Inleiding van het recht – Les 1
Wat is recht?
Moeilijk definitie aan te geven
Rationeel opgebouwd geheel v. begrippen, waarden, normen, instellingen… die gebruikt worden als
middel om maatschappelijke orde te regelen & om sancties (erkend (niet altijd
opgelegd)/uitgevoerd door overheid) toe te passen met oog op handhaving
“Rechtsregels”
o Afdwingbaar via overheid (geweldmonopolie: overheid = enige in maatschappij die
desnoods geweld mag gebruiken zodat regels nageleefd worden)
Ook methode, jargon, terminologie, beroepen…
Codificatie in wetboeken, maar kan ook modificerend zijn (verandering in wetregeling)
Regulering (alles is geregeld, alles staat in de wet -> gaat tegen vrijheid in) vs
deregulering (minder regels hebben)
Gemaakt om onze maatschappij te vormen, om te kunnen samenleven
Meestal financiële balans: geld krijgen bij verlies & geld afgeven bij overtreding
Civil law
o Algemene codificatie v. rechtsnormen -> wetgeving neemt prominente plaats in
o Minder gedetailleerde contracten, hebben eerder aanvullende regeling
Common law
o Rechtspraak = draaisysteem -> recht ontstaat op basis v. wat rechter beslist
=> recht ontwikkelt zich v. geval tot geval
o Wetgeving pas uitgevaardigd om eventuele ontbrekende onderdelen in specifieke gevallen
op te lossen zonder hierover algemeen systeem aan te bieden
=> Wetten hebben vervolledigende & corrigerende rol
o Gedetailleerde contracten
Recht vs rechtvaardigheid
Verhouding middel / doel -> Rechtvaardigheid bereiken a.d.h.v. recht
Doel blijkt o.a. uit:
o Eed die advocaten, magistraten… moeten afleggen (“ik zweer alleen rechtvaardige zaken te
behandelen”)
o Debatten politieke regelgevende instellingen
Doel wordt soms niet bereikt
o Het toepassen van een op zich goede regel kan bv. slecht uitvallen
Bv. mondelinge huur
=> Zeggende woorden < wat op papier staat
o Algemeen: rechter heeft weinig ruimte
=> Moeten wet toepassen, kunnen niet zomaar alles beslissen
Positief recht = enige bindende recht
(het recht dat in bepaalde gemeenschap door mensen vastgesteld/erkend is -> AFDWINGBAAR)
vs Natuurrecht
(puur morele/vanzelfsprekende regels: ‘NATUURLIJK’ mag je dat niet -> NIET AFDWINGBAAR)
, Recht vs rechtswetenschap
=> recht = in theorie rationeel, maar in praktijk toegepast door mensen
Paradigma’s
o Geheel v. basisveronderstellingen waarop men de wetenschap bouwt
=> Bv. iedereen wordt geacht ‘de wet’ te kennen: GEEN RECHTSDWALING
=> Bv. indeling in rechtstakken
Gediplomeerde juristen (universitaire studie)
o PROFESSIONALISERING
(uitz. hof v. assisen -> lekenjury => niet-gediplomeerde juristen)
o Correctionele rechtbank: bestaat uitsluitend uit professionele juristen
Gevolg: gevaar voor kloof jurist/anderen (denk aan Justice for Sanda: beperkte kennis v. recht zorgt
voor opstanden)
Recht vs rechtspraktijk
Wettelijke vs werkelijke land
=> Niet alles wat in het ‘werkelijke land’ (= praktijk) gebeurt, mag in het ‘wettelijke land’
=> !!!Niet al wat gebeurt i.v.m. recht IS recht!!!
