STUDIE VAN SOCIAAL WERK
Examen:
Ppt belangrijkste
Kernbegrippen in begin van de les
Inhoudsopgave
DEEL 1: Wat is sociaal werk?.......................................................................................................................... 2
De huidige globale definitie van het sociaal werk (2014).....................................................................................2
Historisch perspectief........................................................................................................................................2
Sociaal werk als een praktijkgebaseerd beroep................................................................................................3
Sociaal werk als academische discipline...........................................................................................................4
4 doelen van het sociaal werk...........................................................................................................................4
4 ethische principes/referentiekaders..............................................................................................................5
Sociaal werk onderbouwd door theorieën, wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale
vormen van kennis............................................................................................................................................6
Het DNA van het sociaal werk in 5 krachtlijnen....................................................................................................7
Politiserend werken..........................................................................................................................................7
nabijheid............................................................................................................................................................7
proceslogica van sociaal werk...........................................................................................................................7
generalistisch sociaal werk................................................................................................................................7
verbindend werken...........................................................................................................................................7
geschiedenis van het sociaal werk........................................................................................................................8
inleiding.............................................................................................................................................................8
van de oudheid tot de middeleeuwen (750 v.c – 500).....................................................................................8
van de middeleeuwen tot de nieuwe tijd (500 – 1500)....................................................................................9
van de nieuwe tijd tot de verlichting (1500-1700)..........................................................................................10
van de verlichting tot WOI (1700 – 1914).......................................................................................................10
interbellum (1918-1940).................................................................................................................................11
naoorlogse groei en welvaart (1945-1970).....................................................................................................12
crisis van de jaren 80 tot vandaag...................................................................................................................14
tot slot.............................................................................................................................................................14
mensenrechten als referentiekader voor het sociaal werk.................................................................................14
korte terugblik naar de vorige lessen..............................................................................................................14
erkenning van mensenrechten.......................................................................................................................15
paradigmashift van “gunst” naar “recht” in het sociaal werk........................................................................15
Actuele ontwikkeling...........................................................................................................................................18
vermaatschappelijking....................................................................................................................................18
vermarkting.....................................................................................................................................................21
bureaucratisering............................................................................................................................................21
transnationaal sociaal werk............................................................................................................................22
spanningsvelden in het sociaal werk..................................................................................................................24
inleiding...........................................................................................................................................................24
het spanningsveld tussen individu en samenleving........................................................................................25
het spanningsveld tussen disciplinering en emancipatie................................................................................25
, het spanningsveld tussen publiek en privaat..................................................................................................26
het spanningsveld tussen technische en normatieve professionalisering.....................................................26
tot slot.............................................................................................................................................................27
deel 2: wat doet het sociaal werk?............................................................................................................... 27
sociale probleemdefiniëring en de lezing van sociale problemen......................................................................27
sociale interventie...........................................................................................................................................28
proces van probleemdefiniëring.....................................................................................................................28
de lezing van sociale problemen.....................................................................................................................29
handelingsdimensies in sociaal werk: de drie basismethodieken.......................................................................31
methoden, methodieken en methodisch werken..........................................................................................32
Drie basismethodieken (chronologische evolutie van boven naar onder).....................................................32
besluit..............................................................................................................................................................35
paradigmatische achtergronden die het sW voeden (payne).............................................................................35
inleiding op payne...........................................................................................................................................35
individueel-reformistische benadering...........................................................................................................37
reflexief-therapeutische benadering..............................................................................................................39
sociaal-collectivistische benadering................................................................................................................40
navigeren doorheen de spanningsvelden van het sociaal werk.........................................................................41
inleiding...........................................................................................................................................................41
spanningsvelden in het sociaal werk opnieuw bekijken.................................................................................41
navigeren doorheen de spanningsvelden van het sociaal werk.....................................................................42
DEEL 1: WAT IS SOCIAAL WERK?
Stel een persoon zit op een scharnierpunt van zijn leven, op dat moment zal een sociaal werker ertussen
komen. Een sociaal werker heeft een heel breed takenpakket. Enkele voorbeelden zijn:
Dirk helpt studenten een studiebeurs aanvragen
Jacques geeft les aan personen met een handicap
Said organiseert activiteiten voor kinderen op woensdag
Dankzij Maria Baers van de CVP (voorloper van CD&V) is “maatschappelijke assistent” een officiële
beschermde beroepstitel sinds 1945. Daarnaast had je in Brussel in 1920 de eerste sociale school. De eerste
maatschappelijke assistenten werden ingezet door het gerecht, nu is dit het onderwijs. Sociaal werk is ontstaan
door dat de vrouwen van adel zichzelf nuttig wouden maken en door de caritas (= christelijke naastenliefde).
