Samenvatting BPS basis van gedrag deel 2

Deel 2: Inleiding in de ontwikkelingspsychologie
Inleiding
 Bestuderen gedrag: handelen, waarnemen, denken en voelen
 Doorheen de verschillende levensfasen: geboorte tot levenseinde


Hoofdstuk 1 – Ontwikkelingspsychologie
1.1 Korte historiek

 Ontwikkelingspsychologie of levenslooppsychologie bestaat nog niet heel erg lang
 Diverse invloeden -> verruiming -> levenslang veranderingsproces
 Ontwikkelingspsychologie = de wetenschap die het gedrag, het denken en het beleven van
de mens bestudeert, in de verschillende levensfasen vanaf de conceptie tot de dood
 8 levensfasen:
 Prenatale ontwikkeling
 Babytijd
 Peuterjaren
 Kleuterjaren
 Schoolperiode
 Adolescentie
 Volwassenheid
 Ouderdom
 Verschillende ‘brillen’ in elke fasen:
 Biologisch (lichamelijk & motorische ontwikkeling)
 Psychologisch (cognitieve ontwikkeling)
 Sociaal (sociale & emotionele ontwikkeling)


1.2 Indeling in fasen

 Schoolsysteem opgebouwd op deze fasen
 Per fase hele specifieke kenmerken -> niet alleen kwantitatief, maar ook kwalitatief (manier
waarop mensen dingen doen, denken, handelen, voelen verandert qua inhoud) -> enkele
‘overgangsfasen’ waar mens van ene fase naar andere gaat
 Sommige modellen -> mens verandert continu en heeft dergelijke ‘crisissen’
 Verschillende ontwikkelingsmodellen:
1. Trapmodel
2. Gelaagde model
3. Lijnmodel


1.2.1 Het trapmodel

 Meest klassieke voorstelling van menselijke levensloop
 Op- en neergaande trap, elke treden = 10 jaar
 Hoogtepunt rond leeftijd van 50
 Charlotte Büchler (Duitse psychologe) overtuigd dat alles in het leven draait rond het
verwezenlijken van een levensdoel


1

,1.2.2 Het gelaagde model

 Opeenvolgende levensfasen -> resultaat van een reeks toevallige gebeurtenissen die elkaar
in het verleden hebben opgevolgd
 Hoogstens in bovenste laag -> bepaalde ‘aardbevingen’ die gevolg zijn van spanningen of
‘breuklijnen’ in diepere lagen
 Richt men vooral op het ‘nu’ en kijkt men af en toe naar verleden -> verklaring kunnen
vinden voor wat in het heden misloopt
 Voorbeeld bij Sigmund Freud


1.2.3 Het lijnmodel

 Proces van continue verandering, zonder bruuske overgangen
 Opstapeling van opgedane ervaringen bepaalt hoe ontwikkeling van individu er concreet zal
uitzien
 Vb. Behaviorisme


1.3 Hoe ontstaat ontwikkeling?

 Nature = natuurlijke, genetische aanleg die je meekrijgt bij de bevruchting, geboren
 Nurture = alle invloeden, zowel fysieke als psychosociale, die daar nadien op inwerken
 Verschillende zienswijzen
 Mens verandert voortdurend
 Alle invloeden spelen een rol in meerdere of mindere maten: cultuur, opvoeding,
genetisch materiaal,…
 Geen universeel patroon: cultuur!
 Ontwikkeling ontstaat door enkele factoren:
 Rol van erfelijkheid
 Rol van het milieu
 Zelfsturing als factor


1.4 Twee fundamentele ontwikkelingstheorieën
 Twee belangrijke ontwikkelingstheorieën: Erikson en Piaget
 Een theorie = soort ‘bril’ waarmee gekeken wordt naar de werkelijkheid en deze probeert te
begrijpen


1.4.1 Erikson

 Erik Erikson: kinder-psychotherapeut
 Theorie = mensen worden gevormd door de samenleving
en de cultuur waarin ze leven
 Mensen groeien continu -> psychologische identiteit van
individu
 Ervaren van innerlijke eenheid
 Ervaren van voldoende harmonie tussen eigen
persoon en sociale omgeving
 Leven = opeenvolging van acht stadia

2

,  Iedere fase: (psychosociale) crisis/conflict
 Door biologische rijping en nieuwe verwachtingen vanuit die sociale omgeving
 Kondigt nieuwe fase aan
 Herdefiniëren
 Identiteit wordt doorheengeschud = kernconflict
o Positief doorlopen -> positief voor volgende fase
o Negatief doorlopen -> negatief voor volgende fase

