BASISBEGRIPPEN
DEEL I: WAT IS RECHT?
HF1: HET RECHT ALS EEN GEHEEL VAN
GEDRAGSREGELS
Afd 1: Enkele definities
Dia 1 (pp 2)
BASISBEGRIPPEN
“objectief recht” en “subjectieve rechten”
“privaatrecht” en “publiekrecht”
“materieel recht” en “formeel recht”
Objectief recht = een geheel van regels die in een bepaalde maatschappij op een
bepaald ogenblik van toepassing zijn
Subjectieve rechten = door het recht bekrachtigde juridische aanspraken die
rechtssubjecten kunnen hebben
Privaatrecht = rechtsverhoudingen tussen burgers onderling (horizontaal)
Publiekrecht = rechtsverhoudingen tussen verrschillende overheden of tussen overheid
en burger (verticaal)
Materieel recht = de inhoud van een rechtsregel
Formeel recht = de handhaving van het materieel recht
Dia 2 (pp 2)
BASISBEGRIPPEN
Bronnen van Belgisch privaatrecht (art. 1.1 BW)
- oud BW en BW: de (her)codificatie is nog niet compleet
- bijzondere wetten
- de gewoonte
- de algemene rechtsbeginselen
Vervaging van klassieke onderscheiden
- privaat / publiek
- materieel / formeel
1
, Een gewoonterechtelijke regel is een regel die voortvloeit uit een bestendig gebruik waarvan het bindend
karakter steun vindt in de algemene overtuiging.
(Cass. 16 februari 1979, Arr. Cass. 1978-79, 717)
Verschil oud BW en BW
BW = het recent gehercodificeerde burgerlijk wetboek (door Koen Geens, mr nog niet
compleet)
Oud BW = burgerlijk wetboek sinds Napoleon
Codificeren = regels in een wetboek gieten
Niet alle data van inwerking treding kennen maar wel kunnen opzoeken/vinden in codex
(art 1.2) = boek 1 artikel 2
Oud BW nummer romeinse cijfers, nu Arabische cijfers
Bijzondere wetten = wetten die niet in het oud BW en BW staan maar wel even wetskrachtig
zijn
Bv weten over Belgische nationaliteiten staan in ander wetboek
Gewoonte = geen gewoon gebruik maar een bestendig gebruik
Algemene rechtsbeginselen bv. Het verbod van ongerechtvaardigde verrijking
Verschillende tussen priv. en pub. vervaagt privaat recht begint meer en meer dwingend te
worden
Idem voor form. en mat.
Meer gelaagde rechtsorde: ‘meer lagen’ = bepaalde materie heeft bv nationale aspect maar
ook regionale aspecten
Dia 3 (pp 2)
BASISBEGRIPPEN
“rechtssubject” = “persoon” voor wie de rechtsnorm rechten en plichten meebrengt
“rechtsfeiten” en
“rechtshandelingen”
Rechtsfeiten = een feit waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt (passief)
Bv.
- Geboren worden
gevolgen Als een vrouw een kind baart moet de naam van de vrouw die het kind
baart in de geboorteakte geschreven worden. En daardoor wordt de vrouw meteen
moeder. Meteen veel rechten voor het kind
- door het rood rijden
2
, Gevolgen boete
Rechtshandelingen = menselijke wilsverklaring om rechtsgevolgen tot stand te
brengen (actief)
- iemand dagvaarden
- echtscheiding inleiden
- een kind herkennen
Afd 2: centrale elementen in het begrip recht
Dia 40 (pp 1)
RECHTSTHEORIE
Algemene rechtsleer
+
Rechtsvinding
=
Rechtstheorie
Algemene rechtsleer: wat is recht?
Rechtsvinding: hoe kunnen we het recht kennen?
