DIDACTIEK 2.2
1 Flexibele organisatievormen
1.1 Hoekenwerk
- Gestructureerde leeromgeving
- Lokt activiteit uit en zet aan tot leren
- Diversiteit in inhoud (differentiatie)
- Diversiteit in de aard van de activiteiten (experimenteren, exploreren, inoefenen…)
- Relevant (volgens de doelen)
Hoekenwerk = een krachtige werkvorm met een hoogleerrendement.
Hoekenwerk = duidelijk en eenvoudig: kinderen kiezen een opdracht en krijgen de verantwoordelijkheid,
de tijd en de middelen om die, alleen of in een groepje, tot een goed einde te brengen.
- Geeft lln de kans om hun eigen leren meer in handen te nemen à verhoogt motivatie,
betrokkenheid en aandacht van de lln.
- ROL LEERKRACHT: faciliterend
• Goede selectie van (gedifferentieerde) opdrachten maken
• Zorgen voor een goede organisatie van hoekenwerk
• Instaan voor een goed leerklimaat
Wat hoekenwerk betekent
Leren is actief leren. Laten we tijd maken voor exploreren en experimenteren, voor actieve omgang met
leerinhouden à dat doen we in hoekenwerk.
De plaats waar je De leeromgeving is georganiseerd dat lln in de ≠ hoeken ≠ leeractiviteiten
actief aan de slag gaat kunnen uitvoeren.
- Leeraanbod is via opdrachten en materialen in hoeken aangebracht.
- Duidelijke structuur = aangewezen! (lln kunnen zelfstandig hun weg
vinden in het aanbod)
à Georganiseerd dat alles vlot en rustig kan verlopen (gebruik van
pictogrammen = hulp)
Pedagogische waarde Kinderen leren hierin hun leren zelf in de hand te nemen en verkennen hoe ze
tot leren komen à verkennen hun zelfsturing.
- Ontdekken hoe ze experimenterend aan de slag kunnen gaan, hoe ze
zaken diepgaand kunnen exploreren, hoe ze een probleem samen
kunnen aanpakken, hoever ze staan in de kennisverwerving van taal of
rekenen, hoe ze geconcentreerd aan de slag kunnen blijven.
à BELANGRIJK: regelmatige feedback geven aan kinderen over hun manier van
werken en leren.
Diversiteit naar Het aanbod in de hoeken is divers, zodat lln vanuit ≠ interesses en
inhoud en activiteiten competenties, vanuit verschillen in tempo en stijl hun weg vinden en
aangesproken worden op hun mogelijkheden à biedt veel kansen om positief
om te gaan met de diversiteit van de groep.
- Experimenteren en exploreren krijgen meer kansen = actief bezig!
1
,Werk maken van hoekenwerk
Hoekenwerk is een werkvorm die groeit vanuit de ervaring van de lkr met zijn lln op de klasvoer en niet
vanuit een van bovenaf opgelegd model dat in elke klas geïntegreerd moet worden.
- Starten met analyse van de eigen klas- en schoolcontext.
Je gaat na wat de mogelijkheden, groeikansen en sterke punten zijn, maar ook de zwakke schakels.
De ruimte Verhouding tussen het aantal kinderen en de beschikbare vierkante meters =
belangrijk!
- Lkr’n met een grote beschikbare oppervlakte hebben het makkelijker op vlak
van klasinrichting dan collega’s met veel lln in kleine lokalen.
Voor hoekenwerk moet de klas herschikt worden.
- Indien hoeken kunnen blijven staan: extra mogelijkheden en organisatorisch
duidelijker (lln kunnen makkelijker voortbouwen op wat ze de vorige keer
gedaan hebben à werking transparanter)
Zelfsturing van Hoe meer je hoekenwerk organiseert, hoe meer lln hun werk leren organiseren en
leerlingen kunnen zelfstandig aan het werk gaan.
à Hoe groter de zelfsturing van de kinderen wordt, hoe losser de structuur kan zijn.
- Vrijheid geven die de lln aankunnen
- Variatie in organisatievormen: waar lkr sterk stuurt à lln veel
beslissingsruimte bieden
Materiaal Inhoudelijke invulling is afhankelijk van de omvang en kwaliteit beschikbaar materiaal.
Vaak is hoekenwerk ook de oplossing bij gesprek aan materiaal op school.
- In sommige scholen blijven uitdagende hoeken een maand open: soms ligt er
een moeilijk probleem te wachten waarop niet makkelijk of eenduidig een
antwoord te vinden is à lln vinden er voeding voor hun exploratiedrang.
