Sociale psychologie
(2024-2025)
,Inhoud
Inleiding.......................................................................................................7
Hoofdstuk 1: Inleiding en Historiek..............................................................7
1.1 De mens is een sociaal dier................................................................7
1.2 Sociale psychologie: definitie en verwante disciplines.......................7
1.3 De geschiedenis van de sociale psychologie......................................8
1.4 Sociale psychologie in 21ste eeuw.......................................................8
Hoofdstuk 4: Sociale Perceptie...................................................................10
Het ruwe materiaal van de eerste indruk...............................................10
De waarnemer.....................................................................................10
Het uiterlijk..........................................................................................10
Attributie: van elementen tot disposities................................................12
Attributietheorieën...............................................................................12
De theorie van corresponderende gevolgtrekkingen...........................12
Kelley’s covariatietheorie.....................................................................12
Attributionele vertekeningen...............................................................13
3. integratie: van disposities tot impressies...........................................14
Enkele basisbevindingen.....................................................................14
Integratie van kenmerken in een globale impressie............................15
Afwijkingen van het gemiddelde model...............................................15
Confirmatievertekeningen...................................................................15
Slotwoord.............................................................................................15
Hoofdstuk 5: Sociale Beïnvloeding.............................................................16
Automatische sociale beïnvloeding.........................................................16
Conformiteit............................................................................................16
Meerderheidsinvloed............................................................................16
Minderheidsinvloed..............................................................................17
Differentiele of unimodale procesmodellen.........................................17
Instemmen..............................................................................................17
Gehoorzaamheid.....................................................................................17
Mate in zorgt ook voor gedragsveranderingen.......................................17
Hoofdstuk 7: Attitudes...............................................................................19
, Attitudes: basisbevindingen....................................................................19
De drie componenten van attitudes....................................................19
Attitudesterkte.....................................................................................19
Expliciete en impliciete attitudes.........................................................19
Het verband tussen en gedrag............................................................20
Overreding door communicatie..............................................................20
Twee wegen voor overreding...............................................................20
De bron................................................................................................20
De boodschap......................................................................................20
Het publiek..........................................................................................20
Overtuigingen door eigen gedrag...........................................................21
Cognitieve dissonantietheorie.............................................................21
Toepassingen van dissonantietheorie op inspanning en keuzes..........21
Randcondities van dissonantietheorie.................................................21
Alternatieve wegen tot zelfovertuiging................................................21
Reclame en voorlichting..........................................................................21
Subliminale beïnvloeding.....................................................................21
Stereotypen.........................................................................................21
Culturele verschillen............................................................................21
Hoofdstuk 9: Anderen helpen.....................................................................22
Waarom helpen we anderen?..................................................................22
Evolutionaire factoren..........................................................................22
Kosten en baten...................................................................................22
Altruïsme of egoïsme: het grote debat................................................23
Motieven om te helpen........................................................................24
Onder welke omstandigheden helpen we (niet)?....................................24
Het omstandereffect............................................................................24
Stress en tijdsdruk...............................................................................25
Locatie en cultuur................................................................................25
Stemming............................................................................................25
Wie helpt anderen?.................................................................................25
Zijn sommige personen behulpzamer dan anderen?...........................25
Kenmerken altruïstische persoonlijkheid.............................................25
, De invloed van ouders en familie........................................................26
Rolmodellen en sociale normen...........................................................26
Interpersoonlijke factoren: wie ontvangt hulp?.......................................26
Waargenomen eigenschappen van personen in nood.........................26
De gepaste combinatie van helper en ontvanger................................26
Geslacht en hulpvaardigheid...............................................................26
Anderen om hulp vragen.....................................................................26
Hoofdstuk 10: Agressie..............................................................................28
Wat is agressie........................................................................................28
Cross nationale en intra culturele verschillen.........................................28
Oorsprong van agressie..........................................................................28
Het erfelijkheidsperspectief.................................................................28
Het leer perspectief.............................................................................29
Sociaalpsychologische theorieën van agressie.......................................30
De invloed van geweldmedia..................................................................30
Verborgen geweld...................................................................................31