o Probleem v. onvoorzienbaarheid voor wetgever
o Interpretatienood (= subjectief: niet elke rechter even streng/tolerant) voor rechter
-> Hoe pas je de wet toe op nieuwe situaties? (bv. geen verkeersborden nodig wanneer er
met paard & kar gereden wordt)
o Missen = menselijk (ook juristen zijn mensen)
o Ander invloeden & waarden
Niet-juridisch (beleidskeuzes, kosten, personeelsgebrek…)
Juridisch
Recht vs rechtsbedeling
Recht hebben ≠ recht krijgen
Reden: verbod v. ‘eigenrichting’ => MOET via overheid (geweldmonopolie)
Terminologie:
o Rechtspraktijk/rechtsbedeling = rechtspraktijk in de enge zin
=> Recht spreken wanneer 2 partijen niet overeenkomen
o Rechtspraak in de enge zin = enkel v. rechterlijke macht
Rechtbank bepaalt sanctie in concreto
Maar: mensen (ook rechters) missen al eens (= ‘gerechtelijke dwaling’), verschillen v. mening…
=> Mogelijkheid om in beroep te gaan
Publiekrecht vs privaatrecht
2 soorten verhoudingen
o Essentie: horizontale (privaatrecht -> tussen privépersonen)/verticale (publiekrecht -> heeft
te maken met bv. overheid) relaties
o Onderscheid vaak moeilijk & 1 probleem heeft verschillende aspecten (‘multidisciplinair’),
MAAR BELANGRIJK
(bv. verzekeringsplicht (voldoen aan de wet = publiek recht) & verzekering (verzekering zelf =
privaatrecht) -> boete wanneer je niet verzekerd bent; exceptie openbare orde…)
Bv. verkeersongeval: zowel overtreding behandeld door openbare instantie
(verkeersregels) als botsen tegen iemand anders (privé)
Aansprakelijkheid: iemand die fout begaat en daarmee iemand anders schaadt,
moet de schade vergoeden (= burgerlijke/buitencontractuele aansprakelijkheid
-> burgerlijk recht -> privaatrecht)
Exceptie openbare orde: wat niet kan in de openbare orde
=> Openbaar ministerie gebruikt dit vaak om op te komen tegen ‘schijnhuwelijk’
(trouwen om andere redenen dan samen een duurzaam leven te leiden)
Wat is recht?
Moeilijk definitie aan te geven
Rationeel opgebouwd geheel v. begrippen, waarden, normen, instellingen… die gebruikt worden als
middel om maatschappelijke orde te regelen & om sancties (erkend (niet altijd
opgelegd)/uitgevoerd door overheid) toe te passen met oog op handhaving
“Rechtsregels”
o Afdwingbaar via overheid (geweldmonopolie: overheid = enige in maatschappij die
desnoods geweld mag gebruiken zodat regels nageleefd worden)
Ook methode, jargon, terminologie, beroepen…
Codificatie in wetboeken, maar kan ook modificerend zijn (verandering in wetregeling)
Regulering (alles is geregeld, alles staat in de wet -> gaat tegen vrijheid in) vs
deregulering (minder regels hebben)
Gemaakt om onze maatschappij te vormen, om te kunnen samenleven
Meestal financiële balans: geld krijgen bij verlies & geld afgeven bij overtreding
Civil law
o Algemene codificatie v. rechtsnormen -> wetgeving neemt prominente plaats in
o Minder gedetailleerde contracten, hebben eerder aanvullende regeling
Common law
o Rechtspraak = draaisysteem -> recht ontstaat op basis v. wat rechter beslist
=> recht ontwikkelt zich v. geval tot geval
o Wetgeving pas uitgevaardigd om eventuele ontbrekende onderdelen in specifieke gevallen
op te lossen zonder hierover algemeen systeem aan te bieden
=> Wetten hebben vervolledigende & corrigerende rol
o Gedetailleerde contracten
Recht vs rechtvaardigheid
Verhouding middel / doel -> Rechtvaardigheid bereiken a.d.h.v. recht
