Arbeidsrechtelijke aspecten van reorganisatie
Hoofdstuk 1: Raadpleging van de ondernemingsraad en vakorganisaties
1.1. Inleiding
Het begrip reorganisatie heeft verschillende definities met verschillende soorten besluiten. Er is een
gemeenschappelijk kenmerk en dat is dat er een besluit is om de organisatie opnieuw in te richten. In art. 25 lid 1 sub
c, d, e WOR staan de definities opgesomd. Dit is een onderscheid van het begrip binnen de wetgeving.
Men kan er vanuit gaan dat een reductie van activiteiten een reductie in arbeidsplaatsen tot gevolg heeft. De WOR en
de WMCO geven weer dat bij een voorgenomen reorganisatie van enige omvang de OR en de vakorganisaties
geraadpleegd dienen te worden.
De raadgeving van de OR vindt plaats op basis van de Wet op de ondernemingsraden en de raadpleging van de
vakorganisaties vindt plaats op basis van de Wet melding collectief ontslag.
Een voorgenomen besluit is een besluit dat men van plan is te nemen en welke zonder gevolgen teruggedraaid kan
worden. De ondernemer beslist uiteindelijk definitief. De OR brengt via de medewerkers advies uit over het
voorgenomen besluit. Het voorgenomen besluit dient nog beïnvloedbaar te zijn.
De OR beschikt over het adviesrecht. De kern van dit adviesrecht is dat de werkgever rekening dient te houden met de
belangen van de werknemers.
1.2. Raadpleging van de OR
Art. 25 WOR: ontleent het recht aan de OR van raadpleging. De ondernemer dient de OR advies te vragen over een
voorgenomen besluit van 'belangrijke' omvang. Het begrip 'belangrijk' is redelijk vaag, maar het is al gauw belangrijk
wanneer het om arbeidsplaatsen gaat. Het wordt getoetst (art. 27 lid 1 WOR):
- Gerelateerd aan de omvang en de aard van de activiteiten van de onderneming als geheel
- Voor de ondernemer niet alledaagse, bijzondere besluiten
- Hangt af van de gevolgen en de beweegredenen van het besluit: sociale, procedurele, economische en
organisatorische factoren
Art. 25 lid 5 WOR: wanneer de ondernemer besluit het advies niet op te volgen dient hij dit gemotiveerd aan de OR uit
te leggen. Dit een essentieel aspect van de adviesaanvrage. De ondernemer dient procedureel volledig te handelen en
elk voorgenomen en afgewezen aspect te motiveren.
Art. 26 lid 1 WOR: de OR kan een beroep doen op de Ondernemingskamer, dit op grond van art. 26 lid 4 WOR
wanneer de ondernemer niet in alle redelijkheid een besluit heeft genomen.
De OK zal vervolgens een marginale en een volledige toetsing doen. Een volledige toetsing betreft de procedurele kant
van de adviesaanvrage, het gaat er om of de ondernemer de procedure (rechtmatig en doelmatig) redelijk doorlopen
heeft. De motivering van alle aspecten van het voorgenomen besluit worden getoetst. Waarom kiest men het ene wel
en het andere niet? Dit is een essentieel aspect! De OK checkt of het adviestraject redelijk doorlopen is. Wanneer het
adviestraject hier niet aan voldoet kan deze door de OR afgekeurd worden, men kan echter tevreden zijn met de
inhoudelijke uitkomsten, maar het adviestraject zal opnieuw doorlopen dienen te worden (zelfde uitkomst is
mogelijk). Art. 27 lid 2 WOR.
De marginale toetsing betreft de inhoudelijke kant van de uitkomst van de adviesaanvrage, als in art. 26 lid 4 WOR.
Het gaat om een kennelijk onredelijk besluit. De OK checkt of het inhoudelijke aspect van het adviestraject redelijk is.
Art. 32 lid 2 WOR: de ondernemer en de OR mogen schriftelijk meerdere bevoegdheden aan de OR toekennen dan
wettelijk vastgelegd zijn. Dit in overleg tot men tot een overeenkomst komt. Een overeenkomst waarbij de rechten
van de OR worden beperkt is ongeldig!
Motivering van de adviesaanvrage aan de OR
De OR dient in volle omvang een oordeel te kunnen vormen over een voorgenomen besluit. De motivering van het
voorgenomen besluit dient deugdelijke en volledig te zijn, om te kunnen toetsen of de ondernemer alle
belanghebbenden mee heeft genomen is dit noodzakelijk. De weging van het werknemersbelang dient zichtbaar te
, zijn. Het overleg met tussen de ondernemer en de OR dient intensief te zijn, vragen dienen beantwoord te worden en
relevante zaken besproken te worden.