Slotwoord: de reductie van geweld.........................................................31
Hoofdstuk 13: Stereotypes, vooroordelen en discriminatie........................32
Uitingsvormen van vooroordelen............................................................32
Subtiele en grove vooroordelen...........................................................32
Impliciete vooroordelen.......................................................................32
Wederzijdse vooroordelen....................................................................33
Individuele verschillen in vooroordelen...............................................33
De wortels van vooroordelen en discriminatie........................................34
Competitie om schaarse middelen......................................................34
Minimale groepen en sociale identiteit................................................34
Sociale categorische en stereotypen......................................................35
Sociale categorisatie............................................................................35
Stereotypen.........................................................................................35
Seksisme.................................................................................................36
Geslacht is een fundamentele categorie.............................................36
Waarom blijven geslachtsstereotypen bestaan?..................................37
Ambivalent seksisme...........................................................................37
, Intersectionaliteit.................................................................................37
Hoofdstuk 14: Diverse samenleving...........................................................38
Diversiteit...............................................................................................38
Is diversiteit het probleem?.................................................................38
Interetnisch contact................................................................................39
Contacthypothese................................................................................39
Schooldesegregatie in de VS...............................................................39
Langdurig contact en vriendschappen.................................................39
Cognitieve en affectieve gevolgen van contact...................................40
Diversiteit en contact...........................................................................40
Problemen met inter-etnisch contact......................................................41
Spontaan opzoeken.............................................................................41
Contactervaringen...............................................................................41
Sollicitatiesetting.................................................................................41
Na het contact.....................................................................................41
Multiculturalisme.................................................................................42
Samenleven: Puzzelkas en affirmatieve actie.........................................42
De ideale school..................................................................................42
Positieve actie: harde en zachte maatregelen.....................................43
Aanvaarding van positieve actie..........................................................43
Psychologie van voorkeursbehandeling...............................................43
Effecten van goedbedoelde maatregelen, media, en wetten & regels. . .44
Educatie...............................................................................................44
Media...................................................................................................44
Wetten en regels..................................................................................44
Invloed van omgeving en sociale normen...........................................44
Hoofdstuk 15: Duurzaamheid.....................................................................45
Eigenbelang of rekening houden met anderen?.....................................45
Gevangenendilemma...........................................................................45
Middelendilemma................................................................................45
Gereduceerde dilemma’s.....................................................................46
Coöperatie bevorderen........................................................................46
Sociale dilemma’s oplossen.................................................................46
, Conflicten oplossen.................................................................................47
Coöperatie...........................................................................................47
Onderhandelen....................................................................................47
Ecologisch handelen...............................................................................48
Hebben of zijn.........................................................................................48
Zelf-determinatie theorie.....................................................................48
Hoofdstuk 17: Politieke wereld...................................................................49
Politieke kennis en attitudes...................................................................49
Media en agendasetting......................................................................49
De organisatie van politieke attitudes in het publiek...........................49
Attitude constraint enkel bij mensen met een hogere orde factor, bij de
electoraat was er nauwelijks consistentie...............................................50
Ideologische attitudes.............................................................................50
Klassieke studies..................................................................................50
Sociale Dominantie Oriëntatie.............................................................51
Een integratief model: Twee dimensies van ideologische attitudes.....52
Persoonlijkheidsprofielen van politici......................................................53
Psychobiografieën................................................................................53
Profielen op basis van vragenlijstitems................................................53
Morele ontwikkeling.............................................................................53
Psychopathologie.................................................................................53
Terrorisme...............................................................................................54
Bronnen van terrorisme.......................................................................54
Three pillars of radicalization...............................................................54
,Inleiding
Hoofdstuk 1: Inleiding en Historiek
1.1 De mens is een sociaal dier
1.2 Sociale psychologie: definitie en verwante disciplines
Definitie: Wetenschappelijke studie, alles van mensen beïnvloed word
door anderen en hoe we zelf anderen beïnvloeden. Sociale invloed in
alle aspecten.
Beïnvloeding= constant
Reagan, mondale debat: Invloed van one-liners van Reagan?
Ja, door de reactie van het publiek, niet
one-liners.
Obama zonder reactie publiek= andere
reactie.
Sociale contexten hebben een grote invloed.
Newcomb, sociale context beïnvloeding van studenten
Sociale context is zeer belangrijk.