Doel blijkt o.a. uit:
o Eed die advocaten, magistraten… moeten afleggen (“ik zweer alleen rechtvaardige zaken te
behandelen”)
o Debatten politieke regelgevende instellingen
Doel wordt soms niet bereikt
o Het toepassen van een op zich goede regel kan bv. slecht uitvallen
Bv. mondelinge huur
=> Zeggende woorden < wat op papier staat
o Algemeen: rechter heeft weinig ruimte
=> Moeten wet toepassen, kunnen niet zomaar alles beslissen
Positief recht = enige bindende recht
(het recht dat in bepaalde gemeenschap door mensen vastgesteld/erkend is -> AFDWINGBAAR)
vs Natuurrecht
(puur morele/vanzelfsprekende regels: ‘NATUURLIJK’ mag je dat niet -> NIET AFDWINGBAAR)
, Recht vs rechtswetenschap
=> recht = in theorie rationeel, maar in praktijk toegepast door mensen
Paradigma’s
o Geheel v. basisveronderstellingen waarop men de wetenschap bouwt
=> Bv. iedereen wordt geacht ‘de wet’ te kennen: GEEN RECHTSDWALING
=> Bv. indeling in rechtstakken
Gediplomeerde juristen (universitaire studie)
o PROFESSIONALISERING
(uitz. hof v. assisen -> lekenjury => niet-gediplomeerde juristen)
o Correctionele rechtbank: bestaat uitsluitend uit professionele juristen
Gevolg: gevaar voor kloof jurist/anderen (denk aan Justice for Sanda: beperkte kennis v. recht zorgt
voor opstanden)
Recht vs rechtspraktijk
Wettelijke vs werkelijke land
=> Niet alles wat in het ‘werkelijke land’ (= praktijk) gebeurt, mag in het ‘wettelijke land’
=> !!!Niet al wat gebeurt i.v.m. recht IS recht!!!
o Probleem v. onvoorzienbaarheid voor wetgever
o Interpretatienood (= subjectief: niet elke rechter even streng/tolerant) voor rechter
-> Hoe pas je de wet toe op nieuwe situaties? (bv. geen verkeersborden nodig wanneer er
met paard & kar gereden wordt)
o Missen = menselijk (ook juristen zijn mensen)
o Ander invloeden & waarden
Niet-juridisch (beleidskeuzes, kosten, personeelsgebrek…)
Juridisch
Recht vs rechtsbedeling
Recht hebben ≠ recht krijgen
Reden: verbod v. ‘eigenrichting’ => MOET via overheid (geweldmonopolie)
Terminologie:
o Rechtspraktijk/rechtsbedeling = rechtspraktijk in de enge zin
=> Recht spreken wanneer 2 partijen niet overeenkomen
o Rechtspraak in de enge zin = enkel v. rechterlijke macht
Rechtbank bepaalt sanctie in concreto
Maar: mensen (ook rechters) missen al eens (= ‘gerechtelijke dwaling’), verschillen v. mening…
=> Mogelijkheid om in beroep te gaan
Publiekrecht vs privaatrecht
2 soorten verhoudingen
o Essentie: horizontale (privaatrecht -> tussen privépersonen)/verticale (publiekrecht -> heeft
te maken met bv. overheid) relaties
o Onderscheid vaak moeilijk & 1 probleem heeft verschillende aspecten (‘multidisciplinair’),
MAAR BELANGRIJK
(bv. verzekeringsplicht (voldoen aan de wet = publiek recht) & verzekering (verzekering zelf =
privaatrecht) -> boete wanneer je niet verzekerd bent; exceptie openbare orde…)
Bv. verkeersongeval: zowel overtreding behandeld door openbare instantie
(verkeersregels) als botsen tegen iemand anders (privé)
Aansprakelijkheid: iemand die fout begaat en daarmee iemand anders schaadt,
moet de schade vergoeden (= burgerlijke/buitencontractuele aansprakelijkheid
-> burgerlijk recht -> privaatrecht)
Exceptie openbare orde: wat niet kan in de openbare orde
=> Openbaar ministerie gebruikt dit vaak om op te komen tegen ‘schijnhuwelijk’
(trouwen om andere redenen dan samen een duurzaam leven te leiden)
