Samenvatting wijsbegeerte en ethiek (Matthias Lievens)

Wijsbegeerte samenvatting
Les 1
Oorsprong en invloed:
Griekse filosofen vormden de basis van het Europese denken tot in de middeleeuwen
Socrates
Plato
Aristoteles

Maatschappelijke ontwikkelingen aan de basis van het ontstaan:
Teloorgang religieuze mythologieën:
Werd gebruikt om grip te krijgen op de werkelijkheid en natuurversch.
vgl met wetenschappelijke benaderingen
Democratie:
Uniek platform voor vrije discussie
Vgl met andere maatschappijen in die tijd
Handel:
Opkomst geldgedreven economie
Economische groei stimuleerde nieuwe manieren van denken
Nieuwe handelsklasse zocht positie in samenleving

Evolutie van denken:
Mythisch wereldbeeld veranderde
 Democratie & handel zorgden voor nieuwe filosofische persp.

Opkomst handelaars & ambachtslieden:
Blootstelling aan externe invloeden
Stimulatie van intellectuele abstractie door abstractie van geld
 Ook in de filosofie abstracte gedachten centraal (directe link)
Vb “Wat is rechtvaardigheid?”

Relatie tussen Handel & Filosofie:
Hoewel connectie
 Relatie vaak negatief
 Filosofie heeft neiging zich af te zetten

Socrates' Situatie:
Socrates ter dood veroordeeld
 Beschuldigingen van godslastering & beïnvloeding van de jeugd
Vrienden bieden aan bewakers om te kopen

Ethisch Dilemma:
Omkopen: corruptie
Maar: onterecht beschuldigd
Socrates & Geld:
Socrates kiest voor gifbeker
 benadrukt zijn oncorrumpeerbaarheid & afwijzing van geldlogica
(leefde zelf in armoede)

,Geldkritiek:
Geld kan onverdiend prestige geven
Vb kunst of eer kopen
Het bedriegt en corrumpeert
 Negeert tradities, conventies
 Nivelleert unieke waarden
Vb slaaf en vrije mens

Paradox van Filosofie:
Overeenkomsten tussen geld en concepten:
 beide hebben kracht om zaken te standaardiseren & unieke
kenmerken te negeren
Vb het concept “tafel”

Plato's Kritiek op Handelaars:
 Handelaars: intermediairs & produceren niet zelf
 Vaak vreemdelingen en betrokken bij bankieren (woekeren)
 Politieke activiteit > economische activiteit (pleit voor buiten stad houden)

Visie van Socrates en Plato op Rijkdom:
Niet tegen bezit of rijkdom in algemene zin
 Goede rijkdom: Voortkomend uit productieve arbeid
 Slechte rijkdom: Afkomstig uit handel & financiële speculatie

Sofisten en Geld:
Sofisten commercialiseren kennis
 Lijkt oppervlakkige kennis te zijn
Vb Gorgias
 Roept vraag op: waarde van echte kennis?

Aristoteles over Kennis en Geld:
Waarheid kan niet gekwantificeerd worden
 Echte filosofen weigeren betaling
Kennis en geld hebben geen gemeenschappelijke maatstaf
 Waarheid is onbetaalbaar & vereist belangeloosheid

Transformatie van de waarheid:
Oude filosofen: waarheid als 'aletheia'
= Het onthullen vh verborgene.
Overgang naar 'doxa'
= waarheid is situatiegebonden, toegankelijk voor iedereen, en vaak
onderhevig aan strijd & discussie (zie markt)
 geen absolute waarheid

,Correspondentietheorie:
Definiëren van waarheid
Waarheid komt met de werkelijkheid
 Complexer dan het lijkt

Opmerking
Hedendaagse visie:
 Relativisme
 Benadering van sofisten, kritiek hadden absolute waarheidsclaims

De Sofisten in Context:
Na Perzische oorlogen & tijdens economische groei
 Nieuwe generatie richt zich tegen oude aristocratische waarden
Belang:
Van militaire deugden  participatie in het polis-leven & retoriek

Kritiek filosofen:
Plato
Sofisten verkopen pseudo-waarheden
Vgl met handelaren die product niet kennen
P: Objectieve waarheid: ideeënleer
Socrates
“Onwetenden die niet beseffen dat ze onwetend zijn”
>< Socrates die zijn eigen onwetendheid erkent als basis voor wijsheid

Algemeen
Commercialisering v onderwijs
 Educatie beperkt tot degenen die kunnen betalen
 Ondermijnt de publieke zaak
>< Democratisering kennis
 Veranderende relatie-verhouding meester-leerling (markt ipv trad.)

Verandering kennisconceptie:
Oude Griekse samenleving
 Kennis heilig & mysterieus
Sofisten
 Desacralisatie door commercialisering
 Kennis als techniek

Filosofen streven naar kennis die gelukkig maakt, diepgaand is

Aristoteles' Perspectief:
Sofistiek = vorm van chrematistiek
 Onethische vorm van handel

Onderscheid tussen 'oikonomia' (huishoudelijke economie) en 'chrematistiek' (louter
geldelijk gewin)

, Oikonomia versus Chrematistiek:
Handel en geld op zichzelf niet verkeerd
 Differentiatie v activiteiten mogelijk
'Oikonomia' is respectabele vorm van economie
 Binnen de privésfeer
 Gericht op welzijn vd polis

Belangrijke Concepten:
Praxis vs. Poiesis:
Praxis:
Activiteiten die doel in zichzelf hebben
Vb denken of politieke deelname
Telos: doel
Poiesis:
Activiteiten met extern doel of resultaat
Vb productie

De 'oikos' (familiehuishouding) en zijn activiteiten zijn gericht op…
 De polis (stadstaat)
 Het bevorderen vh goede leven in de praxis

Hannah Arendt's Concepten:
Arbeid:
Gericht op biologisch zelfbehoud.
Cyclisch en repetitief van aard.
Oude Griekse context: vernederende activiteit
Vb slaven
Werk:
Creëren ve product of artefact
Vb een tafel of geschreven boek
Geeft de wereld vorm
 Creëert objecten en betekenissen binnen onze leefomgeving

Handelen (Praxis):
(Politiek) meest verheven vorm v menselijke activiteit
Spreken & handelen in een gedeelde, publieke ruimte.
 Mensen als volwaardige individuen
 Het handelen heeft intrinsieke waarde; het is een doel op zich