Sociale psychologie (individu binnen sociale context)
onderdeel psychologie (individu)
Persoonlijkheidspsychologie (stabiliteit
binnen een individu. Karaktertrek blijvend
bestaand binnen een persoon.)
Sociologie
Bijvoorbeeld: Groepen aan personen onder bepaalde condities wat
bepaald doen.
Combinaties vaak mogelijk
Andere domeinen.
Tijdschriften
Sociale psychologie: mensenkennis= we weten/voelen het al,
MAAR FOUT.
Eerste vraag: minder, Als je mensen beloond vinden ze het
erna niet plezant.
, 1.3 De geschiedenis van de sociale psychologie
Gustav Le Bon: interpretatie van gedrag van groepen op een
individueel psychologische benadering.
Max Ringelmann: prestatie mensen in groep of individueel.
Groep minder, niet altijd.
Handboeken
Grote vinding: WOII, opkomst nazisme= samenkomende psychologen.
Kurt Lewin (vader)
o Basisprincipes sociale psychologie
o Gedrag wordt bepaald over hoe we denken dat de
wereld is, niet hoe het werkelijk is.
o Gedrag is de functie van de interactie tussen persoon en
omgeving.
o Theorieën kunnen worden toegepast op de hedendaagse
samenleving.
Belangrijke bijdragen: KENNEN
Jaren 60: Uitbreiding + crisis:
Ethische kritiek, Onderzoeker geeft ook invloed uit! relativisme…
Jaren 70: Pluralisme:
Hot vs cold – geografische uitbreiding
1.4 Sociale psychologie in 21ste eeuw
Beïnvloed door hersenonderzoek, internet, sociaal culturele
perspectieven.
(Nieuwe) uitbreidingen aan informatie.
Bv. Fake news, reactie daarop / crossculturen
Laatste jaren: zelfevaluatie
Bv. Ondervindingen van vroeger, nog steeds betrouwbaar?
Onderzoek hoe stabiel dezelfde onderzoeken blijven.
Bv. Ideologische diversiteit bij de onderzoekers en zijn beseffende
impact.
(2024-2025)
,Inhoud
Inleiding.......................................................................................................7
Hoofdstuk 1: Inleiding en Historiek..............................................................7
1.1 De mens is een sociaal dier................................................................7
1.2 Sociale psychologie: definitie en verwante disciplines.......................7
1.3 De geschiedenis van de sociale psychologie......................................8
1.4 Sociale psychologie in 21ste eeuw.......................................................8
Hoofdstuk 4: Sociale Perceptie...................................................................10
Het ruwe materiaal van de eerste indruk...............................................10
De waarnemer.....................................................................................10
Het uiterlijk..........................................................................................10
Attributie: van elementen tot disposities................................................12
Attributietheorieën...............................................................................12
De theorie van corresponderende gevolgtrekkingen...........................12
Kelley’s covariatietheorie.....................................................................12
Attributionele vertekeningen...............................................................13
3. integratie: van disposities tot impressies...........................................14
Enkele basisbevindingen.....................................................................14
Integratie van kenmerken in een globale impressie............................15
Afwijkingen van het gemiddelde model...............................................15
Confirmatievertekeningen...................................................................15
Slotwoord.............................................................................................15
Hoofdstuk 5: Sociale Beïnvloeding.............................................................16
Automatische sociale beïnvloeding.........................................................16
Conformiteit............................................................................................16
Meerderheidsinvloed............................................................................16
Minderheidsinvloed..............................................................................17
Differentiele of unimodale procesmodellen.........................................17
Instemmen..............................................................................................17
Gehoorzaamheid.....................................................................................17
Mate in zorgt ook voor gedragsveranderingen.......................................17
Hoofdstuk 7: Attitudes...............................................................................19
, Attitudes: basisbevindingen....................................................................19
De drie componenten van attitudes....................................................19
Attitudesterkte.....................................................................................19
Expliciete en impliciete attitudes.........................................................19
Het verband tussen en gedrag............................................................20
Overreding door communicatie..............................................................20
Twee wegen voor overreding...............................................................20
De bron................................................................................................20
De boodschap......................................................................................20
Het publiek..........................................................................................20
Overtuigingen door eigen gedrag...........................................................21
Cognitieve dissonantietheorie.............................................................21
Toepassingen van dissonantietheorie op inspanning en keuzes..........21
Randcondities van dissonantietheorie.................................................21
Alternatieve wegen tot zelfovertuiging................................................21
Reclame en voorlichting..........................................................................21
