Samenvatting Dautzenberg Literaire theorie: Grondbegrippen
103 Vorm en inhoud; de hoofdgenres
- Elke tekst heeft een vorm en een inhoud
o De vorm is het ‘hoe’
o De inhoud het ‘wat’
Dezelfde inhoud kan op verschillende vormen worden verteld.
o De vorm en inhoud zijn op elkaar afgestemd.
Er zijn twee soorten teksten als je kijkt naar vorm: Proza & Poëzie
- Proza
- Teksten waarvan de regellengte afhankelijk si van de breedte van het papier (zoals deze
samenvatting)
- Poëzie of dichtkunst
- De regellengte is onafhankelijk van de bladspiegel: ze worden bepaald door de schrijver.
Als je naar inhoud kijkt heb je: Zakelijke teksten & Fictionele teksten
- Zakelijke teksten
- Iets wordt behandeld dat echt bestaat of is gebeurd. (krantenartikelen, boekbesprekingen)
- Fictionele teksten
- Teksten die over iets geheel of gedeeltelijk verzonnen gaat (verhalen, toneelstukken, etc.)
Fictie kan je opdelen in drie soorten, samen met de zakelijke tekst heb je vier hoofdgenres
- Epiek: alle teksten waarin een verhaal wordt verteld, er verstrijkt dus tijd.
- Lyriek: teksten waarin rechtstreeks gevoelens worden uitgedrukt (dus niet slechts óver
gevoelens wordt verteld). Het is een momentopname, er verstrijkt geen tijd.
- Dramatiek: toneelstukken, het bestaat uit de zinnen die de acteurs moeten zeggen. En soms wat
aanwijzingen voor tijdens het toneelstuk.
- Didactiek: zakelijke teksten waarin een ‘boodschap’ ligt opgesloten. Puur informatieve teksten
worden dus niet tot de literatuur gerekend.
- Deze kunnen allemaal in proza en poëzie verteld worden.
- Elk hoofdgenre valt weer uiteen in subgenres. Tot de epiek behoren bijvoorbeeld de genres
sprookje, kort verhaal en roman. De roman valt weer uiteen in de historische roman, de
detectiveroman en de oorlogsroman.
, 104 Epiek
- Een sprookje is een tamelijk kort verhaal, meestal gebouwd op tegenstellingen zoals
goed/kwaad, arm/rijk en klein/groot.
- Een sage is een – meestal wat langer – verhaal over belangrijke personen en indrukwekkende
gebeurtenissen met vaak een kleine kern van waarheid. Die zijn opgedeeld in drie groepen:
o De Grieks-Romeinse (De strijd om Troje)
o De Germaanse (Robin Hood)
o De Keltische (Arthur en de ridders van de Ronde Tafel.
- Een mythe is een verhaal over bovennatuurlijke gebeurtenissen waarmee de primitieve mens
allerlei zaken die hij niet begreep, trachtte te verklaren. Een soort didactisch genre dus.
- De legende is een zuiver godsdienstig genre: een kort verhaal waarin wordt getoond hoe God
zich rechtstreeks met de mens bemoeit.
o De legende heeft oorspronkelijk ook een sterk didactisch karakter: het verhaal is geheel
bedacht om de grootheid en de macht van God te laten zien.
- Nauw verwant aan deze vier prozagenres is het poëziegenre van de ballade: een lied waarin een
eenvoudig verhaal wordt verteld.
- Het epos of heldengedicht is een zeer lang dichtwerk waarin een heldhaftig persoon allerlei
grootste avonturen beleeft.
o Het onderwerp is vrijwel altijd een sage.
105 (Episch-)didactische genres
Didactiek
- Zakelijke teksten vallen uiteen in informatieve, overtuigende en activerende teksten.
o Zuiver informatieve teksten (krantenartikelen, schoolboeken, etc.) worden nooit tot de
literatuur gerekend.
- Overtuigende teksten (waar ook informatie in wordt verstrekt) kunnen wel tot de literatuur
benoemd worden als het taalgebruik van literair niveau is en als ze gericht zijn op breed publiek
(dus geen wetenschappelijke teksten voor specialisten)
- In activerende teksten wordt de lezen niet alleen overgehaald maar ook aan praktische
consequenties te verbinden, nl. te handelen.
o Niet literaire vormen zijn bijv. advertenties en politieke propaganda.
- Tegenwoordig wordt didactiek bijna uitsluitend in proza geschreven.
Episch-didactische genres
- Legenden en mythen waren oorspronkelijk verhalen met een didactisch doel; omdat we dat nu
nauwelijks meer aanvoelen, reken we ze tot de epische literatuur.
- Naast de vier hoofdgenres kan men een soort vijfde hoofdgenre onderscheiden: de episch-
didactische literatuur.
o Twee dingen staan steeds naast elkaar: het verhaal (epiek) en wat er mee bedoeld wordt
(didactiek)
- Het eenvoudigste episch-didactische genre is de fabel: een kort verhaal in proza of poëzie over
dieren waarin een levensles (de ‘moraal’) wordt gegeven.