Het is dus ontstaan door en voor vrouwen. Daarbij is het ook een knelpuntberoep sinds 2023.
DE HUIDIGE GLOBALE DEFINITIE VAN HET SOCIAAL WERK (2014)
Sociaal werk is een praktijkgebaseerd beroep én een academische discipline die sociale verandering en
ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale
rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteiten staan centraal
in het sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en
inheemse en lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om levensuitdagingen en
problemen aan te pakken en WELZIJN te bevorderen
HISTORISCH PERSPECTIEF
,Doorheen de tijd worden definities geformuleerd door IFSW (sociaal werk verenigingen bundelt) en IASSW
(scholen van sociaal werk bundelt). Door de maatschappelijke veranderingen heeft elke definitie een beperkte
houdbaarheid en kent elke definitie ook kritiek. In 2014 komen ze dan tot een globale definitie. Dit komt
doordat men nieuwe inzichten krijgen als gevolg van de verbrokkeling van machtstructuren zoals de kerk.
De International Federation of Social Workers is de wereldwijde organisatie voor professioneel sociaal werk.
Het omvat 141 professionele sociale werkverenigingen die meer dan 3 miljoen maatschappelijk werkers
vertegenwoordigen. IFSW heeft een formele consultatieve status bij de Verenigde Naties en andere mondiale
organen. Het doel van de organisatie is bij te dragen aan het bereiken van een sociaal rechtvaardige wereld
door middel van professioneel sociaal werk. IFSW en zijn partners bepalen en beoordelen de internationale
normen voor sociaal werk, de definitie van sociaal werk en beleid dat de resultaten van goede praktijken
bevordert.
The International Association Of Schools Of Social Work is de wereldwijde vereniging van scholen voor sociaal
werk. De IASSW bevordert de ontwikkeling van sociaal werkonderwijs over de hele wereld, ontwikkelt normen
om de kwaliteit van sociaal werkonderwijs te verbeteren, moedigt internationale uitwisseling aan, biedt forums
voor het delen van sociaal werkonderzoek en -beurzen, en bevordert mensenrechten en sociale ontwikkeling
door middel van beleids- en belangenbehartigingsactiviteiten.
Sociaal werk heeft geen beroepsvereniging. Een beroepsvereniging is een belangenvereniging van zijn leden.
Andere beroepen hebben dit wel zoals verpleegkunde. Wij hebben dit niet omdat we geen controleorgaan
willen. We vallen wel nog onder bepaalde wetgeving zoals beroepsgeheim.
Kenmerken sociaal werk:
- Welzijn verhogen op niveau van individu EN structuren/maatschappij/beleid
- sociaal werk als sociaal construct
- verandert doorheen tijd en samenleving
- welzijn is wat op dat moment als welzijn wordt gezien
- niet overeen met de werkelijkheid
Een sociaal construct is hoe we in een bepaalde tijd en in een bepaalde context kijken naar wat welzijn/sociale
problemen zijn. Criminaliteit en homoseksualiteit zijn hier voorbeelden van.
Criminaliteit als sociaal construct
Bv. autorijden
Vandaag zonder rijbewijs rijden is strafbaar en dan wordt je als een crimineel gezien.
Voor 1969 moest je geen rijbewijs hebben en was je ook geen crimineel.
= tijdsgebonden en plaatsgebonden en strookt niet met de werkelijkheid
Homoseksualiteit als sociale constructie
Vroeger: grootste zonde ooit
Nu: maatschappelijk aanvaardt (= tijdsgebonden)
MAAR in Oeganda nu: doodstraf (= plaatsgebonden)
= Sociale constructies is altijd aanwezig maar hangt af van dominante waarden.
SOCIAAL WERK ALS EEN PRAKTIJKGEBASEERD BEROEP
Het zijn proffesionele organisaties of burgerinitatieven zoals vrijwilligers bijvoorbeeld hart tegen hart. Niet
enkel proffesionals met een specifiek diploma beoefenen sociaal werk.