Optelsom vd 2 = rechtstheorie
Dia 41 (pp 1)
RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
Een geheel van gedragsregelen…
- bevel of verbod, van verschillende intensiteit
- dwingende of aanvullende regels
Verschillende regels
- Bevel of verbod: je moet iets doen of je mag iets niet doen
Verschillende intensiteit: niet alle regels zijn voor iedereen (hangt af van
toepassingsgebied)
Bv. Regels rond het huwelijk zijn voor getrouwde mensen
- aanvullende regels: minst dwingende recht, je hebt een regel maar je kunt er van
afwijken bijvoorbeeld door een contract
Bv. Verbintenisrecht
- dwingend recht: je kan nooit van een regel afwijken, dwingend
- super dwingend recht: regels die de openbare orde raken
Dia 42 (pp 1)
3
, RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
… met een institutioneel en begripsmatig kader…
voor de formulering, toepassing en afdwinging van de gedragsregels
Naast gedragsregels ook bijkomende voorschriften
voor oa duidelijkheid en zekerheid vd gedragsregels
Dia 43 (pp 1)
RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
… opgelegd door de maatschappij…
Via wetgevende organen
Wetgevende organen kan op verschillende niveaus
: gemeentelijk, regionaal, federaal,..
Ook Ugent bv heeft zijn regels
Dia 44 (pp 1)
RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
… met als doel: de ordening van de maatschappij
De kwaliteit van deze ordening is afhankelijk van drie parameters:
Dia 45 (pp 1)
RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
- rechtszekerheid
Juridisch-technische vereisten:
• voorspelbaarheid (cf. het adagium Nemo censetur ignorare legem)
• vastheid
• algemeenheid
• onderlinge consistentie
Rechtszekerheid
In België geen rechtszekerheid geen van de 4 puntjes geldt
- voorspelbaarheid (nemo…): niemand kan heel de wet kennen
- vastheid: veranderd constant
- algemeenheid: er bestaat geen algemene regel, veel uitzonderingen
- onderlinge consistentie: wanneer er een wet wordt aangepast zijn er vaak fouten
in andere wetten die oook hadden moeten aangepast worden
4
DEEL I: WAT IS RECHT?
HF1: HET RECHT ALS EEN GEHEEL VAN
GEDRAGSREGELS
Afd 1: Enkele definities
Dia 1 (pp 2)
BASISBEGRIPPEN
“objectief recht” en “subjectieve rechten”
“privaatrecht” en “publiekrecht”
“materieel recht” en “formeel recht”
Objectief recht = een geheel van regels die in een bepaalde maatschappij op een
bepaald ogenblik van toepassing zijn
Subjectieve rechten = door het recht bekrachtigde juridische aanspraken die
rechtssubjecten kunnen hebben
Privaatrecht = rechtsverhoudingen tussen burgers onderling (horizontaal)
Publiekrecht = rechtsverhoudingen tussen verrschillende overheden of tussen overheid
en burger (verticaal)
Materieel recht = de inhoud van een rechtsregel
Formeel recht = de handhaving van het materieel recht
Dia 2 (pp 2)
BASISBEGRIPPEN
Bronnen van Belgisch privaatrecht (art. 1.1 BW)
- oud BW en BW: de (her)codificatie is nog niet compleet
- bijzondere wetten
- de gewoonte
- de algemene rechtsbeginselen
Vervaging van klassieke onderscheiden
- privaat / publiek
- materieel / formeel
1
, Een gewoonterechtelijke regel is een regel die voortvloeit uit een bestendig gebruik waarvan het bindend
karakter steun vindt in de algemene overtuiging.