Subliminale beïnvloeding.....................................................................21
Stereotypen.........................................................................................21
Culturele verschillen............................................................................21
Hoofdstuk 9: Anderen helpen.....................................................................22
Waarom helpen we anderen?..................................................................22
Evolutionaire factoren..........................................................................22
Kosten en baten...................................................................................22
Altruïsme of egoïsme: het grote debat................................................23
Motieven om te helpen........................................................................24
Onder welke omstandigheden helpen we (niet)?....................................24
Het omstandereffect............................................................................24
Stress en tijdsdruk...............................................................................25
Locatie en cultuur................................................................................25
Stemming............................................................................................25
Wie helpt anderen?.................................................................................25
Zijn sommige personen behulpzamer dan anderen?...........................25
Kenmerken altruïstische persoonlijkheid.............................................25
, De invloed van ouders en familie........................................................26
Rolmodellen en sociale normen...........................................................26
Interpersoonlijke factoren: wie ontvangt hulp?.......................................26
Waargenomen eigenschappen van personen in nood.........................26
De gepaste combinatie van helper en ontvanger................................26
Geslacht en hulpvaardigheid...............................................................26
Anderen om hulp vragen.....................................................................26
Hoofdstuk 10: Agressie..............................................................................28
Wat is agressie........................................................................................28
Cross nationale en intra culturele verschillen.........................................28
Oorsprong van agressie..........................................................................28
Het erfelijkheidsperspectief.................................................................28
Het leer perspectief.............................................................................29
Sociaalpsychologische theorieën van agressie.......................................30
De invloed van geweldmedia..................................................................30
Verborgen geweld...................................................................................31
Slotwoord: de reductie van geweld.........................................................31
Hoofdstuk 13: Stereotypes, vooroordelen en discriminatie........................32
Uitingsvormen van vooroordelen............................................................32
Subtiele en grove vooroordelen...........................................................32
Impliciete vooroordelen.......................................................................32
Wederzijdse vooroordelen....................................................................33
Individuele verschillen in vooroordelen...............................................33
De wortels van vooroordelen en discriminatie........................................34
Competitie om schaarse middelen......................................................34
Minimale groepen en sociale identiteit................................................34
Sociale categorische en stereotypen......................................................35
Sociale categorisatie............................................................................35
Stereotypen.........................................................................................35
Seksisme.................................................................................................36
Geslacht is een fundamentele categorie.............................................36
Waarom blijven geslachtsstereotypen bestaan?..................................37
Ambivalent seksisme...........................................................................37
, Intersectionaliteit.................................................................................37
Hoofdstuk 14: Diverse samenleving...........................................................38
Diversiteit...............................................................................................38
Is diversiteit het probleem?.................................................................38
Interetnisch contact................................................................................39
Contacthypothese................................................................................39
Schooldesegregatie in de VS...............................................................39
Langdurig contact en vriendschappen.................................................39
Cognitieve en affectieve gevolgen van contact...................................40
Diversiteit en contact...........................................................................40
Problemen met inter-etnisch contact......................................................41
Spontaan opzoeken.............................................................................41
Contactervaringen...............................................................................41
Sollicitatiesetting.................................................................................41
Na het contact.....................................................................................41
Multiculturalisme.................................................................................42