, SOCIAAL WERK ALS ACADEMISCHE DISCIPLINE
Dit betekent dat sociaal werk een wetenschap is. Men ontwikkeld theorien, we doen sociale interventies. Deze
sociale interventies worden bestudeerd door sociaal werkers als handelingswetenschap. Het gaat altijd over
interventies van het niveau van de individu EN samenleving. Andere academische disciplines zijn bijvoorbeeld
sociologie of filosofie of recht.
4 DOELEN VAN HET SOCIAAL WERK
EXAMEN
SOCIAAL WERK BEVORDERT SOCIALE VERANDERING EN ONTWIKKELING
Micro = mens
Meso = middenveld, organisaties
Macro = maatschappij, beleid, structuur, politiek
Micro-------------------------------meso------------------------------macro
In deze definitie wordt er ingezet op alle niveaus. Bij interventies kijkt men naar de sociale context en de
verbondheid tussen alle niveaus, dit is de sociale verandering.
armoede, stijgend probleem
Sociale werker moet welzijn realiseren:
Micro= schuldbemiddeling, leren budget beheersen
Macro= iemand met leefloon 900 kan die toekomen? Leefloon optrekken “tussenkomen in beleid”
= Macro vaak oorzaak voor micro-problemen
volksraadpleging 8/10 in Gent over betaalbaar wonen: moeten meer publieke gronden opengesteld
worden voor sociale woningen? Burgerbeweging doet dit
Sociaal werk stelt vast dat mensen geen betaalbare woning meer vinden
Eigendomen van stad gent niet mag privatiseren
Sociale werker: Macro en microniveau inzetten waar je u oorzaak legt
= altijd lezen in relatie tot macroniveau en niet enkel microniveau
≠ psychologie kijkt enkel naar het individu bv. burn-out = doe yoga
BEVORDEREN SOCIALE COHESIE
Sociaal werkers worden ingezet om een samenhang te realiseren in onze samenleving. Elke samenleving is
bang van een opstand van burgers, hiervoor hebben ze ons dus nodig om die verbinding te blijven maken.
EMPOWERMENT
Dit betekent mensen sterker maken. Hierbij heb je wel een valkuil namelijk dat je de schuld geeft aan het
individu. Het individu is zogezegd te zwak waardoor je die sterker moet maken. Maar dit hangt af van de
context, het kan ook positief zijn.
BEVRIJDING VAN MENSEN
Examen:
Ppt belangrijkste
Kernbegrippen in begin van de les
Inhoudsopgave
DEEL 1: Wat is sociaal werk?.......................................................................................................................... 2
De huidige globale definitie van het sociaal werk (2014).....................................................................................2
Historisch perspectief........................................................................................................................................2
Sociaal werk als een praktijkgebaseerd beroep................................................................................................3
Sociaal werk als academische discipline...........................................................................................................4
4 doelen van het sociaal werk...........................................................................................................................4
4 ethische principes/referentiekaders..............................................................................................................5
Sociaal werk onderbouwd door theorieën, wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale
vormen van kennis............................................................................................................................................6
Het DNA van het sociaal werk in 5 krachtlijnen....................................................................................................7
Politiserend werken..........................................................................................................................................7
nabijheid............................................................................................................................................................7
proceslogica van sociaal werk...........................................................................................................................7
generalistisch sociaal werk................................................................................................................................7
verbindend werken...........................................................................................................................................7
geschiedenis van het sociaal werk........................................................................................................................8
inleiding.............................................................................................................................................................8
van de oudheid tot de middeleeuwen (750 v.c – 500).....................................................................................8
van de middeleeuwen tot de nieuwe tijd (500 – 1500)....................................................................................9
van de nieuwe tijd tot de verlichting (1500-1700)..........................................................................................10
van de verlichting tot WOI (1700 – 1914).......................................................................................................10
interbellum (1918-1940).................................................................................................................................11
naoorlogse groei en welvaart (1945-1970).....................................................................................................12
crisis van de jaren 80 tot vandaag...................................................................................................................14
tot slot.............................................................................................................................................................14
mensenrechten als referentiekader voor het sociaal werk.................................................................................14
korte terugblik naar de vorige lessen..............................................................................................................14
erkenning van mensenrechten.......................................................................................................................15
paradigmashift van “gunst” naar “recht” in het sociaal werk........................................................................15
Actuele ontwikkeling...........................................................................................................................................18
vermaatschappelijking....................................................................................................................................18
vermarkting.....................................................................................................................................................21