(Cass. 16 februari 1979, Arr. Cass. 1978-79, 717)
Verschil oud BW en BW
BW = het recent gehercodificeerde burgerlijk wetboek (door Koen Geens, mr nog niet
compleet)
Oud BW = burgerlijk wetboek sinds Napoleon
Codificeren = regels in een wetboek gieten
Niet alle data van inwerking treding kennen maar wel kunnen opzoeken/vinden in codex
(art 1.2) = boek 1 artikel 2
Oud BW nummer romeinse cijfers, nu Arabische cijfers
Bijzondere wetten = wetten die niet in het oud BW en BW staan maar wel even wetskrachtig
zijn
Bv weten over Belgische nationaliteiten staan in ander wetboek
Gewoonte = geen gewoon gebruik maar een bestendig gebruik
Algemene rechtsbeginselen bv. Het verbod van ongerechtvaardigde verrijking
Verschillende tussen priv. en pub. vervaagt privaat recht begint meer en meer dwingend te
worden
Idem voor form. en mat.
Meer gelaagde rechtsorde: ‘meer lagen’ = bepaalde materie heeft bv nationale aspect maar
ook regionale aspecten
Dia 3 (pp 2)
BASISBEGRIPPEN
“rechtssubject” = “persoon” voor wie de rechtsnorm rechten en plichten meebrengt
“rechtsfeiten” en
“rechtshandelingen”
Rechtsfeiten = een feit waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt (passief)
Bv.
- Geboren worden
gevolgen Als een vrouw een kind baart moet de naam van de vrouw die het kind
baart in de geboorteakte geschreven worden. En daardoor wordt de vrouw meteen
moeder. Meteen veel rechten voor het kind
- door het rood rijden
2
, Gevolgen boete
Rechtshandelingen = menselijke wilsverklaring om rechtsgevolgen tot stand te
brengen (actief)
- iemand dagvaarden
- echtscheiding inleiden
- een kind herkennen
Afd 2: centrale elementen in het begrip recht
Dia 40 (pp 1)
RECHTSTHEORIE
Algemene rechtsleer
+
Rechtsvinding
=
Rechtstheorie
Algemene rechtsleer: wat is recht?
Rechtsvinding: hoe kunnen we het recht kennen?
Optelsom vd 2 = rechtstheorie
Dia 41 (pp 1)
RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
Een geheel van gedragsregelen…
- bevel of verbod, van verschillende intensiteit
- dwingende of aanvullende regels
Verschillende regels
- Bevel of verbod: je moet iets doen of je mag iets niet doen
Verschillende intensiteit: niet alle regels zijn voor iedereen (hangt af van
toepassingsgebied)
Bv. Regels rond het huwelijk zijn voor getrouwde mensen
- aanvullende regels: minst dwingende recht, je hebt een regel maar je kunt er van
afwijken bijvoorbeeld door een contract
Bv. Verbintenisrecht
- dwingend recht: je kan nooit van een regel afwijken, dwingend
- super dwingend recht: regels die de openbare orde raken
Dia 42 (pp 1)
3
, RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
… met een institutioneel en begripsmatig kader…
voor de formulering, toepassing en afdwinging van de gedragsregels
Naast gedragsregels ook bijkomende voorschriften
voor oa duidelijkheid en zekerheid vd gedragsregels
Dia 43 (pp 1)
RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
… opgelegd door de maatschappij…
Via wetgevende organen
Wetgevende organen kan op verschillende niveaus
: gemeentelijk, regionaal, federaal,..
Ook Ugent bv heeft zijn regels
Dia 44 (pp 1)
RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
… met als doel: de ordening van de maatschappij
De kwaliteit van deze ordening is afhankelijk van drie parameters:
Dia 45 (pp 1)
RECHT – CENTRALE ELEMENTEN
- rechtszekerheid
Juridisch-technische vereisten:
• voorspelbaarheid (cf. het adagium Nemo censetur ignorare legem)
• vastheid
• algemeenheid
• onderlinge consistentie
Rechtszekerheid
In België geen rechtszekerheid geen van de 4 puntjes geldt
- voorspelbaarheid (nemo…): niemand kan heel de wet kennen
- vastheid: veranderd constant
- algemeenheid: er bestaat geen algemene regel, veel uitzonderingen
- onderlinge consistentie: wanneer er een wet wordt aangepast zijn er vaak fouten
in andere wetten die oook hadden moeten aangepast worden
4
