Hoofdstuk 8: socialisatie en sociale controle
8.1 De vier dimensies van socialisatie:
Socialisatie is ‘sociaal worden’, het aanleren en het zich eigen maken of verinnerlijken van
vaardigheden en kennis die nodig zijn voor de deelname aan het sociale verkeer. Dat gebeurt binnen
socialisatieverhoudingen of -bindingen waarin al gevestigden competenties en kennis aan sociale
nieuwkomers overdragen.
We gaan de 4 dimensies bespreken in ieder enigszins ingrijpend socialisatieproces. Dat kan een
primair, secundair of tertiair karakter bezitten.
We zagen al dat de primaire socialisatie een algemeen vermogen tot zelfdwang of drift- en
affectcontrole bijbrengt. Dat omvat zowel het beteugelen of zelfs systematisch onderdrukken van
bijvoorbeeld de aanvalslust of agressieneiging, als het ingehouden tonen van emoties als blijdschap
of opwindeling.
Soms komt zelfdwang dus neer op zelfrepressie, maar vaker gaat het om een nogal gevarieerd
vermogen om emoties of opwellingen op een gecontroleerde manier te uiten in deze of gene sociale
situatie.
Bekeken vanuit het mentalistisch cultuurbegrip spelen daarbij steeds waarden en normen, zoals de
sterke afkeuring van fysiek of verbaal geweld.
Mensen krijgen dus voortdurend te maken met een sociaal gewenste drift- en affect controle of
zelfdwang.
Eerste dimensie socialisatie
De eerste dimensie komt neer op leren en afleren: geen sociaal wenselijk handelen zonder het
nalaten van sociaal ongewenst gedrag.
Voorbeelden:
- Beleefdheids- of hygiëneregels: vooral bijgedragen in de primaire socialisatie.
- Stilzitten en zwijgen: vooral bijgedragen tijdens de secundaire socialisatie.
- Niet belachelijk maken op de dansvloer: tertiaire socialisatie (bijgedragen door vrienden).
Naast zelfdwang vereist het samenhandelen met anderen ook een voldoende mate van
vertrouwdheid met de codes van symbolische communicatie. In het vorige hoofdstuk zagen we dat
die de mogelijke betekenissen vastleggen van betekenaren. Nieuwkomers leren de gangbare
conventies met oog op hun deelname aan symbolische communicatie. Dit komt neer op het
verwerven van een communicatieve competentie of het vermogen om zinvol met anderen te
communiceren.
Tweede dimensie socialisatie
Het aanleren van communicatieve vaardigheden en van de kennis van zowel een of meer
omgangstalen als van uiteenlopende non- verbale codes.
Tweede dimensie omvat dus het bijbrengen van gespecialiseerde vocabulaires of quasitalen binnen
het onderwijs, zoals de sterk geformaliseerde taal van het recht of het vakjargon van de sociologie.
Kenmerken voor de socialisatie in een algemene omgangstaal is dat niet enkel woorden en een
grammatica worden aangeleerd.
8.1 De vier dimensies van socialisatie:
Socialisatie is ‘sociaal worden’, het aanleren en het zich eigen maken of verinnerlijken van
vaardigheden en kennis die nodig zijn voor de deelname aan het sociale verkeer. Dat gebeurt binnen
socialisatieverhoudingen of -bindingen waarin al gevestigden competenties en kennis aan sociale
nieuwkomers overdragen.
We gaan de 4 dimensies bespreken in ieder enigszins ingrijpend socialisatieproces. Dat kan een
primair, secundair of tertiair karakter bezitten.
We zagen al dat de primaire socialisatie een algemeen vermogen tot zelfdwang of drift- en
affectcontrole bijbrengt. Dat omvat zowel het beteugelen of zelfs systematisch onderdrukken van
bijvoorbeeld de aanvalslust of agressieneiging, als het ingehouden tonen van emoties als blijdschap
of opwindeling.
Soms komt zelfdwang dus neer op zelfrepressie, maar vaker gaat het om een nogal gevarieerd
vermogen om emoties of opwellingen op een gecontroleerde manier te uiten in deze of gene sociale
situatie.
Bekeken vanuit het mentalistisch cultuurbegrip spelen daarbij steeds waarden en normen, zoals de
sterke afkeuring van fysiek of verbaal geweld.
Mensen krijgen dus voortdurend te maken met een sociaal gewenste drift- en affect controle of
zelfdwang.
Eerste dimensie socialisatie
De eerste dimensie komt neer op leren en afleren: geen sociaal wenselijk handelen zonder het
nalaten van sociaal ongewenst gedrag.
Voorbeelden:
- Beleefdheids- of hygiëneregels: vooral bijgedragen in de primaire socialisatie.
- Stilzitten en zwijgen: vooral bijgedragen tijdens de secundaire socialisatie.
- Niet belachelijk maken op de dansvloer: tertiaire socialisatie (bijgedragen door vrienden).
Naast zelfdwang vereist het samenhandelen met anderen ook een voldoende mate van
vertrouwdheid met de codes van symbolische communicatie. In het vorige hoofdstuk zagen we dat
die de mogelijke betekenissen vastleggen van betekenaren. Nieuwkomers leren de gangbare
conventies met oog op hun deelname aan symbolische communicatie. Dit komt neer op het
verwerven van een communicatieve competentie of het vermogen om zinvol met anderen te
communiceren.
Tweede dimensie socialisatie
Het aanleren van communicatieve vaardigheden en van de kennis van zowel een of meer
omgangstalen als van uiteenlopende non- verbale codes.
Tweede dimensie omvat dus het bijbrengen van gespecialiseerde vocabulaires of quasitalen binnen
het onderwijs, zoals de sterk geformaliseerde taal van het recht of het vakjargon van de sociologie.
Kenmerken voor de socialisatie in een algemene omgangstaal is dat niet enkel woorden en een
grammatica worden aangeleerd.