bureaucratisering............................................................................................................................................21
transnationaal sociaal werk............................................................................................................................22
spanningsvelden in het sociaal werk..................................................................................................................24
inleiding...........................................................................................................................................................24
het spanningsveld tussen individu en samenleving........................................................................................25
het spanningsveld tussen disciplinering en emancipatie................................................................................25
, het spanningsveld tussen publiek en privaat..................................................................................................26
het spanningsveld tussen technische en normatieve professionalisering.....................................................26
tot slot.............................................................................................................................................................27
deel 2: wat doet het sociaal werk?............................................................................................................... 27
sociale probleemdefiniëring en de lezing van sociale problemen......................................................................27
sociale interventie...........................................................................................................................................28
proces van probleemdefiniëring.....................................................................................................................28
de lezing van sociale problemen.....................................................................................................................29
handelingsdimensies in sociaal werk: de drie basismethodieken.......................................................................31
methoden, methodieken en methodisch werken..........................................................................................32
Drie basismethodieken (chronologische evolutie van boven naar onder).....................................................32
besluit..............................................................................................................................................................35
paradigmatische achtergronden die het sW voeden (payne).............................................................................35
inleiding op payne...........................................................................................................................................35
individueel-reformistische benadering...........................................................................................................37
reflexief-therapeutische benadering..............................................................................................................39
sociaal-collectivistische benadering................................................................................................................40
navigeren doorheen de spanningsvelden van het sociaal werk.........................................................................41
inleiding...........................................................................................................................................................41
spanningsvelden in het sociaal werk opnieuw bekijken.................................................................................41
navigeren doorheen de spanningsvelden van het sociaal werk.....................................................................42
DEEL 1: WAT IS SOCIAAL WERK?
Stel een persoon zit op een scharnierpunt van zijn leven, op dat moment zal een sociaal werker ertussen
komen. Een sociaal werker heeft een heel breed takenpakket. Enkele voorbeelden zijn:
Dirk helpt studenten een studiebeurs aanvragen
Jacques geeft les aan personen met een handicap
Said organiseert activiteiten voor kinderen op woensdag
Dankzij Maria Baers van de CVP (voorloper van CD&V) is “maatschappelijke assistent” een officiële
beschermde beroepstitel sinds 1945. Daarnaast had je in Brussel in 1920 de eerste sociale school. De eerste
maatschappelijke assistenten werden ingezet door het gerecht, nu is dit het onderwijs. Sociaal werk is ontstaan
door dat de vrouwen van adel zichzelf nuttig wouden maken en door de caritas (= christelijke naastenliefde).
Het is dus ontstaan door en voor vrouwen. Daarbij is het ook een knelpuntberoep sinds 2023.
DE HUIDIGE GLOBALE DEFINITIE VAN HET SOCIAAL WERK (2014)
Sociaal werk is een praktijkgebaseerd beroep én een academische discipline die sociale verandering en
ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale
rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteiten staan centraal
in het sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en
inheemse en lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om levensuitdagingen en
problemen aan te pakken en WELZIJN te bevorderen
HISTORISCH PERSPECTIEF
,Doorheen de tijd worden definities geformuleerd door IFSW (sociaal werk verenigingen bundelt) en IASSW
(scholen van sociaal werk bundelt). Door de maatschappelijke veranderingen heeft elke definitie een beperkte
houdbaarheid en kent elke definitie ook kritiek. In 2014 komen ze dan tot een globale definitie. Dit komt
doordat men nieuwe inzichten krijgen als gevolg van de verbrokkeling van machtstructuren zoals de kerk.
De International Federation of Social Workers is de wereldwijde organisatie voor professioneel sociaal werk.
Het omvat 141 professionele sociale werkverenigingen die meer dan 3 miljoen maatschappelijk werkers
vertegenwoordigen. IFSW heeft een formele consultatieve status bij de Verenigde Naties en andere mondiale
organen. Het doel van de organisatie is bij te dragen aan het bereiken van een sociaal rechtvaardige wereld
door middel van professioneel sociaal werk. IFSW en zijn partners bepalen en beoordelen de internationale
normen voor sociaal werk, de definitie van sociaal werk en beleid dat de resultaten van goede praktijken
bevordert.
The International Association Of Schools Of Social Work is de wereldwijde vereniging van scholen voor sociaal
werk. De IASSW bevordert de ontwikkeling van sociaal werkonderwijs over de hele wereld, ontwikkelt normen
om de kwaliteit van sociaal werkonderwijs te verbeteren, moedigt internationale uitwisseling aan, biedt forums
voor het delen van sociaal werkonderzoek en -beurzen, en bevordert mensenrechten en sociale ontwikkeling
door middel van beleids- en belangenbehartigingsactiviteiten.
