Samenvatting Bestuursrecht Marie Van Nuffel
Bestuursrecht
Deel 1 Publiekrecht in perspectief
Hoofdstuk 1 Basisbegrippen en centrale thema’s van het
publiekrecht
Afdeling 1 Inleiding: publiekrecht in een gelaagde rechtsorde
Bestuursrecht = het recht als middel om de samenleving te ordenen en
normeren en verbintenissen juridisch afdwingbaar maken
à Recht tussen burgers en de overheid
- De organisatie en werking van bestuursorganen
- Beslechting van administratieve geschillen (bescherming v/d
burger)
Publiekrecht Privaatrecht
Organisatie en optreden van de Organisatie van relaties tussen
overheid leden van samenleving
Verhoudingen burgers >< overheid Onderlinge verhoudingen tussen
personen
Ruim rechtsgebied Contractenrecht,
à grondwettelijk recht, aansprakelijkheidsrecht,
bestuursrecht, fiscaal recht, goederenrecht
procesrecht en strafrecht
à wij gaan het hebben over het publiekrecht in de gelaagde rechtsorde
Gelaagde rechtsorde:
- Elke burger maakt deel uit van verschillende overheidsverbanden
- = verticale machtenscheiding
- Lokale besturen = ook overheden
- De overheid kan ook een onderneming zijn
Afdeling 2 Grondwettelijk recht (Stefan Sottiaux)
Afdeling 3 Het bestuur
1ste techniek om de macht van de overheid te begrenzen = macht spreiden
over verschillende entiteiten en organen
à functionele/horizontale machtenscheiding
à territoriale/verticale machtenscheiding
- Horizontale machtenscheiding
1
,Samenvatting Bestuursrecht Marie Van Nuffel
o Machtsmisbruik tegengaan
o De verschillende werkzaamheden van de overheid horizontaal
verdelen tussen meerdere instellingen van diezelfde overheid
o Drie overheidsfuncties: WM, UM en RM = trias politica
o Bestuur = organen en instellingen van de uitvoerende macht
o Ook lokale besturen
: gemeenten en provincies
: ressorteren niet onder de UM
o Geen absolute scheiding der machten à het zijn meer dan
‘uitvoerende’ taken
Materiële wetgeving: vb. gemeentereglement
Bestuurlijke rechtscolleges: vb. RvS
Ook WM en RM nemen bestuurlijke beslissingen: vb. gunning
overheidsopdracht, aanwerving personeel, opleggen van een
tuchtmaatregel aan een magistraat
- Verticale machtenscheiding
o Verdeling macht tussen verschillende territoriaal omschreven
overheden
o = gelaagde rechtsorde
o Gemeente, provincie, Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams
Gewest, de Belgische federale staat, de Europese Unie en tal van
internationale organisaties
o Verdeling van de taken tussen de lokale, regionale,
supranationale en internationale niveaus
o 2 bekendste constitutionele technieken
1. Federalisme
= spreiding van bevoegdheden tussen verschillende
autonome rechtsordes
à burger maakt deel uit van verschillende overheidsniveaus
à verhoudingen tussen verschillende bestuursniveaus met
eigen bevoegdheden en administratie
2. Decentralisatie
= de centrale overheid kent kent bepaalde taken toe aan
ondergeschikte (lokale) besturen
à HDN à territoriale decentralisatie
Administratief of bestuurlijk toezicht
>< deconcentratie = delegatie van functies, maar de soevereiniteit
blijft onverdeeld bij de centrale overheid
àgeen aparte rechtspersoonlijkheid: onderdeel van het centraal
bestuur
2
,Samenvatting Bestuursrecht Marie Van Nuffel
à hiërarchisch toezicht
§1 Verhoudingen tussen regering en administratie en belang van
administratieve rekenplichtigheid
A. Voorrang van de politiek
Meeste landen: centrale administratie = 10 – 25 tal overheidsdiensten
(departementen of ministeries)
Vb. financiën, binnenlandse zaken, leefmilieu, informatie- en
communicatietechnologie
à één homogene administratie
Administratie beslaat veeleer een amalgaan van diensten met
gespecialiseerd personeel, waarvoor vaak afzonderlijke regels en
procedures gelden, zoals leger, politie…
Zelfde taakverdeling in de regering
à hiërarchische structuur van de overheidsdiensten
Afbakening tussen de politieke gezagsdragers en de administratie is
duidelijk
à Toch een spanningsveld
- Administratie = een instrument in handen van de regering en zijn
ministers bij de uitwerking, uitvoering en de handhaving van de wet-
en regelgeving.
