Samenvatting DEEL 5: Gewijzigde omstandigheden: Overmacht en imprevisie

7 DEEL 5: GEWIJZIGDE OMSTANDIGHEDEN: OVERMACHT EN
IMPREVISIE
Vroeger enkel sprake van overmacht, het nieuwe BW heeft nieuw instrument bijgevoegd, de
imprevisie. De regel van de imprevisie staat in art. 5.74 BW, staat in het stukje over de bindende
kracht van contracten. De regel is dat een geldig contract de partijen strek tot wet (art. 5.69 BW). Nu is
dit genuanceerd door de imprevisieregel.
Grote verschil tussen overmacht en imprevisie is de impact van de gewijzigde omstandigheden op de
schuldenaar. Bij overmacht is er een onmogelijkheid van nakoming van de verbintenis. Bij
imprevisieregel geen onmogelijkheid maar wel buitensporig bewarend voor schuldenaar om
verbintenis na te komen door gewijzigde omstandigheden.
Bij beiden gaan er twee dingen moeten bekeken worden:
- De toepassingsvoorwaarden
- De rechtsgevolgen

7.1 OVERMACHT
Overmacht is een situatie waarin er sprake is van een ontoerekenbare onmogelijkheid van nakoming
door een wijziging van omstandigheden. Wijziging van omstandigheden kan zijn:
- Een orkaan die uitbreekt
- Crisis
- Staking
- Marktomstandigheden die wijzigen
- Inflatie
- Wet die tussenkomt
 Plots is er exportverbod ingevoerd
- (cyber) oorlog
- Epidemie
 Of de uitoefening onmogelijk wordt of buitensporig bezwarend wordt zal dan aanleiding
geven voor ofwel overmacht, ofwel imprevisie
Overmacht is ook wel gekend onder de term force majeur. De regels inzake overmacht zijn terug te
vinden in de artikelen 5.226, 5.80, 5.92. In titel 3 op niveau van de verbintenis, onder titel 2 op niveau
van contract.
Ad impossibilia nemo tenetur = niemand is tot het onmogelijke gehouden

7.1.1 TOEPASSINGSVEREISTEN
De overmacht moet:
- Ontoerekenbaar zijn
 Wel toerekenbaar
 Geen beroep op overmacht mogelijk
- Onmogelijkheid van nakoming van de verbintenis veroorzaken
 Tijdelijk
 Opschorting tot de onmogelijkheid niet meer bestaat
 Als de uitvoering na de opschorting nog zinvol is


128

,  Definitief
 Definitief onmogelijk om uit te voeren
 Als de uitvoering na de opschorting niet meer zinvol is
 Bevrijding van de schuldenaar van zijn verbintenis
 Niet meer moeten uitvoeren
 Geen schadevergoeding betalen
 Contract houdt niet per se op, hangt af van risicoleer
o Theorie die zegt wat gebeurt er met de rest van contract als
verbintenis ophoudt in geval van overmacht
 Wat met de andere verbintenissen dan die nog in het
contract staan
De schuldenaar (degene die zich beroept op de overmacht draagt de bewijslast van de overmacht
(toepassingsvereisten):
- Wijziging van omstandigheden dateert van na het sluiten van de overeenkomst
 Als de omstandigheden al vast stonden op ogenblik van sluiten contract
 Ongeldig contract wegens onmogelijk voorwerp en geen overmacht
- Onmogelijkheid na te komen
 Verschillende soorten onmogelijkheden
 Absolute onmogelijkheid
 Meest strenge grens
 Rechtspraak is soepeler
 Relatieve onmogelijkheid
 Redelijke onmogelijkheid
 Als een bepaalde prijs gigantisch verhoogd is geweest plots, dan kan
er redelijkerwijze sprake zijn van overmacht
 Morele onmogelijkheid
 Soepelste versie van onmogelijkheid
 Koppel dat restaurant overneemt, er was nog geen uitvoering gegeven
aan contract, kort na sluiten contract tot overname kreeg één van de
partners de diagnose van kanker
o Verbintenis is betalen van prijs tot overname van restaurant
o De prijs betalen wordt niet onmogelijk door de diagnose
kanker
 Financiële overmacht bestaat niet
o Er is geen onmogelijkheid af te leiden uit de feiten
o HvB Gent heeft toch gezegd overmacht op basis van morele
onmogelijkheid
 Generis non pereunt
 Soortzaken gaan niet teloor
 Geld
 De onmogelijkheidsvoorwaarde kan je niet aantonen voor de
verbintenis tot het betalen van geld
 Bij overmacht gaat alles van rechtswege
 Bij imprevisie rechter nodig
- Onmogelijkheid mag niet toerekenbaar zijn aan schuldenaar
 Art. 5.226, §3 BW
 Je bent speelbal van iets waarop je geen vat hebt
 Gebeurtenis “beyond the control”

129