Sociaal werk heeft geen beroepsvereniging. Een beroepsvereniging is een belangenvereniging van zijn leden.
Andere beroepen hebben dit wel zoals verpleegkunde. Wij hebben dit niet omdat we geen controleorgaan
willen. We vallen wel nog onder bepaalde wetgeving zoals beroepsgeheim.
Kenmerken sociaal werk:
- Welzijn verhogen op niveau van individu EN structuren/maatschappij/beleid
- sociaal werk als sociaal construct
- verandert doorheen tijd en samenleving
- welzijn is wat op dat moment als welzijn wordt gezien
- niet overeen met de werkelijkheid
Een sociaal construct is hoe we in een bepaalde tijd en in een bepaalde context kijken naar wat welzijn/sociale
problemen zijn. Criminaliteit en homoseksualiteit zijn hier voorbeelden van.
Criminaliteit als sociaal construct
Bv. autorijden
Vandaag zonder rijbewijs rijden is strafbaar en dan wordt je als een crimineel gezien.
Voor 1969 moest je geen rijbewijs hebben en was je ook geen crimineel.
= tijdsgebonden en plaatsgebonden en strookt niet met de werkelijkheid
Homoseksualiteit als sociale constructie
Vroeger: grootste zonde ooit
Nu: maatschappelijk aanvaardt (= tijdsgebonden)
MAAR in Oeganda nu: doodstraf (= plaatsgebonden)
= Sociale constructies is altijd aanwezig maar hangt af van dominante waarden.
SOCIAAL WERK ALS EEN PRAKTIJKGEBASEERD BEROEP
Het zijn proffesionele organisaties of burgerinitatieven zoals vrijwilligers bijvoorbeeld hart tegen hart. Niet
enkel proffesionals met een specifiek diploma beoefenen sociaal werk.
, SOCIAAL WERK ALS ACADEMISCHE DISCIPLINE
Dit betekent dat sociaal werk een wetenschap is. Men ontwikkeld theorien, we doen sociale interventies. Deze
sociale interventies worden bestudeerd door sociaal werkers als handelingswetenschap. Het gaat altijd over
interventies van het niveau van de individu EN samenleving. Andere academische disciplines zijn bijvoorbeeld
sociologie of filosofie of recht.
4 DOELEN VAN HET SOCIAAL WERK
EXAMEN
SOCIAAL WERK BEVORDERT SOCIALE VERANDERING EN ONTWIKKELING
Micro = mens
Meso = middenveld, organisaties
Macro = maatschappij, beleid, structuur, politiek
Micro-------------------------------meso------------------------------macro
In deze definitie wordt er ingezet op alle niveaus. Bij interventies kijkt men naar de sociale context en de
verbondheid tussen alle niveaus, dit is de sociale verandering.
armoede, stijgend probleem
Sociale werker moet welzijn realiseren:
Micro= schuldbemiddeling, leren budget beheersen
Macro= iemand met leefloon 900 kan die toekomen? Leefloon optrekken “tussenkomen in beleid”
= Macro vaak oorzaak voor micro-problemen
volksraadpleging 8/10 in Gent over betaalbaar wonen: moeten meer publieke gronden opengesteld
worden voor sociale woningen? Burgerbeweging doet dit
Sociaal werk stelt vast dat mensen geen betaalbare woning meer vinden
Eigendomen van stad gent niet mag privatiseren
Sociale werker: Macro en microniveau inzetten waar je u oorzaak legt
= altijd lezen in relatie tot macroniveau en niet enkel microniveau
≠ psychologie kijkt enkel naar het individu bv. burn-out = doe yoga
BEVORDEREN SOCIALE COHESIE
Sociaal werkers worden ingezet om een samenhang te realiseren in onze samenleving. Elke samenleving is
bang van een opstand van burgers, hiervoor hebben ze ons dus nodig om die verbinding te blijven maken.
EMPOWERMENT
Dit betekent mensen sterker maken. Hierbij heb je wel een valkuil namelijk dat je de schuld geeft aan het
individu. Het individu is zogezegd te zwak waardoor je die sterker moet maken. Maar dit hangt af van de
context, het kan ook positief zijn.
BEVRIJDING VAN MENSEN