Art. 25 lid 5 WOR: de ondernemer heeft een dubbele motiveringsplicht. De verplichting om de beweegredenen van
het voorgenomen besluit te nemen en de verplichting tot toelichting bij het afwijzen van een advies.
De ondernemer dient de OK de ruimte te geven over de volledige en marginale toetsing af te leggen. De OK dient te
kunnen inzien of het adviestraject redelijk is verlopen en of hij voldoende informatie heeft verstrekt over het
voorgenomen besluit.
Strategisch gehalte
Reorganisaties hebben een strategische achtergrond en vloeien voort uit een als structureel ervaren situatie van
overcapaciteit en is men genoodzaakt actie te ondernemen. Oplossingen zijn het samenvoegen van activiteiten of
inkrimping van locaties, kostenstructuur verbeteren, betere benutting bedrijfsmiddelen, aanbrengen verbetering in
aansturingsstructuur.
Daarnaast zit er een verschil in een stand-alone-besluit of een legpuzzel-besluit. De OK toets of men het besluit
genomen heeft vanuit een oogpunt van één organisatie of van een groter geheel. Om zo te voorkomen dat de OR
informatie misloopt die van invloed had kunnen zijn op toekomstige ontwikkelingen. De ondernemer dient met de
juiste strategische redenen te komen, waarin toekomstontwikkelingen ook een aspect zijn.
Zorgvuldigheidstoets
Art. 24 lid 1 WOR: de ondernemer dient de OR op alle tijdstippen te voorzien van informatie over de gang van zaken
binnen de onderneming. Op deze wijze is de informatie voorziening en het op tijd signaleren van een voorgenomen
besluit gekaderd. Het gaat er om dat het betrekken van de OR nog van wezenlijk belang is voor de besluitvorming.
Deze bepaling is echter zeer breed waardoor chaos kan ontstaan. Art. 25 & 27 WOR voorkomt dit. Het betreft de
zorgvuldigheid in informatieverschaffing van de ondernemer, de procedurele zorgvuldigheid. De ondernemer dient
de OR te informeren en consulteren over de strategische context van de organisatie, ruime informatie te verschaffen
en veel te overleggen zodat een zorgvuldig besluitvormingsproces gewaarborgd is.
Het is lastig te bepalen wanneer er sprake is van een 'besluit is voorbereiding'. Vooral wanneer het om internationale
organisatie gaat die meerdere hiërarchische lagen bezitten. Volgens de OK zal de fase voor de fase besluit-in-
voorbereiding dan ook langer moeten duren om de verschillende partijen adviesrecht te geven. Door deze fase langer
te maken voorkomt men het risico dat de ontwikkeling en uitwerking van strategische plannen, met gevolgen voor de
werkgelegenheid, alleen door de top wordt besloten.
Speculatieve overwegingen
De ondernemer heeft ook speculatieve overwegingen m.b.t. de strategische beslissingen voor de toekomst. Deze
speculaties behoren volgens de OK tot het wezen van het ondernemen. Hier geldt echter ook een volledige toetsing
voor de motivering in het adviestraject en een marginale toetsing voor de inhoudelijke aard van het advies. De
ondernemer dient aannemelijk te maken dat de overwegingen een realiteitsgehalte hebben en dit te onderbouwen
met feiten en motivering dat het besluit redelijk genomen kan worden (art. 24, 25, 26 lid 4, 27 WOR).
Daarnaast dienen beide partijen rekening te houden met de marktontwikkelingen en verdere relevante
omstandigheden die van invloed zijn op het speculatieve voorgenomen besluit. Zij dragen allebei
verantwoordelijkheid voor het traject, maar deze is niet gelijkwaardig. De ondernemer dient meer
verantwoordelijkheid te tonen in de communicatie.
Wanneer de ondernemer afgekeurd wordt op de volledige toetsing heeft hij tekort gedaan aan het
medezeggenschapsrecht (art. 27 lid 2 WOR).
Alternatieve scenario's
De ondernemer dient in de adviesaanvrage ook alternatieve scenario's te bespreken. Het betreft dus meerdere
beweegredenen voor een voorgenomen besluit. Wanneer de ondernemer een alternatief scenario afwijst, wordt dit
gezien als een vorm van motivering voor datgene wat hij wèl bedoeld.
Als de ondernemer het oneens is met de door de OR voorgedragen alternatieven zal hij dit uitgebreid moeten
motiveren m.b.v. onderzoek, feiten en redengeving.