à Zorgen voor continuïteit & het uitstippelen en uitvoeren van het
beleid
à politisering van de ambtenarij
- Politieke verantwoordelijkheid
: rust bij de ministers
: motie van wantrouwen aangezien zij de verantwoordelijkheid dragen
voor de handelingen van de administratie
à vaak ontslag minister
Vb. Zaak Dutroux 1998
Bij de ontsnapping van Dutrouw à ontslag van linister van Justitie De
Clerck en minister van Binnenlandse Zaken Vande Lanotte
- Regeringen streven naar de controle op de administratie
à verschillende technieken
Vb. spoils system = nieuw verkozen president staat aan de top van de
administratie en kan soms zelfs de administratie vervangen door
personen op wie hij kan vertrouwen dat er zijn beleid getrouw en snel
uitvoeren
Vb. Partijpolitisering: met als doel greep te krijgen op de ambtenarij
3
, Samenvatting Bestuursrecht Marie Van Nuffel
Politisering = gespecialiseerde en permanente equipes die wegen op
beleid
- Andere techniek, bij ons van toepassing
: ministeriële kabinetten = samengesteld uit naaste medewerkers van
de minister
à genieten het vertrouwen van de minister of van diens politieke
partijv
à = directe aanspreekpunt met de minister
à kabinetten vormen de brug tussen politiek en administratie
B. Administratieve rekenplichtigheid
Enerzijds is er sprake van politisering (= het proces waarin steeds meer
kwesties binnen het politiek besluitvormingsproces worden getrokken),
anderzijds is er bureaucratisering (= verambtelijking van aspecten van
de samenleving door de vele voorschriften en paperassen van de
bureaucratie)
Rekenplichtigheid = accountability = administratieve verantwoording
en verantwoordelijkheid
à Ook de administratie is verplicht om rekenschap af te leggen over de
genomen beslissingen en kan verantwoordelijk worden gesteld voor wat
er misloopt
1ste component : rekenschap afleggen
- Hangt samen met de plicht van de administratie om openheid van
zaken te geven
- Inzicht krijgen in het beleid en de motieven die daaraan ten grondslag
liggen
- Sinds de jaren 90 in België verankerd in de wetgeving
- Afleggen van verantwoording: in audits, rapporten en jaarverslagen
- Klokkenluidersbescherming = ambtenaren die onregelmatigheden aan
het licht brengen, weten zich overigens vaak beschermd
2de component : administratieve en tuchtrechtelijke
verantwoordelijkheid van de ambtenaar
- Wanneer ze verkeerd handelen of aan hun plichten verzuimen
- Inrichting ombudsfuncties
à klacht bij ombudsman wegens de werking van de overheidsdienst
à intern onderzoek + via bemiddeling een oplossing nastreven
4
Bestuursrecht
Deel 1 Publiekrecht in perspectief
Hoofdstuk 1 Basisbegrippen en centrale thema’s van het
publiekrecht
Afdeling 1 Inleiding: publiekrecht in een gelaagde rechtsorde
Bestuursrecht = het recht als middel om de samenleving te ordenen en
normeren en verbintenissen juridisch afdwingbaar maken
à Recht tussen burgers en de overheid
- De organisatie en werking van bestuursorganen
- Beslechting van administratieve geschillen (bescherming v/d
burger)
Publiekrecht Privaatrecht
Organisatie en optreden van de Organisatie van relaties tussen
overheid leden van samenleving
Verhoudingen burgers >< overheid Onderlinge verhoudingen tussen
personen
Ruim rechtsgebied Contractenrecht,
à grondwettelijk recht, aansprakelijkheidsrecht,
bestuursrecht, fiscaal recht, goederenrecht
procesrecht en strafrecht
à wij gaan het hebben over het publiekrecht in de gelaagde rechtsorde
Gelaagde rechtsorde:
- Elke burger maakt deel uit van verschillende overheidsverbanden
- = verticale machtenscheiding
- Lokale besturen = ook overheden
- De overheid kan ook een onderneming zijn
Afdeling 2 Grondwettelijk recht (Stefan Sottiaux)
Afdeling 3 Het bestuur
1ste techniek om de macht van de overheid te begrenzen = macht spreiden
over verschillende entiteiten en organen
à functionele/horizontale machtenscheiding
à territoriale/verticale machtenscheiding
- Horizontale machtenscheiding
1
,Samenvatting Bestuursrecht Marie Van Nuffel
o Machtsmisbruik tegengaan
o De verschillende werkzaamheden van de overheid horizontaal
verdelen tussen meerdere instellingen van diezelfde overheid
o Drie overheidsfuncties: WM, UM en RM = trias politica
o Bestuur = organen en instellingen van de uitvoerende macht
o Ook lokale besturen
: gemeenten en provincies
: ressorteren niet onder de UM
o Geen absolute scheiding der machten à het zijn meer dan
‘uitvoerende’ taken
Materiële wetgeving: vb. gemeentereglement
Bestuurlijke rechtscolleges: vb. RvS
Ook WM en RM nemen bestuurlijke beslissingen: vb. gunning
overheidsopdracht, aanwerving personeel, opleggen van een
