Samenvatting - taal 3

Samenvatting TAAL 3
Les 1 – Wat is lezen?
Wat moet een lezer kunnen…

Om te kunnen lezen?

TECHNISCH LEZEN

 = Schrift herkennen  = code – decoderen
 Voor elke letter een klank kennen
 Letters, leestekens, leesrichting

BEGRIJPEND LEZEN

 = Betekenis kunnen toekennen aan een visuele woordvorm of klankvorm, weten naar welk
begrip de woordvorm verwijst

Om betekenis te kunnen toekennen

 Woordvolgorde en zinsstructuren herkennen
 Woordvolgorde bepaalt mee de betekenis
 Samenhang tussen zinnen en alinea’s in een tekst, tekstopbouw kunnen zien
 Context gebruiken waarbinnen de inhoud van de tekst zich afspeelt om betekenis te kunnen
afleiden
 Noodzakelijke gegevens uit context halen om betekenis vlot te kunnen afleiden

Wat is lezen?

 = In de eerste plaats begrip toekennen
 MAAR… om met begrip te kunnen lezen moet een lezer voldoende technisch leesvaardig zijn
(= voorwaarde om tot begrip te komen)

LEZEN = Zowel TECHNISCH als MET BEGRIP kunnen lezen

Drie componenten van lezen

1. Technisch lezen
2. Lezen met begrip
3. Leesmotivatie/ -doel/ - plezier
 Nooit ‘zomaar’ lezen, heeft een leesdoel nodig! (vb; Recept klaarmaken..)




Het leesproces

, (p. 157)

Lezen/ schrijven in het schriftelijke communicatieproces




De lezer

Lezen is een complex proces waarbij de lezer (ontvanger) een boodschap van een schrijver (zender)
ontcijfert die in een schriftelijke code werd verpakt .

 Lezers zijn erg verschillend: taalvaardigheid, voorkennis, motivatie, interesses…
 Begrijpend lezen = denken terwijl je leest  Zo een betekenis toekennen aan een tekst
 Kan pas als je voldoende voorkennis hebt
 Hoe nauwer tekst aansluit bij leefwereld en ‘kunnen’, hoe groter de kans dat de lezer ook
plezier beleeft aan het lezen

Denkactiviteiten

 Lezen = beroep doen op kennis, vaardigheden & mentale processen
 Leren lezen is ook het trainen van mentale processen
 Vraagt inspanning, oefening en herhaling
 Afhankelijk van het leesdoel kan je op verschillende manieren lezen
 Lezer moet actief met een tekst aan de slag gaan om hem te kunnen begrijpen

De tekst

 Leesproces kan beïnvloed worden door allerlei tekstkenmerken
 Flyers, recepten, brieven, vraagstuk, sprookje, stappenplan…

,  Verschillen allemaal qua onderwerp, structuur, vormgeving…
 Complexiteit wordt bepaald door de woordkeuze, zinsbouw, rode draad…

De socioculturele context

 In welke omstandigheden wordt er gelezen?
 Krijgt de LLN ondersteuning of leest hij alleen?
 Sluit tekst aan bij leefwereld en interesses?
 Welke leesgewoontes heeft LLN thuis? Wordt hij voorgelezen? Geletterde thuisomgeving?
 !! Vooral kansarme LLN lopen een hoger risico op een leesachterstand

Waarom inzetten op lezen?

Volwaardig deelnemen aan onze maatschappij

 Dagelijks kom je heel wat geschreven informatie tegen, die je kritisch moet verwerken
 Lezen wordt almaar complexer (invloed digitalisering)
 Onderwijs moet LLN helpen leesvaardigheid te ontwikkelen om volwaardig deel te nemen aan
onze maatschappij

Cruciale voorwaarde voor schoolsucces

 Leerinhouden worden ook schriftelijk doorgegeven
 Lezen = onlosmakelijk verbonden met kennis verwerven
 Impliciet kennismaken met nieuwe woorden, structureren, zinsconstructies..
 Duidelijk verband met mondelinge vaardigheden: (vb; begrijpend luisteren cruciaal als
voorbereiding op begrijpend lezen)

Komt cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling ten goede

 Ideale oefening om denkvermogen aan te scherpen (redeneren, probleemoplossend, denken)
 Inleven in verhalen: Leren verplaatsen in gevoelswereld en denkwijze van anderen
 Bevordert empathisch vermogen
 Prikkelt voorstellingsvermogen en creativiteit
 Literaire competentie ontwikkelen

Hoe leren leerlingen lezen?

Houd rekening met de beginsituatie

De kleuterklas

 In de kleuterschool krijgt de geletterdheid van kinderen veel aandacht
 Fase NIET afgerond in 3de KL  Gaat verder in LO
 Leren over klanken, opbouw van verhalen…
 Positieve ervaringen opdoen met beelden, letters, verhalen…  ZIN IN LEZEN!!
 Geletterde omgeving creëren:
 LK modelt, geeft toegang tot leesmateriaal, gaat in interactie over geschreven taal..

Start van de leesactiviteit

 Vertrekken vanuit een functionele insteek die rekening houdt met de LLN, leerinhouden en
context

De leerlingen

,  Inspelen op verschillen tussen LLN: afstemmen op noden, interesses, leefwereld & voorkennis
 Leg de lat hoog voor iedereen!
 Gedifferentieerd aanbod van teksten, ondersteuning op maat (preteaching, strategie
instructies…)

De leerinhouden

 Elke les maakt deel uit van groter geheel van lessen
 Leesonderwijs: Leerlijn verloopt cyclisch
 Bepaalde leesstrategieën komen regelmatig opnieuw aan bod (in andere context,
toegepast op andere teksttypes, op moeilijkere teksten…)
 Streven naar toenemende mate van zelfstandigheid en flexibiliteit

De context

 Leesactiviteiten succesvoller wanneer inrichting klas uitnodigt tot lezen (aantrekkelijk
leesplekken, meubilair, kwaliteitsvol leesaanbod…)
 Boek van de maand, leesbeesten, genres boeken, vaste leesrituelen, koptelefoons…


Vertrek vanuit doelen

 DOEL leesonderwijs: LLN lezen verschillende teksten graag, vlot en met begrip
 Belangrijk: LLN erop wijzen dat ze, afhankelijk van wat ze lezen, een ander doel hebben, en
bijgevolg ook op een andere manier met een tekst aan de slag moeten
 Doelen voor lezen: Informeren, overtuigen, instrueren, amuseren
 Afhankelijk van tekstdoel is er een opdeling in tekstsoorten

Kies voor een doordachte leesdidactiek

Goed leesonderwijs = 5 sleutels

 Functionaliteit
 Interactie
 Strategie-instructie
 Leesmotivatie
 Transfer (VEEL kansen om te lezen; binnen & buiten school)

Uitdagende en motiverende leesomgeving creëren

 Interactie tijdens lessen stimuleren & effectieve leesstrategieën aanleren  Intrinsiek
gemotiveerd (meer moeite doen)
 Aandacht voor succeservaringen, rekening houden met individuele interesses, geven
autonomie aan LLN (zelf leesmateriaal kiezen), stimuleren sociale motivatie
 Aandacht voor genietend lezen!  Gesprekken voeren over boeken (enthousiasme delen)
 Uitdagende en functionele leestaken  Gemotiveerder om te beginnen aan de tekst
 Begrijpend lezen = doel & middel om kennis over de wereld te vergaren


Hoe voeren we een goed leesbeleid?

Voorwaarden om jonge lezers te stimuleren:

 Leraren die ‘leesmodellen’ zijn
 Zichtbare, motiverende leesomgeving