Hoofdstuk 1: Raadpleging van de ondernemingsraad en vakorganisaties
1.1. Inleiding
Het begrip reorganisatie heeft verschillende definities met verschillende soorten besluiten. Er is een
gemeenschappelijk kenmerk en dat is dat er een besluit is om de organisatie opnieuw in te richten. In art. 25 lid 1 sub
c, d, e WOR staan de definities opgesomd. Dit is een onderscheid van het begrip binnen de wetgeving.
Men kan er vanuit gaan dat een reductie van activiteiten een reductie in arbeidsplaatsen tot gevolg heeft. De WOR en
de WMCO geven weer dat bij een voorgenomen reorganisatie van enige omvang de OR en de vakorganisaties
geraadpleegd dienen te worden.
De raadgeving van de OR vindt plaats op basis van de Wet op de ondernemingsraden en de raadpleging van de
vakorganisaties vindt plaats op basis van de Wet melding collectief ontslag.
Een voorgenomen besluit is een besluit dat men van plan is te nemen en welke zonder gevolgen teruggedraaid kan
worden. De ondernemer beslist uiteindelijk definitief. De OR brengt via de medewerkers advies uit over het
voorgenomen besluit. Het voorgenomen besluit dient nog beïnvloedbaar te zijn.
De OR beschikt over het adviesrecht. De kern van dit adviesrecht is dat de werkgever rekening dient te houden met de
belangen van de werknemers.
1.2. Raadpleging van de OR
Art. 25 WOR: ontleent het recht aan de OR van raadpleging. De ondernemer dient de OR advies te vragen over een
voorgenomen besluit van 'belangrijke' omvang. Het begrip 'belangrijk' is redelijk vaag, maar het is al gauw belangrijk
wanneer het om arbeidsplaatsen gaat. Het wordt getoetst (art. 27 lid 1 WOR):
- Gerelateerd aan de omvang en de aard van de activiteiten van de onderneming als geheel
- Voor de ondernemer niet alledaagse, bijzondere besluiten
- Hangt af van de gevolgen en de beweegredenen van het besluit: sociale, procedurele, economische en
organisatorische factoren
Art. 25 lid 5 WOR: wanneer de ondernemer besluit het advies niet op te volgen dient hij dit gemotiveerd aan de OR uit
te leggen. Dit een essentieel aspect van de adviesaanvrage. De ondernemer dient procedureel volledig te handelen en
elk voorgenomen en afgewezen aspect te motiveren.
Art. 26 lid 1 WOR: de OR kan een beroep doen op de Ondernemingskamer, dit op grond van art. 26 lid 4 WOR
wanneer de ondernemer niet in alle redelijkheid een besluit heeft genomen.
De OK zal vervolgens een marginale en een volledige toetsing doen. Een volledige toetsing betreft de procedurele kant
van de adviesaanvrage, het gaat er om of de ondernemer de procedure (rechtmatig en doelmatig) redelijk doorlopen
heeft. De motivering van alle aspecten van het voorgenomen besluit worden getoetst. Waarom kiest men het ene wel
en het andere niet? Dit is een essentieel aspect! De OK checkt of het adviestraject redelijk doorlopen is. Wanneer het
adviestraject hier niet aan voldoet kan deze door de OR afgekeurd worden, men kan echter tevreden zijn met de
inhoudelijke uitkomsten, maar het adviestraject zal opnieuw doorlopen dienen te worden (zelfde uitkomst is
mogelijk). Art. 27 lid 2 WOR.
De marginale toetsing betreft de inhoudelijke kant van de uitkomst van de adviesaanvrage, als in art. 26 lid 4 WOR.
Het gaat om een kennelijk onredelijk besluit. De OK checkt of het inhoudelijke aspect van het adviestraject redelijk is.
Art. 32 lid 2 WOR: de ondernemer en de OR mogen schriftelijk meerdere bevoegdheden aan de OR toekennen dan
wettelijk vastgelegd zijn. Dit in overleg tot men tot een overeenkomst komt. Een overeenkomst waarbij de rechten
van de OR worden beperkt is ongeldig!
Motivering van de adviesaanvrage aan de OR
De OR dient in volle omvang een oordeel te kunnen vormen over een voorgenomen besluit. De motivering van het
voorgenomen besluit dient deugdelijke en volledig te zijn, om te kunnen toetsen of de ondernemer alle
belanghebbenden mee heeft genomen is dit noodzakelijk. De weging van het werknemersbelang dient zichtbaar te
, zijn. Het overleg met tussen de ondernemer en de OR dient intensief te zijn, vragen dienen beantwoord te worden en
relevante zaken besproken te worden.