tuchtmaatregel aan een magistraat
- Verticale machtenscheiding
o Verdeling macht tussen verschillende territoriaal omschreven
overheden
o = gelaagde rechtsorde
o Gemeente, provincie, Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams
Gewest, de Belgische federale staat, de Europese Unie en tal van
internationale organisaties
o Verdeling van de taken tussen de lokale, regionale,
supranationale en internationale niveaus
o 2 bekendste constitutionele technieken
1. Federalisme
= spreiding van bevoegdheden tussen verschillende
autonome rechtsordes
à burger maakt deel uit van verschillende overheidsniveaus
à verhoudingen tussen verschillende bestuursniveaus met
eigen bevoegdheden en administratie
2. Decentralisatie
= de centrale overheid kent kent bepaalde taken toe aan
ondergeschikte (lokale) besturen
à HDN à territoriale decentralisatie
Administratief of bestuurlijk toezicht
>< deconcentratie = delegatie van functies, maar de soevereiniteit
blijft onverdeeld bij de centrale overheid
àgeen aparte rechtspersoonlijkheid: onderdeel van het centraal
bestuur
2
,Samenvatting Bestuursrecht Marie Van Nuffel
à hiërarchisch toezicht
§1 Verhoudingen tussen regering en administratie en belang van
administratieve rekenplichtigheid
A. Voorrang van de politiek
Meeste landen: centrale administratie = 10 – 25 tal overheidsdiensten
(departementen of ministeries)
Vb. financiën, binnenlandse zaken, leefmilieu, informatie- en
communicatietechnologie
à één homogene administratie
Administratie beslaat veeleer een amalgaan van diensten met
gespecialiseerd personeel, waarvoor vaak afzonderlijke regels en
procedures gelden, zoals leger, politie…
Zelfde taakverdeling in de regering
à hiërarchische structuur van de overheidsdiensten
Afbakening tussen de politieke gezagsdragers en de administratie is
duidelijk
à Toch een spanningsveld
- Administratie = een instrument in handen van de regering en zijn
ministers bij de uitwerking, uitvoering en de handhaving van de wet-
en regelgeving.
à Zorgen voor continuïteit & het uitstippelen en uitvoeren van het
beleid
à politisering van de ambtenarij
- Politieke verantwoordelijkheid
: rust bij de ministers
: motie van wantrouwen aangezien zij de verantwoordelijkheid dragen
voor de handelingen van de administratie
à vaak ontslag minister
Vb. Zaak Dutroux 1998
Bij de ontsnapping van Dutrouw à ontslag van linister van Justitie De
Clerck en minister van Binnenlandse Zaken Vande Lanotte
- Regeringen streven naar de controle op de administratie
à verschillende technieken
Vb. spoils system = nieuw verkozen president staat aan de top van de
administratie en kan soms zelfs de administratie vervangen door
personen op wie hij kan vertrouwen dat er zijn beleid getrouw en snel
uitvoeren
Vb. Partijpolitisering: met als doel greep te krijgen op de ambtenarij
3
, Samenvatting Bestuursrecht Marie Van Nuffel
Politisering = gespecialiseerde en permanente equipes die wegen op
beleid
- Andere techniek, bij ons van toepassing
: ministeriële kabinetten = samengesteld uit naaste medewerkers van
de minister
à genieten het vertrouwen van de minister of van diens politieke
partijv
à = directe aanspreekpunt met de minister
à kabinetten vormen de brug tussen politiek en administratie
B. Administratieve rekenplichtigheid
Enerzijds is er sprake van politisering (= het proces waarin steeds meer
kwesties binnen het politiek besluitvormingsproces worden getrokken),
anderzijds is er bureaucratisering (= verambtelijking van aspecten van
de samenleving door de vele voorschriften en paperassen van de
bureaucratie)
Rekenplichtigheid = accountability = administratieve verantwoording
en verantwoordelijkheid
à Ook de administratie is verplicht om rekenschap af te leggen over de
genomen beslissingen en kan verantwoordelijk worden gesteld voor wat
er misloopt
1ste component : rekenschap afleggen
- Hangt samen met de plicht van de administratie om openheid van
zaken te geven
- Inzicht krijgen in het beleid en de motieven die daaraan ten grondslag
liggen
- Sinds de jaren 90 in België verankerd in de wetgeving
- Afleggen van verantwoording: in audits, rapporten en jaarverslagen
- Klokkenluidersbescherming = ambtenaren die onregelmatigheden aan
het licht brengen, weten zich overigens vaak beschermd
2de component : administratieve en tuchtrechtelijke
verantwoordelijkheid van de ambtenaar
- Wanneer ze verkeerd handelen of aan hun plichten verzuimen
- Inrichting ombudsfuncties
à klacht bij ombudsman wegens de werking van de overheidsdienst
à intern onderzoek + via bemiddeling een oplossing nastreven
4