Samenleven: Puzzelkas en affirmatieve actie.........................................42
De ideale school..................................................................................42
Positieve actie: harde en zachte maatregelen.....................................43
Aanvaarding van positieve actie..........................................................43
Psychologie van voorkeursbehandeling...............................................43
Effecten van goedbedoelde maatregelen, media, en wetten & regels. . .44
Educatie...............................................................................................44
Media...................................................................................................44
Wetten en regels..................................................................................44
Invloed van omgeving en sociale normen...........................................44
Hoofdstuk 15: Duurzaamheid.....................................................................45
Eigenbelang of rekening houden met anderen?.....................................45
Gevangenendilemma...........................................................................45
Middelendilemma................................................................................45
Gereduceerde dilemma’s.....................................................................46
Coöperatie bevorderen........................................................................46
Sociale dilemma’s oplossen.................................................................46
, Conflicten oplossen.................................................................................47
Coöperatie...........................................................................................47
Onderhandelen....................................................................................47
Ecologisch handelen...............................................................................48
Hebben of zijn.........................................................................................48
Zelf-determinatie theorie.....................................................................48
Hoofdstuk 17: Politieke wereld...................................................................49
Politieke kennis en attitudes...................................................................49
Media en agendasetting......................................................................49
De organisatie van politieke attitudes in het publiek...........................49
Attitude constraint enkel bij mensen met een hogere orde factor, bij de
electoraat was er nauwelijks consistentie...............................................50
Ideologische attitudes.............................................................................50
Klassieke studies..................................................................................50
Sociale Dominantie Oriëntatie.............................................................51
Een integratief model: Twee dimensies van ideologische attitudes.....52
Persoonlijkheidsprofielen van politici......................................................53
Psychobiografieën................................................................................53
Profielen op basis van vragenlijstitems................................................53
Morele ontwikkeling.............................................................................53
Psychopathologie.................................................................................53
Terrorisme...............................................................................................54
Bronnen van terrorisme.......................................................................54
Three pillars of radicalization...............................................................54
,Inleiding
Hoofdstuk 1: Inleiding en Historiek
1.1 De mens is een sociaal dier
1.2 Sociale psychologie: definitie en verwante disciplines
Definitie: Wetenschappelijke studie, alles van mensen beïnvloed word
door anderen en hoe we zelf anderen beïnvloeden. Sociale invloed in
alle aspecten.
Beïnvloeding= constant
Reagan, mondale debat: Invloed van one-liners van Reagan?
Ja, door de reactie van het publiek, niet
one-liners.
Obama zonder reactie publiek= andere
reactie.
Sociale contexten hebben een grote invloed.
Newcomb, sociale context beïnvloeding van studenten
Sociale context is zeer belangrijk.
Sociale psychologie (individu binnen sociale context)
onderdeel psychologie (individu)
Persoonlijkheidspsychologie (stabiliteit
binnen een individu. Karaktertrek blijvend
bestaand binnen een persoon.)
Sociologie
Bijvoorbeeld: Groepen aan personen onder bepaalde condities wat
bepaald doen.
Combinaties vaak mogelijk
Andere domeinen.
Tijdschriften
Sociale psychologie: mensenkennis= we weten/voelen het al,
MAAR FOUT.
Eerste vraag: minder, Als je mensen beloond vinden ze het
erna niet plezant.
, 1.3 De geschiedenis van de sociale psychologie
Gustav Le Bon: interpretatie van gedrag van groepen op een
individueel psychologische benadering.
Max Ringelmann: prestatie mensen in groep of individueel.
Groep minder, niet altijd.
Handboeken
Grote vinding: WOII, opkomst nazisme= samenkomende psychologen.
Kurt Lewin (vader)
o Basisprincipes sociale psychologie
o Gedrag wordt bepaald over hoe we denken dat de
wereld is, niet hoe het werkelijk is.
o Gedrag is de functie van de interactie tussen persoon en
omgeving.
o Theorieën kunnen worden toegepast op de hedendaagse
samenleving.
Belangrijke bijdragen: KENNEN
Jaren 60: Uitbreiding + crisis:
Ethische kritiek, Onderzoeker geeft ook invloed uit! relativisme…
Jaren 70: Pluralisme:
Hot vs cold – geografische uitbreiding
1.4 Sociale psychologie in 21ste eeuw
Beïnvloed door hersenonderzoek, internet, sociaal culturele
perspectieven.
(Nieuwe) uitbreidingen aan informatie.
Bv. Fake news, reactie daarop / crossculturen
Laatste jaren: zelfevaluatie
Bv. Ondervindingen van vroeger, nog steeds betrouwbaar?
Onderzoek hoe stabiel dezelfde onderzoeken blijven.
Bv. Ideologische diversiteit bij de onderzoekers en zijn beseffende
impact.