Omvang Dit hangt af van de gebruikte formule en van de inhouden die in je hoeken aan bod
komen.
à Hoe meer aspecten v/h curriculum je erin kunt programmeren, hoe meer lestijden
je eraan kunt besteden.
Formules - In de startvarianten: werkvorm inzetten als overbruggingsmoment of een
dooschuifsysteem dat vrij strak lkr-gestuurd is.
- In geavenceerde varianten: werken met keuzebord en zijn ook vrije
activiteiten ingebouwd à hier kom je tgemoet aan de noden van lln om zelf
initiatief te nemen (meer kansen voor betrokkenheid)
Hoekenwerk als overbruggingsmoment
Elke klas = heterogene verzameling van lln met ≠ competentieniveaus,
werksnelheden en interesses. Het gebeurt vaak dat lln sneller klaar zijn met de
opdracht dan anderen. Ze moeten vlug kunnen overschakelen op een stimulerend
aanbod. Omdat het als overbruggingsmoment fungeert: snel kunnen beginnen en
stoppen.
- Nadeel: tragere en/of zwakkere lln kunnen nooit aan het aanbod van de
hoeken toe komen.
Zo’n overbruggingsmoment kan zijn dienst bewijzen om de tijd na activiteiten voor
een aantal lln te bufferen. MAAR moet ook volwaardig verder uitgebouwd worden,
zodat ook zwakke kinderen er volwaardig in mee kunnen draaien.
à Daarom: organiseren scholen een light week = minder (verplichte) opdrachten,
minder lange activiteiten, zodat in die week iedereen de overbruggingsactiviteiten kan
uitproberen.
2
,Doorschuifsysteem, hoekenronde of hoekencircuit
Er zijn allerhande opdrachten in de hoeken. Het is de bedoeling dat kinderen een
bepaald traject afleggen in dat aanbod van opdrachten die verschillende
vaardigheden en competenties aanspreken.
Mogelijke varianten doorschuifsysteem:
- Hoekenwerkmiddag inrichten, waarin alle lln alle hoeken doorlopen
- Elke dag van de week één lestijd reserveren voor hoekenwerk, zodat de lln per
dag een hoek doorschuiven
- 2x per week hoekenwerk organiseren.
à Afspraken rond de doorschuifmomenten = belangrijk!
+ ) Voordeel: met een beperkt materiaalaanbod bereik je toch al je leerlingen en vindt
je aansluiting bij hun exploratiedrang + elk kind komt bij elk materiaal terecht.
- ) Nadeel: snelle lln moeten op het doorschuifsignaal wachten. Het neemt de
tempoverschillen tussen lln soms te weinig mee. Belangrijk om binnen dit systeem
een extra opdracht of overbruggingshoek aan te bieden.
Klassikaal keuzebord of individuele hoekenfiche
Leerlingen krijgen hier de ruimte om zelf het traject te bepalen.
Afspraken:
- Ze moeten alle opdrachte in de hoeken binnen een bepaald tijdsbestek
afwerken.
- Ze mogen zelf de volgorde kiezen waarin ze de hoeken doorlopen.
Belangrijk om het aantal kinderen per hoek af te spreken.
Bij deze manier van organiseren kunnen we ook nog een hoek inrichten met extra
materiaal voor lln die de opdrachten binnen de ≠ hoeken sneller hebben afgewerkt =
buffer waarmee je de wachttijd voor deze kinderen tot een minimum kunt beperken.
Om goed te kunnen opvolgen welke lln welke hoeken al hebben doorlopen,
gebruikmaken van 3 soorten systemen:
1) Een klassikaal keuzebord waarop de lln de hoeken aanduiden waar ze al
geweest zijn
2) Individuele hoekenkaarten, waarop elk kind aanduidt welke hoeken het heeft
afgewerkt
3) Digitaal systeem waarbij lln op de computer aanduiden wat ze al gedaan
hebben in een klassikaal systeem of in een individueel portfolio.
Vrije activiteit – vrije hoeken
Deze bieden de meeste initiatiefruimte aan de lln.
- Lkr doet een bepaald aanbod in ≠ hoeken
- Kinderen mogen vrij kiezen in welke hoeken ze werken en hoeveel ze er
doorlopen. à door deze ruimte voor persoonlijk initiatief te creëren, sluit
deze organisatievorm aan op de exploratiedrang v/d lln
• Gaandeweg door observatie een zicht krijgen op hun competentie-
en interesseprofiel
Klasoverschrijdend hoekenwerk
Hoekenwerk nog meer verrijken door klasdoorbrekend te werken.
Voordelen:
- Rijker doordat kinderen exploratief kunnen omgaan met andere materialen
en opdrachten dan het klaseigen aanbod
- Biedt ook een verreiking op sociaal vlak (stelt sociale competentie op proef)
3
, - Meerdere lkr’n kunnen organisatie delen: je werkt met 2 in de klassen,
waarbij je je ondersteund voelt door je collega (bij uitbouw en runnen)
Je kunt dit organiseren met parallelklassen, met klassen binnen dezelfde graad of zelfs
klassen met grotere leeftijdsverschillen.
- 3de kleutersklas en 1ste leerjaar: kleuters kunnen met lagere school
kennismaken op een manier die hun vertrouwd is. Voor kinderen uit het 1ste
leerjaar biedt deze werkvorm de kans om even terug te keren.
Inhoud In principe kunnen alle vakken en leerstofonderdelen geïntegreerd worden. Heel wat
starten met alleen een leeshoek, schrijfhoek, rekenhoek…
Hoekenwerk biedt heel wat kansen om er die onderdelen van leerplannen in te
stoppen die klassikaal niet altijd te realiseren zijn.
- Zelfs met beperkt aanbod van materiaal kun je rijke hoeken krijgen die leiden
tot fundamenteel leren
CHECKLIST HOEKENWERK
EXTRA
Wat leren kinderen bij hoekenwerk?
- Doelstellingen op vlak van leren leren en zelfstandig werken, sociale vaardigheden en attitudes
(eindtermen)
- Doelstellingen die leergebiedgebonden zijn en dus aansluiten bij de leerinhouden
Wat voorbereiden/wat te doen?
- Afbakenen van de ruimte in herkenbare zones (tijdelijk/definitief)
- Tijd vastleggen (omvang/ een namiddag/ volgens aantal hoeken en inhoud een tijdspanne)
- Duidelijke afspraken: geluidsniveau, kiezen van de hoek, doorschuiven, hulp vragen…
Manier van doorschiiven bepalen… vele varianten: circuitmodel (gesloten) of keuzemodel (open)
- Minder of meer initiatief lln
- Van eenvoudige aanpak naar een meer open vorm
- Afhankelijk v/h leerjaar, van de voorkennis van de lln
4
1 Flexibele organisatievormen
1.1 Hoekenwerk
- Gestructureerde leeromgeving
- Lokt activiteit uit en zet aan tot leren
- Diversiteit in inhoud (differentiatie)
- Diversiteit in de aard van de activiteiten (experimenteren, exploreren, inoefenen…)
- Relevant (volgens de doelen)
Hoekenwerk = een krachtige werkvorm met een hoogleerrendement.
Hoekenwerk = duidelijk en eenvoudig: kinderen kiezen een opdracht en krijgen de verantwoordelijkheid,
de tijd en de middelen om die, alleen of in een groepje, tot een goed einde te brengen.
- Geeft lln de kans om hun eigen leren meer in handen te nemen à verhoogt motivatie,
betrokkenheid en aandacht van de lln.
- ROL LEERKRACHT: faciliterend
• Goede selectie van (gedifferentieerde) opdrachten maken
• Zorgen voor een goede organisatie van hoekenwerk
• Instaan voor een goed leerklimaat
Wat hoekenwerk betekent
Leren is actief leren. Laten we tijd maken voor exploreren en experimenteren, voor actieve omgang met
leerinhouden à dat doen we in hoekenwerk.
De plaats waar je De leeromgeving is georganiseerd dat lln in de ≠ hoeken ≠ leeractiviteiten
actief aan de slag gaat kunnen uitvoeren.
- Leeraanbod is via opdrachten en materialen in hoeken aangebracht.
- Duidelijke structuur = aangewezen! (lln kunnen zelfstandig hun weg
vinden in het aanbod)
à Georganiseerd dat alles vlot en rustig kan verlopen (gebruik van
pictogrammen = hulp)
Pedagogische waarde Kinderen leren hierin hun leren zelf in de hand te nemen en verkennen hoe ze
tot leren komen à verkennen hun zelfsturing.
- Ontdekken hoe ze experimenterend aan de slag kunnen gaan, hoe ze
zaken diepgaand kunnen exploreren, hoe ze een probleem samen
kunnen aanpakken, hoever ze staan in de kennisverwerving van taal of
rekenen, hoe ze geconcentreerd aan de slag kunnen blijven.
à BELANGRIJK: regelmatige feedback geven aan kinderen over hun manier van
werken en leren.
Diversiteit naar Het aanbod in de hoeken is divers, zodat lln vanuit ≠ interesses en
inhoud en activiteiten competenties, vanuit verschillen in tempo en stijl hun weg vinden en
aangesproken worden op hun mogelijkheden à biedt veel kansen om positief
om te gaan met de diversiteit van de groep.
- Experimenteren en exploreren krijgen meer kansen = actief bezig!
1
,Werk maken van hoekenwerk
Hoekenwerk is een werkvorm die groeit vanuit de ervaring van de lkr met zijn lln op de klasvoer en niet
vanuit een van bovenaf opgelegd model dat in elke klas geïntegreerd moet worden.
- Starten met analyse van de eigen klas- en schoolcontext.
Je gaat na wat de mogelijkheden, groeikansen en sterke punten zijn, maar ook de zwakke schakels.
De ruimte Verhouding tussen het aantal kinderen en de beschikbare vierkante meters =
belangrijk!
- Lkr’n met een grote beschikbare oppervlakte hebben het makkelijker op vlak
van klasinrichting dan collega’s met veel lln in kleine lokalen.
Voor hoekenwerk moet de klas herschikt worden.
- Indien hoeken kunnen blijven staan: extra mogelijkheden en organisatorisch
duidelijker (lln kunnen makkelijker voortbouwen op wat ze de vorige keer
gedaan hebben à werking transparanter)
Zelfsturing van Hoe meer je hoekenwerk organiseert, hoe meer lln hun werk leren organiseren en
leerlingen kunnen zelfstandig aan het werk gaan.
à Hoe groter de zelfsturing van de kinderen wordt, hoe losser de structuur kan zijn.
- Vrijheid geven die de lln aankunnen
- Variatie in organisatievormen: waar lkr sterk stuurt à lln veel
beslissingsruimte bieden
Materiaal Inhoudelijke invulling is afhankelijk van de omvang en kwaliteit beschikbaar materiaal.
Vaak is hoekenwerk ook de oplossing bij gesprek aan materiaal op school.
- In sommige scholen blijven uitdagende hoeken een maand open: soms ligt er
een moeilijk probleem te wachten waarop niet makkelijk of eenduidig een
antwoord te vinden is à lln vinden er voeding voor hun exploratiedrang.
Omvang Dit hangt af van de gebruikte formule en van de inhouden die in je hoeken aan bod
komen.
à Hoe meer aspecten v/h curriculum je erin kunt programmeren, hoe meer lestijden
je eraan kunt besteden.
Formules - In de startvarianten: werkvorm inzetten als overbruggingsmoment of een
dooschuifsysteem dat vrij strak lkr-gestuurd is.
- In geavenceerde varianten: werken met keuzebord en zijn ook vrije
activiteiten ingebouwd à hier kom je tgemoet aan de noden van lln om zelf
initiatief te nemen (meer kansen voor betrokkenheid)
Hoekenwerk als overbruggingsmoment
Elke klas = heterogene verzameling van lln met ≠ competentieniveaus,
werksnelheden en interesses. Het gebeurt vaak dat lln sneller klaar zijn met de
opdracht dan anderen. Ze moeten vlug kunnen overschakelen op een stimulerend
aanbod. Omdat het als overbruggingsmoment fungeert: snel kunnen beginnen en
stoppen.
- Nadeel: tragere en/of zwakkere lln kunnen nooit aan het aanbod van de
hoeken toe komen.
Zo’n overbruggingsmoment kan zijn dienst bewijzen om de tijd na activiteiten voor
een aantal lln te bufferen. MAAR moet ook volwaardig verder uitgebouwd worden,
zodat ook zwakke kinderen er volwaardig in mee kunnen draaien.
à Daarom: organiseren scholen een light week = minder (verplichte) opdrachten,
minder lange activiteiten, zodat in die week iedereen de overbruggingsactiviteiten kan
uitproberen.
2
,Doorschuifsysteem, hoekenronde of hoekencircuit
Er zijn allerhande opdrachten in de hoeken. Het is de bedoeling dat kinderen een
bepaald traject afleggen in dat aanbod van opdrachten die verschillende
vaardigheden en competenties aanspreken.
Mogelijke varianten doorschuifsysteem:
- Hoekenwerkmiddag inrichten, waarin alle lln alle hoeken doorlopen
- Elke dag van de week één lestijd reserveren voor hoekenwerk, zodat de lln per
dag een hoek doorschuiven
- 2x per week hoekenwerk organiseren.
à Afspraken rond de doorschuifmomenten = belangrijk!
+ ) Voordeel: met een beperkt materiaalaanbod bereik je toch al je leerlingen en vindt
je aansluiting bij hun exploratiedrang + elk kind komt bij elk materiaal terecht.
- ) Nadeel: snelle lln moeten op het doorschuifsignaal wachten. Het neemt de
tempoverschillen tussen lln soms te weinig mee. Belangrijk om binnen dit systeem
een extra opdracht of overbruggingshoek aan te bieden.
Klassikaal keuzebord of individuele hoekenfiche
Leerlingen krijgen hier de ruimte om zelf het traject te bepalen.
Afspraken:
- Ze moeten alle opdrachte in de hoeken binnen een bepaald tijdsbestek
afwerken.
- Ze mogen zelf de volgorde kiezen waarin ze de hoeken doorlopen.
Belangrijk om het aantal kinderen per hoek af te spreken.
Bij deze manier van organiseren kunnen we ook nog een hoek inrichten met extra
materiaal voor lln die de opdrachten binnen de ≠ hoeken sneller hebben afgewerkt =
buffer waarmee je de wachttijd voor deze kinderen tot een minimum kunt beperken.
Om goed te kunnen opvolgen welke lln welke hoeken al hebben doorlopen,
gebruikmaken van 3 soorten systemen:
1) Een klassikaal keuzebord waarop de lln de hoeken aanduiden waar ze al
geweest zijn
2) Individuele hoekenkaarten, waarop elk kind aanduidt welke hoeken het heeft
afgewerkt
3) Digitaal systeem waarbij lln op de computer aanduiden wat ze al gedaan
hebben in een klassikaal systeem of in een individueel portfolio.
Vrije activiteit – vrije hoeken
Deze bieden de meeste initiatiefruimte aan de lln.
- Lkr doet een bepaald aanbod in ≠ hoeken
- Kinderen mogen vrij kiezen in welke hoeken ze werken en hoeveel ze er
doorlopen. à door deze ruimte voor persoonlijk initiatief te creëren, sluit
deze organisatievorm aan op de exploratiedrang v/d lln
• Gaandeweg door observatie een zicht krijgen op hun competentie-
en interesseprofiel
Klasoverschrijdend hoekenwerk
Hoekenwerk nog meer verrijken door klasdoorbrekend te werken.
Voordelen:
- Rijker doordat kinderen exploratief kunnen omgaan met andere materialen
en opdrachten dan het klaseigen aanbod
- Biedt ook een verreiking op sociaal vlak (stelt sociale competentie op proef)
3
, - Meerdere lkr’n kunnen organisatie delen: je werkt met 2 in de klassen,
waarbij je je ondersteund voelt door je collega (bij uitbouw en runnen)
Je kunt dit organiseren met parallelklassen, met klassen binnen dezelfde graad of zelfs
klassen met grotere leeftijdsverschillen.
- 3de kleutersklas en 1ste leerjaar: kleuters kunnen met lagere school
kennismaken op een manier die hun vertrouwd is. Voor kinderen uit het 1ste
leerjaar biedt deze werkvorm de kans om even terug te keren.
Inhoud In principe kunnen alle vakken en leerstofonderdelen geïntegreerd worden. Heel wat
starten met alleen een leeshoek, schrijfhoek, rekenhoek…
Hoekenwerk biedt heel wat kansen om er die onderdelen van leerplannen in te
stoppen die klassikaal niet altijd te realiseren zijn.
- Zelfs met beperkt aanbod van materiaal kun je rijke hoeken krijgen die leiden
tot fundamenteel leren
CHECKLIST HOEKENWERK
EXTRA
Wat leren kinderen bij hoekenwerk?
- Doelstellingen op vlak van leren leren en zelfstandig werken, sociale vaardigheden en attitudes
(eindtermen)
- Doelstellingen die leergebiedgebonden zijn en dus aansluiten bij de leerinhouden
Wat voorbereiden/wat te doen?
- Afbakenen van de ruimte in herkenbare zones (tijdelijk/definitief)
- Tijd vastleggen (omvang/ een namiddag/ volgens aantal hoeken en inhoud een tijdspanne)
- Duidelijke afspraken: geluidsniveau, kiezen van de hoek, doorschuiven, hulp vragen…
Manier van doorschiiven bepalen… vele varianten: circuitmodel (gesloten) of keuzemodel (open)
- Minder of meer initiatief lln
- Van eenvoudige aanpak naar een meer open vorm
- Afhankelijk v/h leerjaar, van de voorkennis van de lln
4