Art. 25 lid 5 WOR: de ondernemer heeft een dubbele motiveringsplicht. De verplichting om de beweegredenen van
het voorgenomen besluit te nemen en de verplichting tot toelichting bij het afwijzen van een advies.
De ondernemer dient de OK de ruimte te geven over de volledige en marginale toetsing af te leggen. De OK dient te
kunnen inzien of het adviestraject redelijk is verlopen en of hij voldoende informatie heeft verstrekt over het
voorgenomen besluit.
Strategisch gehalte
Reorganisaties hebben een strategische achtergrond en vloeien voort uit een als structureel ervaren situatie van
overcapaciteit en is men genoodzaakt actie te ondernemen. Oplossingen zijn het samenvoegen van activiteiten of
inkrimping van locaties, kostenstructuur verbeteren, betere benutting bedrijfsmiddelen, aanbrengen verbetering in
aansturingsstructuur.
Daarnaast zit er een verschil in een stand-alone-besluit of een legpuzzel-besluit. De OK toets of men het besluit
genomen heeft vanuit een oogpunt van één organisatie of van een groter geheel. Om zo te voorkomen dat de OR
informatie misloopt die van invloed had kunnen zijn op toekomstige ontwikkelingen. De ondernemer dient met de
juiste strategische redenen te komen, waarin toekomstontwikkelingen ook een aspect zijn.
Zorgvuldigheidstoets
Art. 24 lid 1 WOR: de ondernemer dient de OR op alle tijdstippen te voorzien van informatie over de gang van zaken
binnen de onderneming. Op deze wijze is de informatie voorziening en het op tijd signaleren van een voorgenomen
besluit gekaderd. Het gaat er om dat het betrekken van de OR nog van wezenlijk belang is voor de besluitvorming.
Deze bepaling is echter zeer breed waardoor chaos kan ontstaan. Art. 25 & 27 WOR voorkomt dit. Het betreft de
zorgvuldigheid in informatieverschaffing van de ondernemer, de procedurele zorgvuldigheid. De ondernemer dient
de OR te informeren en consulteren over de strategische context van de organisatie, ruime informatie te verschaffen
en veel te overleggen zodat een zorgvuldig besluitvormingsproces gewaarborgd is.
Het is lastig te bepalen wanneer er sprake is van een 'besluit is voorbereiding'. Vooral wanneer het om internationale
organisatie gaat die meerdere hiërarchische lagen bezitten. Volgens de OK zal de fase voor de fase besluit-in-
voorbereiding dan ook langer moeten duren om de verschillende partijen adviesrecht te geven. Door deze fase langer
te maken voorkomt men het risico dat de ontwikkeling en uitwerking van strategische plannen, met gevolgen voor de
werkgelegenheid, alleen door de top wordt besloten.
Speculatieve overwegingen
De ondernemer heeft ook speculatieve overwegingen m.b.t. de strategische beslissingen voor de toekomst. Deze
speculaties behoren volgens de OK tot het wezen van het ondernemen. Hier geldt echter ook een volledige toetsing
voor de motivering in het adviestraject en een marginale toetsing voor de inhoudelijke aard van het advies. De
ondernemer dient aannemelijk te maken dat de overwegingen een realiteitsgehalte hebben en dit te onderbouwen
met feiten en motivering dat het besluit redelijk genomen kan worden (art. 24, 25, 26 lid 4, 27 WOR).
Daarnaast dienen beide partijen rekening te houden met de marktontwikkelingen en verdere relevante
omstandigheden die van invloed zijn op het speculatieve voorgenomen besluit. Zij dragen allebei
verantwoordelijkheid voor het traject, maar deze is niet gelijkwaardig. De ondernemer dient meer
verantwoordelijkheid te tonen in de communicatie.
Wanneer de ondernemer afgekeurd wordt op de volledige toetsing heeft hij tekort gedaan aan het
medezeggenschapsrecht (art. 27 lid 2 WOR).
Alternatieve scenario's
De ondernemer dient in de adviesaanvrage ook alternatieve scenario's te bespreken. Het betreft dus meerdere
beweegredenen voor een voorgenomen besluit. Wanneer de ondernemer een alternatief scenario afwijst, wordt dit
gezien als een vorm van motivering voor datgene wat hij wèl bedoeld.
Als de ondernemer het oneens is met de door de OR voorgedragen alternatieven zal hij dit uitgebreid moeten
motiveren m.b.v. onderzoek, feiten en redengeving.
