Hoofdstuk 6
Agressief gedrag:
Agressie= gedrag dat vertoond wordt met het doel iemand anders ongewenste schade te
berokkenen.
Onderscheid tussen “vijandige agressie” en “instrumentale agressie”:
- Vijandige agressie= agressie om de agressie.
- Instrumentale agressie= agressie als middel tot een ander doel.
Wetenschappelijk gezien is het echter problematisch om een gedrag te definiëren in termen van de
achterliggende intentie.
Voor meeste mensen lijkt het vanzelfsprekend dat de uitkomst van een gedrag ondergeschikt wordt
gemaakt aan de achterliggende bedoeling.
Niet categoriseren als agressie:
- Gedragingen die per ongeluk schade berokkenen.
- Gedragingen die op dat moment onaangenaam zijn maar op termijn gunstig uitdraaien voor
het slachtoffer of samenleving als geheel.
Wie agressie definieert als ‘gedrag met de intentie om te schaden’ loopt het risico om:
1. Gedrag waarvan sterk invoelbaar is dat het onder agressie hoort te vallen daar niet bij te rekenen.
(Zoals kindermishandeling, als ouder beweert dat het om een disciplinerende maatregen gaat.)
2. Het gedrag van de ene persoon agressiever te noemen dan dat van iemand anders, louter omdat
de ene persoon minder geleerd heeft of minder moeite doet om aangerichte schade als
onbedoeld te beschrijven.
3. Het gedrag van de ene agressiever te noemen dan dat van iemand anders omdat ze tot
verschillende groepen behoren, in verschillende mate sympathiek lijken of als geestverwanten
aanvoelen, of aan verschillende mensen schade hebben berokkend.
Het is dus wetenschappelijk weinig verhelderend om agressief gedrag mede te definiëren in termen
van niet-observeerbare intentie.
Alternatief: agressie definiëren als gedrag waarvan het voornaamste kenmerk is dat het de situatie
van een of meer anderen aversiever maakt.
→ Of een situatie aversief is, valt op het eerste gezicht af te leiden uit de observatie van
ontwijkings- of ontvluchtingsgedrag.
→ Mogelijke specificatie: het gedrag mag niet louter reactief zijn
Velen verstaan onder ‘agressie’ agressie met direct fysiek contact, maar er bestaat ook:
- Verbale agressie: iemand uitschelden
- Niet-verbale agressie zonder fysiek contact: beledigende gebaren maken
- Indirecte agressie: roddelen
Waarom meer aanstoot aan fysieke dan andere vormen van agressie en denken ze vaak dat fysieke
agressie de enige vorm is?
- Wetgeving maakt fysieke agressie strafbaar, maar veel vormen van niet- fysieke niet.
∆ Dat kan te maken hebben met het makkelijker bewijsbare karakter van fysieke agressie
en met overweging dat fysieke agressie in extreme gevallen tot dood leidt.
, - Verbaal gedrag wordt vaak opgevat als uitving van gedachten, waarbij ze de vrijheid van
denken en van gedachten uiten als een belangrijk goed zien.
Hoe valt agressief gedrag te bestuderen?:
Onderzoekers moeten agressie ofwel in natuurlijke omstandigheden observeren ofwel experimenteel
onderzoek doen.
Experimenteel onderzoek: stellen mensen in verschillende mate bloot aan factoren waarvan ze
vermoeden dat die van invloed zijn op agressie => via agressiemetingen nagaan of de manipulaties
het verwachte effect hebben.
--> In experimenten over hoe mensen reageren op agressie door anderen, creëren ze bijvoorbeeld
een geloofwaardige situatie waarin iemand (doorgaans een psdn) zich agressief gedraagt tegenover
hen en observeren ze hoe de ‘slachtoffers’ reageren.
Juridische overwegingen beletten onderzoekers vaak om dat in de vorm van fysieke agressie te doen
daarom proberen ze verbale of indirecte agressie uit te lokken. Het is ook moreel gezien niet
verantwoord om mensen fysieke agressie te laten ondergaan.
De manipulatie van ervaren agressie.
2 technieken:
1. Dns eerst een taak laten doen die iemand anders evalueert.
→ Het succes valt of staat met de geloofwaardigheid van de beoordeling en de mate waarin een
negatieve beoordeling echt als agressief wordt ervaren.
2. ‘Per ongeluk’ opgevangen gesprek.
→ Deze aanpak is geloofwaardig omdat veel mensen weleens onaardige dingen zeggen over
afwezigen, zodat het onaangenaam maar niet kunstmatig overkomt als ze merken dat een
ander dat over hen doet.
Agressie uitlokken.
Sommige onderzoekers stellen dns bloot aan een factor waarvan uit eerder onderzoek is gebleken dat
het een effectieve manier is om agressie uit te lokken. Deze factor is schijnbaar opzettelijk vertoonde
agressie t.o.v. de dns zelf (provocatie).
Onderzoekers moeten oppassen met veralgemening van hun resultaten.
Sommige onderzoekers gebruiken een dekmantel om mensen tot agressief gedrag te brengen dat ze
anders niet in dezelfde mate zouden vertonen (bv. Stress).
Een voorbeeld van onderzoek.
Onderzoekers probeerden zowel agressie uit te lokken als agressie probeerden te meten
experiment van Berkowitz en Frodi (1977)
In dit experiment lieten ze dns in een studie over ‘het effect van (angst voor) stress op creativiteit een
andere dn (pseudodn) lawaaistoten toedienen.