8 levensfasen Erikson:

 Vertrouwen vs. wantrouwen (baby)
 Autonomie vs. schaamte/twijfel (peuter)
 Initiatief vs. schuld (kleuter)
 Vlijt vs. minderwaardigheid (lagere schoolkind)
 Identiteit vs. identiteitsverwarring (adolescent)
 Intimiteit vs. isolement (jongvolwassene)
 Generativiteit vs. stagnatie (volwassene)
 Integriteit vs. wanhoop (rijpheid)


1.4.2 Piaget

 Zwitserse psycholoog en filosoof Jean Piaget: één van de belangrijkste
ontwikkelingspsychologen van de 20ste eeuw
 Uitgangspunt: mens is een cognitief actief wezen dat kennis niet gewoon ‘krijgt’, maar zelf
opbouwt door ervaringen
 Belang van de aangeboren neiging tot adaptie (aanpassing) -> lichaamskenmerken passen
zich aan aan de omgeving waarin het levend wezen opgroeit
 Adaptie = het veranderen en ontwikkelen van denkschema’s om de wereld beter te kunnen
begrijpen
 Taak van intelligentie op iedere leeftijd hetzelfde: zorgen voor betere aanpassing of adaptie -
> twee processen die elkaar aanvullen:
1. Assimilatie = het toepassen van denkschema’s die je al beheerst op allerlei nieuwe
situaties of nieuwe voorwerpen, bestaande kennis en vaardigheden gebruiken in
nieuwe situaties
2. Accommodatie = bestaande kennis en vaardigheden worden aangepast om te
kunnen gebruiken in verschillende nieuwe situaties
 Processen continu door elkaar, streven naar evenwicht= equilibratieproces

Fases cognitieve ontwikkeling Piaget:

 Sensomotorische periode (0j-2j)
 Pre-operationele fase (2j-7j)
 Concreet operationele fase (7j-12j)
 Formeel operationele fase (vanaf 12 jaar)

Hoofdstuk 2 – De prenatale ontwikkeling
2.1 Biologische ontwikkeling

 Menselijk biologische ontwikkeling begint bij de conceptie, bevruchting van vrouwelijke eicel
en mannelijke zaadcel

3

,  Zwangerschap duurt normaal 38 weken vanaf conceptie, 40 weken vanaf laatste
menstruatie
 Prenatale fase (= voor de geboorte) worden drie periodes onderscheiden:
1. Germinale periode
2. Embryonale periode
3. Foetale periode


2.1.1 Germinale periode (3-4 weken)

 Prille begin van ontwikkeling mens
 Vruchtje is ontstaat door versmelting van zaadcel en eicel
 Zygote (= bevruchte eicel) deelt zich en nestelt zich in de baarmoeder
 Moederkoek (placenta), navelstreng en vruchtzak worden gevormd


2.1.2 Embryonale periode (5-10 weken)

 Menselijke vormen: zygote -> embryo
 Ontwikkeling van verschillende lichaamsdelen en organen
 Volgorde lichamelijke ontwikkeling: hoofdje, ogen, romp, armen, benen, geslachtsdelen en
innerlijke organen
 Eerste orgaan: hartje -> week 5 minuscule hartje klopt
 Op 10 weken is structurele uitbouw van verschillende lichaamsdelen en organen voltooid
 1ste maand is dus zeer bepalend


2.1.3 Foetale periode (11-38 weken)

 Embryo wordt foetus
 Organen ontwikkelen zich verder, vooral functieontwikkelingen (= ontwikkeling van de
werking van de lichaamsdelen en organen) centraal, adem- en slikbewegingen
 Meer activiteit merkbaar
 Laatste maanden bijzonder belangrijk voor hersenontwikkeling


2.2 Psychologische ontwikkeling
PSYCHOLOGISC




 Kan een foetus waarnemen, dingen opslaan in het geheugen? -> geen antwoord mogelijk
 Zintuigen kunnen misschien prikkels omzetten in zenuwimpulsen -> bewust??
 Toch zou foetus op einde van zwangerschap geluiden kunnen vastleggen in impliciete
H




geheugen = soort opslagruimte waar informatie bewaard wordt die je je niet bewust kan
herinneren, toch invloed kan hebben op later gedrag



2.3 Wat als het anders loopt… (sociaal-emotioneel en/of biologische ontwikkeling)

 Natuur heeft ervoor gezorgd dat een kind goed beschermd zit in de baarmoeder
 Helaas kan er heel wat mislopen:


Aangeboren invloeden

4