103 Vorm en inhoud; de hoofdgenres
- Elke tekst heeft een vorm en een inhoud
o De vorm is het ‘hoe’
o De inhoud het ‘wat’
Dezelfde inhoud kan op verschillende vormen worden verteld.
o De vorm en inhoud zijn op elkaar afgestemd.
Er zijn twee soorten teksten als je kijkt naar vorm: Proza & Poëzie
- Proza
- Teksten waarvan de regellengte afhankelijk si van de breedte van het papier (zoals deze
samenvatting)
- Poëzie of dichtkunst
- De regellengte is onafhankelijk van de bladspiegel: ze worden bepaald door de schrijver.
Als je naar inhoud kijkt heb je: Zakelijke teksten & Fictionele teksten
- Zakelijke teksten
- Iets wordt behandeld dat echt bestaat of is gebeurd. (krantenartikelen, boekbesprekingen)
- Fictionele teksten
- Teksten die over iets geheel of gedeeltelijk verzonnen gaat (verhalen, toneelstukken, etc.)
Fictie kan je opdelen in drie soorten, samen met de zakelijke tekst heb je vier hoofdgenres
- Epiek: alle teksten waarin een verhaal wordt verteld, er verstrijkt dus tijd.
- Lyriek: teksten waarin rechtstreeks gevoelens worden uitgedrukt (dus niet slechts óver
gevoelens wordt verteld). Het is een momentopname, er verstrijkt geen tijd.
- Dramatiek: toneelstukken, het bestaat uit de zinnen die de acteurs moeten zeggen. En soms wat
aanwijzingen voor tijdens het toneelstuk.
- Didactiek: zakelijke teksten waarin een ‘boodschap’ ligt opgesloten. Puur informatieve teksten
worden dus niet tot de literatuur gerekend.
- Deze kunnen allemaal in proza en poëzie verteld worden.
- Elk hoofdgenre valt weer uiteen in subgenres. Tot de epiek behoren bijvoorbeeld de genres
sprookje, kort verhaal en roman. De roman valt weer uiteen in de historische roman, de
detectiveroman en de oorlogsroman.
, 104 Epiek
- Een sprookje is een tamelijk kort verhaal, meestal gebouwd op tegenstellingen zoals
goed/kwaad, arm/rijk en klein/groot.
- Een sage is een – meestal wat langer – verhaal over belangrijke personen en indrukwekkende
gebeurtenissen met vaak een kleine kern van waarheid. Die zijn opgedeeld in drie groepen:
o De Grieks-Romeinse (De strijd om Troje)
o De Germaanse (Robin Hood)
o De Keltische (Arthur en de ridders van de Ronde Tafel.
- Een mythe is een verhaal over bovennatuurlijke gebeurtenissen waarmee de primitieve mens
allerlei zaken die hij niet begreep, trachtte te verklaren. Een soort didactisch genre dus.
- De legende is een zuiver godsdienstig genre: een kort verhaal waarin wordt getoond hoe God
zich rechtstreeks met de mens bemoeit.
o De legende heeft oorspronkelijk ook een sterk didactisch karakter: het verhaal is geheel
bedacht om de grootheid en de macht van God te laten zien.
- Nauw verwant aan deze vier prozagenres is het poëziegenre van de ballade: een lied waarin een
eenvoudig verhaal wordt verteld.
- Het epos of heldengedicht is een zeer lang dichtwerk waarin een heldhaftig persoon allerlei
grootste avonturen beleeft.
o Het onderwerp is vrijwel altijd een sage.
105 (Episch-)didactische genres
Didactiek
- Zakelijke teksten vallen uiteen in informatieve, overtuigende en activerende teksten.
o Zuiver informatieve teksten (krantenartikelen, schoolboeken, etc.) worden nooit tot de
literatuur gerekend.
- Overtuigende teksten (waar ook informatie in wordt verstrekt) kunnen wel tot de literatuur
benoemd worden als het taalgebruik van literair niveau is en als ze gericht zijn op breed publiek
(dus geen wetenschappelijke teksten voor specialisten)
- In activerende teksten wordt de lezen niet alleen overgehaald maar ook aan praktische
consequenties te verbinden, nl. te handelen.
o Niet literaire vormen zijn bijv. advertenties en politieke propaganda.
- Tegenwoordig wordt didactiek bijna uitsluitend in proza geschreven.
Episch-didactische genres
- Legenden en mythen waren oorspronkelijk verhalen met een didactisch doel; omdat we dat nu
nauwelijks meer aanvoelen, reken we ze tot de epische literatuur.
- Naast de vier hoofdgenres kan men een soort vijfde hoofdgenre onderscheiden: de episch-
didactische literatuur.
o Twee dingen staan steeds naast elkaar: het verhaal (epiek) en wat er mee bedoeld wordt
(didactiek)
- Het eenvoudigste episch-didactische genre is de fabel: een kort verhaal in proza of poëzie over
dieren waarin een levensles (de ‘moraal’) wordt gegeven.