(Boek pagina 340 – 341)
Agressief gedrag:
Agressie= gedrag dat vertoond wordt met het doel iemand anders ongewenste schade te
berokkenen.
Onderscheid tussen “vijandige agressie” en “instrumentale agressie”:
- Vijandige agressie= agressie om de agressie.
- Instrumentale agressie= agressie als middel tot een ander doel.
Wetenschappelijk gezien is het echter problematisch om een gedrag te definiëren in termen van de
achterliggende intentie.
Voor meeste mensen lijkt het vanzelfsprekend dat de uitkomst van een gedrag ondergeschikt wordt
gemaakt aan de achterliggende bedoeling.
Niet categoriseren als agressie:
- Gedragingen die per ongeluk schade berokkenen.
- Gedragingen die op dat moment onaangenaam zijn maar op termijn gunstig uitdraaien voor
het slachtoffer of samenleving als geheel.
Wie agressie definieert als ‘gedrag met de intentie om te schaden’ loopt het risico om:
1. Gedrag waarvan sterk invoelbaar is dat het onder agressie hoort te vallen daar niet bij te rekenen.
(Zoals kindermishandeling, als ouder beweert dat het om een disciplinerende maatregen gaat.)
2. Het gedrag van de ene persoon agressiever te noemen dan dat van iemand anders, louter omdat
de ene persoon minder geleerd heeft of minder moeite doet om aangerichte schade als
onbedoeld te beschrijven.
3. Het gedrag van de ene agressiever te noemen dan dat van iemand anders omdat ze tot
verschillende groepen behoren, in verschillende mate sympathiek lijken of als geestverwanten
aanvoelen, of aan verschillende mensen schade hebben berokkend.
Het is dus wetenschappelijk weinig verhelderend om agressief gedrag mede te definiëren in termen
van niet-observeerbare intentie.
Alternatief: agressie definiëren als gedrag waarvan het voornaamste kenmerk is dat het de situatie
van een of meer anderen aversiever maakt.
→ Of een situatie aversief is, valt op het eerste gezicht af te leiden uit de observatie van
ontwijkings- of ontvluchtingsgedrag.
→ Mogelijke specificatie: het gedrag mag niet louter reactief zijn
Velen verstaan onder ‘agressie’ agressie met direct fysiek contact, maar er bestaat ook:
- Verbale agressie: iemand uitschelden
- Niet-verbale agressie zonder fysiek contact: beledigende gebaren maken
- Indirecte agressie: roddelen
Waarom meer aanstoot aan fysieke dan andere vormen van agressie en denken ze vaak dat fysieke
agressie de enige vorm is?
- Wetgeving maakt fysieke agressie strafbaar, maar veel vormen van niet- fysieke niet.
∆ Dat kan te maken hebben met het makkelijker bewijsbare karakter van fysieke agressie
en met overweging dat fysieke agressie in extreme gevallen tot dood leidt.
, - Verbaal gedrag wordt vaak opgevat als uitving van gedachten, waarbij ze de vrijheid van
denken en van gedachten uiten als een belangrijk goed zien.
Hoe valt agressief gedrag te bestuderen?:
Onderzoekers moeten agressie ofwel in natuurlijke omstandigheden observeren ofwel experimenteel
onderzoek doen.
Experimenteel onderzoek: stellen mensen in verschillende mate bloot aan factoren waarvan ze
vermoeden dat die van invloed zijn op agressie => via agressiemetingen nagaan of de manipulaties
het verwachte effect hebben.
--> In experimenten over hoe mensen reageren op agressie door anderen, creëren ze bijvoorbeeld
een geloofwaardige situatie waarin iemand (doorgaans een psdn) zich agressief gedraagt tegenover
hen en observeren ze hoe de ‘slachtoffers’ reageren.
Juridische overwegingen beletten onderzoekers vaak om dat in de vorm van fysieke agressie te doen
daarom proberen ze verbale of indirecte agressie uit te lokken. Het is ook moreel gezien niet
verantwoord om mensen fysieke agressie te laten ondergaan.
De manipulatie van ervaren agressie.
2 technieken:
1. Dns eerst een taak laten doen die iemand anders evalueert.
→ Het succes valt of staat met de geloofwaardigheid van de beoordeling en de mate waarin een
negatieve beoordeling echt als agressief wordt ervaren.
2. ‘Per ongeluk’ opgevangen gesprek.
→ Deze aanpak is geloofwaardig omdat veel mensen weleens onaardige dingen zeggen over
afwezigen, zodat het onaangenaam maar niet kunstmatig overkomt als ze merken dat een
ander dat over hen doet.
Agressie uitlokken.
Sommige onderzoekers stellen dns bloot aan een factor waarvan uit eerder onderzoek is gebleken dat
het een effectieve manier is om agressie uit te lokken. Deze factor is schijnbaar opzettelijk vertoonde
agressie t.o.v. de dns zelf (provocatie).
Onderzoekers moeten oppassen met veralgemening van hun resultaten.
Sommige onderzoekers gebruiken een dekmantel om mensen tot agressief gedrag te brengen dat ze
anders niet in dezelfde mate zouden vertonen (bv. Stress).
Een voorbeeld van onderzoek.
Onderzoekers probeerden zowel agressie uit te lokken als agressie probeerden te meten
experiment van Berkowitz en Frodi (1977)
In dit experiment lieten ze dns in een studie over ‘het effect van (angst voor) stress op creativiteit een
andere dn (pseudodn) lawaaistoten toedienen.
(Boek pagina 340 – 341)
