosofie