Inleiding tot het recht- KMO102A 2023-
2024
INHOUDSOPGAVE
1. Wat is recht?...................................................................................................................... 5
1.1. Kenmerken en definitie van recht................................................................................5
1.1.1. Kenmerken.........................................................................................................5
1.1.2. Soorten regels.....................................................................................................5
1.1.3. Definitie van het recht..........................................................................................5
1.1.4. Objectief vs. subjectief recht................................................................................5
1.1.5. Rechtssubject vs. rechtsobject............................................................................5
1.1.6. Rechtsmisbruik....................................................................................................6
1.2. Soorten subjectieve rechten........................................................................................6
1.2.1. Politieke rechten..................................................................................................6
1.3. Deelgebieden van het (objectief) recht........................................................................7
1.3.1. Nationaal recht = Alles van België.......................................................................7
1.3.1.1. Nationaal privaatrecht (specifiek).................................................................7
1.3.1.2. Nationaal publiekrecht (specifiek)................................................................8
1.3.2. Grensoverschrijdend / Internationaal recht = Alles buiten de Belgische grens....9
1.4. Bronnen van het recht...............................................................................................10
1.4.1. Internationale rechtsbronnen.............................................................................10
1.4.2.1. Hiërarchie binnen de wetgeving !!! - Wie staat boven wie?........................11
1.4.3. Overige rechtsbronnen......................................................................................12
1.4.3.2. Rechtspraak (en rechtsleer).......................................................................12
2. Belgische staatsstructuur..................................................................................................13
2.1. Kenmerken van de Belgische staat...........................................................................13
2.1.1. Rechtsstaatbeginsel!!........................................................................................13
2.1.2. Democratie........................................................................................................13
2.1.3. Scheiding der machten......................................................................................13
2.1.4. Eenheidsstaat en federalisering........................................................................14
2.1.5. Monarchie..........................................................................................................14
2.2. Politieke instellingen in federaal België.....................................................................15
2.2.1 De federale overheid..........................................................................................15
2.1.1 Federale wetgevende macht (WM)...............................................................15
2.1.2 Federale uitvoerende macht (UM).................................................................15
2.2.Gemeenschappen (3) en Gewesten (3).................................................................15
............................................................................................................................... 18
2.3.Provincies (10)......................................................................................................18
2.4.Gemeenten (581)..................................................................................................19
2.3. Controlerende instellingen........................................................................................20
2.3.1. Raad van State (Alles van uitvoerende macht!!)................................................20
2.3.2. Grondwettelijk hof (Alles van wetgevende macht!!)...........................................22
3. Internationaal recht........................................................................................................... 23
3.1. Supranationale instellingen.......................................................................................23
3.1.1. De internationale rechtsorde..............................................................................23
1
, 3.1.2. Verenigde Naties (UNO)....................................................................................23
3.1.3. Raad van Europa...............................................................................................23
3.1.4. Europese Unie als bijzondere internationale rechtsorde: Supranationale
instelling...................................................................................................................... 25
.................................................................................................................................... 25
3.2. Europese Unie (27 lidstaten).....................................................................................25
3.2.1. Historisch overzicht (geen leerstof)...................................................................25
3.2.2. Werking van de Europese Unie.........................................................................25
3.2.3. Politieke instellingen van de Europese Unie......................................................26
3.2.4. Europese gerechtelijke instellingen...................................................................28
4. Justitie.............................................................................................................................. 30
1. De kenmerken van Justitie...........................................................................................30
4.1.1. Justitie als bewaker van de rechtsstaat.............................................................30
Toegang tot de rechter............................................................................................30
Recht van verdediging............................................................................................30
Onafhankelijke en onpartijdige rechter....................................................................30
Openbaarheid van de rechtspraak..........................................................................31
4.1.2. De actoren van Justitie......................................................................................31
4.1.3. Organisatie van Justitie.....................................................................................33
4.2. De gewone hoven en de rechtbanken.......................................................................34
4. 2.1. De vrederechter- alleenzetelend.......................................................................34
4.2.2. Politierechtbank- Alleenzetelend.......................................................................35
4.2.3. Rechtbank van eerste aanleg............................................................................35
4.4. De burgerlijke procedure...........................................................................................39
4.4.1. Alternatieve geschillenbeslechting.....................................................................39
4.4.2. Verloop van de burgerlijke procedure................................................................40
4.2.1. Dagvaarding.................................................................................................41
Dagvaarding = wie /waarom/wat/waar....................................................................41
4.2.2. Inleidende zitting...........................................................................................42
4.2.3. Conclusie......................................................................................................42
4.2.4. Pleitzitting- Pleidooien...................................................................................42
4.2.5. Vonnis........................................................................................................... 43
4.4.3. Verloop van een vonnis.....................................................................................43
4.4.5. Enkele bijzondere procedures...........................................................................44
4.5. De strafprocedure.....................................................................................................45
4.5.1 Rol van het openbaar ministerie/ parket.............................................................45
.................................................................................................................................... 45
4.5.2. Onderzoek.........................................................................................................46
4.5.3. Berechting......................................................................................................... 46
4.5.4. Strafuitvoering...................................................................................................46
4.5.5. Samenloop van strafvordering en burgerlijke vordering.....................................47
5. Burgerlijk recht.................................................................................................................. 48
5.1. Rechtshandelingen...................................................................................................48
5.1.1. Rechtshandeling vs. rechtsfeit...........................................................................48
5.1.2. Geldigheid van rechtshandelingen....................................................................49
A. Wilsuiting............................................................................................................ 49
A.1. Dwaling.......................................................................................................50
A.2. Bedrog........................................................................................................50
2
, A.3. Geweld........................................................................................................51
A.4. Misbruik van omstandigheden....................................................................51
B. Voorwerp: concreet rechtsgevolg dat men beoogt..............................................51
C. Oorzaak: beoogde rechtsgevolg dat wettig moet zijn.........................................52
D. Bekwaamheid.....................................................................................................52
E. Conformiteit met het imperatief/dwingend recht..................................................52
E.1. Regels van openbare orde..........................................................................52
E.2. Goede zeden..............................................................................................52
E.3. Imperatieve belangenbescherming.............................................................52
5.1.3. Nietigheid van rechtshandelingen......................................................................53
Bewijs.......................................................................................................................... 54
Bewijslast................................................................................................................ 54
Bewijsmiddelen:......................................................................................................54
5.2. Personen.................................................................................................................. 56
5.2.1. Natuurlijke personen..........................................................................................56
Bestaan van personen............................................................................................56
Bekwaamheid......................................................................................................... 56
Naam...................................................................................................................... 57
Woonplaats............................................................................................................. 57
5.2.2. Rechtspersonen (oprichtingsakte).....................................................................60
5.5. Familie en gezin........................................................................................................62
5.5.3. Gezinsvermogen...............................................................................................62
Het wettelijk stelsel.................................................................................................62
H3 Goederen en zekerheden...............................................................................................67
3.1. Indeling van de goederen..........................................................................................67
3.2. Zelfstandige zakelijke rechten...................................................................................70
3.2.1. Eigendom.......................................................................................................... 70
3.2.2 Vruchtgebruik.....................................................................................................74
3.2.5. Erfdienstbaarheid..............................................................................................76
3.3. Intellectuele rechten..................................................................................................76
3.4. Zekerheden............................................................................................................... 78
H4 - Verbintenissen.............................................................................................................. 87
4.1 Soorten verbintenissen..............................................................................................88
4.1.1. Voorwaardelijke verbintenissen.........................................................................88
4.1.2. Verbintenissen met tijdsbepaling.......................................................................88
4.1.3. Persoonsgebonden en prestatiegebonden verbintenissen................................89
4.1.4. Splitsbare verbintenissen..................................................................................89
4.1.5. Hoofdelijke verbintenissen.................................................................................89
4.1.6. Resultaats- en inspanningsverbintenissen........................................................90
4.2. Bronnen van verbintenissen → Niet kennen.............................................................91
4.3. Overeenkomst........................................................................................................... 91
4.3.1. Omschrijving......................................................................................................91
4.3.2. Soorten overeenkomsten..................................................................................92
4.3.3. Totstandkoming van overeenkomsten...............................................................93
4.3.4. Interpretatie van overeenkomsten.....................................................................94
4.3.5. Gevolgen van overeenkomsten.........................................................................94
4.3.6. Tenietgaan van overeenkomsten....................................................................102
Casussen overeenkomsten.......................................................................................103
3
,4.4. Onrechtmatige daad................................................................................................104
4.4.1. Kenmerken van foutaansprakelijkheid.............................................................104
Verschil contractuele - buitencontractuele aansprakelijkheid.....................................105
4.4.2. Aansprakelijkheid voor eigen fout....................................................................105
4.4.2 Aansprakelijkheid voor eigen fout.....................................................................109
4.4.3. Aansprakelijkheid voor andermans fout...........................................................112
4.4.4. Aansprakelijkheid voor zaken..........................................................................113
4.5 Tenietgaan van verbintenissen................................................................................116
4.6. Bijzondere overeenkomsten....................................................................................118
4.6.1. Koop................................................................................................................ 118
4.6.2. Huur................................................................................................................ 120
4
, 1.Wat is recht?
1.1. Kenmerken en definitie van recht
1.1.1. Kenmerken
- Ordening samenleving
- Opgelegd door samenleving
- Afgedwongen door samenleving
1.1.2. Soorten regels
- Gedragsregels:
Bv. 120 km/h op autostrade
- Toepassingsregels en - structuren (rechtsbescherming) = Hoe worden gedragsregels
gevolgd?
- Regels voor maken en wijzigen van het recht
1.1.3. Definitie van het recht
Recht is het geheel van afdwingbare regels,
- die het menselijk handelen in de samenleving ordenen
- opgelegd door eigen vertegenwoordigers
1.1.4. Objectief vs. subjectief recht
Objectief recht (the law):
Verzamelingen van alle wetten (Europees, Belgisch, Vlaams, gemeentelijk, …)
Subjectief recht (rights):
Wetten die van toepassing zijn op specifieke personen (Bijvoorbeeld recht op kindergeld en
ziekte-uitkering)
1.1.5. Rechtssubject vs. rechtsobject
Rechtssubject:
Potentieel drager van rechten
- Natuurlijke personen
- Rechtspersonen
Rechtsobject:
Voorwerp waarover rechtshandeling gaat.
5
, 1.1.6. Rechtsmisbruik
Rechtsmisbruik: de uitoefening van een recht op een wijze die kennelijk de grenzen te buiten
gaat van de normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en bezorgd persoon.
- Je gebruikt uw recht op een verkeerde manier
- Niet in de wet - ontwikkeld door HvC (Hof van Cassatie)
Wordt afgetoetst op 3 manieren:
1. Oogmerk tot schade:
Bv. Eigendomsrecht mag niet gebruikt worden om een buurman te schaden.
1. Afwezigheid van belang:
Je oefent je recht uit, maar dit kan evengoed op een andere manier met minder schade. Bv.
Lichtreclame omhoog hangen dat uw buurman er last van heeft, het heeft enig nut, maar het
kan ook anders gehangen worden.
2. Abnormale rechtsuitoefening:
Recht uitoefenen op een manier dat een normaal persoon dat niet zou doen. Bv: afbraak
eisen van huis 5 cm over scheiding: nadeel van de ene buiten iedere verhouding tot het
voordeel van de andere.
1.2. Soorten subjectieve rechten
1.2.1. Politieke rechten
= subjectieve rechten die de burger tegenover de overheid kan uitoefenen en opeisen
(verhouding burger/overheid)
- Politieke vrijheden: Verlenen burgers onaantastbare vrijheid
- Bv. Vrijheid onderwijs, vrije meningsuiting
- Participatierechten: Recht op deelnemen aan overheidsbeleid
- Bv. Beschikbaar kunnen stellen om deel te nemen aan de politiek, stemrecht
- Sociaal-economische rechten: Recht om financiële tegemoetkomingen van de
overheid te ontvangen. Alle centen die naar u kunnen komen
- Bv. Groeipakket, studiebeurs
1.2.2. Burgerlijke rechten
= subjectieve rechten die de burger tegenover zijn medeburger kan uitoefenen.
6
2024
INHOUDSOPGAVE
1. Wat is recht?...................................................................................................................... 5
1.1. Kenmerken en definitie van recht................................................................................5
1.1.1. Kenmerken.........................................................................................................5
1.1.2. Soorten regels.....................................................................................................5
1.1.3. Definitie van het recht..........................................................................................5
1.1.4. Objectief vs. subjectief recht................................................................................5
1.1.5. Rechtssubject vs. rechtsobject............................................................................5
1.1.6. Rechtsmisbruik....................................................................................................6
1.2. Soorten subjectieve rechten........................................................................................6
1.2.1. Politieke rechten..................................................................................................6
1.3. Deelgebieden van het (objectief) recht........................................................................7
1.3.1. Nationaal recht = Alles van België.......................................................................7
1.3.1.1. Nationaal privaatrecht (specifiek).................................................................7
1.3.1.2. Nationaal publiekrecht (specifiek)................................................................8
1.3.2. Grensoverschrijdend / Internationaal recht = Alles buiten de Belgische grens....9
1.4. Bronnen van het recht...............................................................................................10
1.4.1. Internationale rechtsbronnen.............................................................................10
1.4.2.1. Hiërarchie binnen de wetgeving !!! - Wie staat boven wie?........................11
1.4.3. Overige rechtsbronnen......................................................................................12
1.4.3.2. Rechtspraak (en rechtsleer).......................................................................12
2. Belgische staatsstructuur..................................................................................................13
2.1. Kenmerken van de Belgische staat...........................................................................13
2.1.1. Rechtsstaatbeginsel!!........................................................................................13
2.1.2. Democratie........................................................................................................13
2.1.3. Scheiding der machten......................................................................................13
2.1.4. Eenheidsstaat en federalisering........................................................................14
2.1.5. Monarchie..........................................................................................................14
2.2. Politieke instellingen in federaal België.....................................................................15
2.2.1 De federale overheid..........................................................................................15
2.1.1 Federale wetgevende macht (WM)...............................................................15
2.1.2 Federale uitvoerende macht (UM).................................................................15
2.2.Gemeenschappen (3) en Gewesten (3).................................................................15
............................................................................................................................... 18
2.3.Provincies (10)......................................................................................................18
2.4.Gemeenten (581)..................................................................................................19
2.3. Controlerende instellingen........................................................................................20
2.3.1. Raad van State (Alles van uitvoerende macht!!)................................................20
2.3.2. Grondwettelijk hof (Alles van wetgevende macht!!)...........................................22
3. Internationaal recht........................................................................................................... 23
3.1. Supranationale instellingen.......................................................................................23
3.1.1. De internationale rechtsorde..............................................................................23
1
, 3.1.2. Verenigde Naties (UNO)....................................................................................23
3.1.3. Raad van Europa...............................................................................................23
3.1.4. Europese Unie als bijzondere internationale rechtsorde: Supranationale
instelling...................................................................................................................... 25
.................................................................................................................................... 25
3.2. Europese Unie (27 lidstaten).....................................................................................25
3.2.1. Historisch overzicht (geen leerstof)...................................................................25
3.2.2. Werking van de Europese Unie.........................................................................25
3.2.3. Politieke instellingen van de Europese Unie......................................................26
3.2.4. Europese gerechtelijke instellingen...................................................................28
4. Justitie.............................................................................................................................. 30
1. De kenmerken van Justitie...........................................................................................30
4.1.1. Justitie als bewaker van de rechtsstaat.............................................................30
Toegang tot de rechter............................................................................................30
Recht van verdediging............................................................................................30
Onafhankelijke en onpartijdige rechter....................................................................30
Openbaarheid van de rechtspraak..........................................................................31
4.1.2. De actoren van Justitie......................................................................................31
4.1.3. Organisatie van Justitie.....................................................................................33
4.2. De gewone hoven en de rechtbanken.......................................................................34
4. 2.1. De vrederechter- alleenzetelend.......................................................................34
4.2.2. Politierechtbank- Alleenzetelend.......................................................................35
4.2.3. Rechtbank van eerste aanleg............................................................................35
4.4. De burgerlijke procedure...........................................................................................39
4.4.1. Alternatieve geschillenbeslechting.....................................................................39
4.4.2. Verloop van de burgerlijke procedure................................................................40
4.2.1. Dagvaarding.................................................................................................41
Dagvaarding = wie /waarom/wat/waar....................................................................41
4.2.2. Inleidende zitting...........................................................................................42
4.2.3. Conclusie......................................................................................................42
4.2.4. Pleitzitting- Pleidooien...................................................................................42
4.2.5. Vonnis........................................................................................................... 43
4.4.3. Verloop van een vonnis.....................................................................................43
4.4.5. Enkele bijzondere procedures...........................................................................44
4.5. De strafprocedure.....................................................................................................45
4.5.1 Rol van het openbaar ministerie/ parket.............................................................45
.................................................................................................................................... 45
4.5.2. Onderzoek.........................................................................................................46
4.5.3. Berechting......................................................................................................... 46
4.5.4. Strafuitvoering...................................................................................................46
4.5.5. Samenloop van strafvordering en burgerlijke vordering.....................................47
5. Burgerlijk recht.................................................................................................................. 48
5.1. Rechtshandelingen...................................................................................................48
5.1.1. Rechtshandeling vs. rechtsfeit...........................................................................48
5.1.2. Geldigheid van rechtshandelingen....................................................................49
A. Wilsuiting............................................................................................................ 49
A.1. Dwaling.......................................................................................................50
A.2. Bedrog........................................................................................................50
2
, A.3. Geweld........................................................................................................51
A.4. Misbruik van omstandigheden....................................................................51
B. Voorwerp: concreet rechtsgevolg dat men beoogt..............................................51
C. Oorzaak: beoogde rechtsgevolg dat wettig moet zijn.........................................52
D. Bekwaamheid.....................................................................................................52
E. Conformiteit met het imperatief/dwingend recht..................................................52
E.1. Regels van openbare orde..........................................................................52
E.2. Goede zeden..............................................................................................52
E.3. Imperatieve belangenbescherming.............................................................52
5.1.3. Nietigheid van rechtshandelingen......................................................................53
Bewijs.......................................................................................................................... 54
Bewijslast................................................................................................................ 54
Bewijsmiddelen:......................................................................................................54
5.2. Personen.................................................................................................................. 56
5.2.1. Natuurlijke personen..........................................................................................56
Bestaan van personen............................................................................................56
Bekwaamheid......................................................................................................... 56
Naam...................................................................................................................... 57
Woonplaats............................................................................................................. 57
5.2.2. Rechtspersonen (oprichtingsakte).....................................................................60
5.5. Familie en gezin........................................................................................................62
5.5.3. Gezinsvermogen...............................................................................................62
Het wettelijk stelsel.................................................................................................62
H3 Goederen en zekerheden...............................................................................................67
3.1. Indeling van de goederen..........................................................................................67
3.2. Zelfstandige zakelijke rechten...................................................................................70
3.2.1. Eigendom.......................................................................................................... 70
3.2.2 Vruchtgebruik.....................................................................................................74
3.2.5. Erfdienstbaarheid..............................................................................................76
3.3. Intellectuele rechten..................................................................................................76
3.4. Zekerheden............................................................................................................... 78
H4 - Verbintenissen.............................................................................................................. 87
4.1 Soorten verbintenissen..............................................................................................88
4.1.1. Voorwaardelijke verbintenissen.........................................................................88
4.1.2. Verbintenissen met tijdsbepaling.......................................................................88
4.1.3. Persoonsgebonden en prestatiegebonden verbintenissen................................89
4.1.4. Splitsbare verbintenissen..................................................................................89
4.1.5. Hoofdelijke verbintenissen.................................................................................89
4.1.6. Resultaats- en inspanningsverbintenissen........................................................90
4.2. Bronnen van verbintenissen → Niet kennen.............................................................91
4.3. Overeenkomst........................................................................................................... 91
4.3.1. Omschrijving......................................................................................................91
4.3.2. Soorten overeenkomsten..................................................................................92
4.3.3. Totstandkoming van overeenkomsten...............................................................93
4.3.4. Interpretatie van overeenkomsten.....................................................................94
4.3.5. Gevolgen van overeenkomsten.........................................................................94
4.3.6. Tenietgaan van overeenkomsten....................................................................102
Casussen overeenkomsten.......................................................................................103
3
,4.4. Onrechtmatige daad................................................................................................104
4.4.1. Kenmerken van foutaansprakelijkheid.............................................................104
Verschil contractuele - buitencontractuele aansprakelijkheid.....................................105
4.4.2. Aansprakelijkheid voor eigen fout....................................................................105
4.4.2 Aansprakelijkheid voor eigen fout.....................................................................109
4.4.3. Aansprakelijkheid voor andermans fout...........................................................112
4.4.4. Aansprakelijkheid voor zaken..........................................................................113
4.5 Tenietgaan van verbintenissen................................................................................116
4.6. Bijzondere overeenkomsten....................................................................................118
4.6.1. Koop................................................................................................................ 118
4.6.2. Huur................................................................................................................ 120
4
, 1.Wat is recht?
1.1. Kenmerken en definitie van recht
1.1.1. Kenmerken
- Ordening samenleving
- Opgelegd door samenleving
- Afgedwongen door samenleving
1.1.2. Soorten regels
- Gedragsregels:
Bv. 120 km/h op autostrade
- Toepassingsregels en - structuren (rechtsbescherming) = Hoe worden gedragsregels
gevolgd?
- Regels voor maken en wijzigen van het recht
1.1.3. Definitie van het recht
Recht is het geheel van afdwingbare regels,
- die het menselijk handelen in de samenleving ordenen
- opgelegd door eigen vertegenwoordigers
1.1.4. Objectief vs. subjectief recht
Objectief recht (the law):
Verzamelingen van alle wetten (Europees, Belgisch, Vlaams, gemeentelijk, …)
Subjectief recht (rights):
Wetten die van toepassing zijn op specifieke personen (Bijvoorbeeld recht op kindergeld en
ziekte-uitkering)
1.1.5. Rechtssubject vs. rechtsobject
Rechtssubject:
Potentieel drager van rechten
- Natuurlijke personen
- Rechtspersonen
Rechtsobject:
Voorwerp waarover rechtshandeling gaat.
5
, 1.1.6. Rechtsmisbruik
Rechtsmisbruik: de uitoefening van een recht op een wijze die kennelijk de grenzen te buiten
gaat van de normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en bezorgd persoon.
- Je gebruikt uw recht op een verkeerde manier
- Niet in de wet - ontwikkeld door HvC (Hof van Cassatie)
Wordt afgetoetst op 3 manieren:
1. Oogmerk tot schade:
Bv. Eigendomsrecht mag niet gebruikt worden om een buurman te schaden.
1. Afwezigheid van belang:
Je oefent je recht uit, maar dit kan evengoed op een andere manier met minder schade. Bv.
Lichtreclame omhoog hangen dat uw buurman er last van heeft, het heeft enig nut, maar het
kan ook anders gehangen worden.
2. Abnormale rechtsuitoefening:
Recht uitoefenen op een manier dat een normaal persoon dat niet zou doen. Bv: afbraak
eisen van huis 5 cm over scheiding: nadeel van de ene buiten iedere verhouding tot het
voordeel van de andere.
1.2. Soorten subjectieve rechten
1.2.1. Politieke rechten
= subjectieve rechten die de burger tegenover de overheid kan uitoefenen en opeisen
(verhouding burger/overheid)
- Politieke vrijheden: Verlenen burgers onaantastbare vrijheid
- Bv. Vrijheid onderwijs, vrije meningsuiting
- Participatierechten: Recht op deelnemen aan overheidsbeleid
- Bv. Beschikbaar kunnen stellen om deel te nemen aan de politiek, stemrecht
- Sociaal-economische rechten: Recht om financiële tegemoetkomingen van de
overheid te ontvangen. Alle centen die naar u kunnen komen
- Bv. Groeipakket, studiebeurs
1.2.2. Burgerlijke rechten
= subjectieve rechten die de burger tegenover zijn medeburger kan uitoefenen.
6
