Ecosysteembeheer: inleiding
Wat is een ecosysteem?
Afbakening
Hangt af hoe je ernaar kijkt !
Classificeren als een bosecosysteem
MAAR als we kijken op kleinere
schaal: heide-ecosysteem,
veenecosysteem, grasecosysteem…
Scale matters: de schaal is belangrijk
om een ecosysteem te definiëren !!
Een landschap heeft geen absolute afmetingen → de grootte hangt af van organismen, de vraag, het
probleem…
Eenzelfde landschap is heterogeen voor bepaalde organismen of ecologische processen, maar niet
voor anderen omwille van andere capaciteiten om ruimtelijke informatie waar te nemen
Functionele landschappen kunnen verschillende ruimtelijke schalen hebben die niet overeenkomen
met de menselijke perceptie van een omgeving
Terminologie
Habitat= leefomgeving(en) voor voltooien van de levenscyclus van een specifieke soort
Ecosysteem= locatie waarin abiotische en biotische componenten en processen met elkaar in
interactie gaan
Landschap= ruimtelijk geheel van onderling interagerende ecosystemen
Toenemende focus op:
- de ruimtelijke relaties
- de flux van energie, nutriënten en soorten
- temporele dynamiek
Expliciete nadruk op belang van ruimtelijke en temporele relaties voor ecologische en evolutionaire
processen
Ecosysteem versus habitat
Ecosysteem= een levensgemeenschap van planten en dieren bepaald door biotische en abiotische
factoren
- vaak omschreven als één vegetatietype
- bv. droge heide, bos…
habitat = welbepaalde plaatsen binnen de ecosystemen (of ter hoogte van overgang tussen
ecosystemen)
,Doelstellingen ecosysteembeheer
Onderscheid van belang voor het correct afstemmen van de doelstellingen van ecosysteembeheer
1. voor biodiversiteit
o α: soortendiversiteit binnen een gemeenschap op bepaald tijdstip (alpha)
o β: verschil in diversiteit tussen gemeenschappen OF veranderingen in diversiteit bij
systeemveranderingen (beta)
o γ: soortendiversiteit van alle gemeenschappen in een gebied, totale diversiteit
(gamma)
o genetisch-soort-ecosysteemniveau
2. voor ecosysteemdiensten
Voorbeelden
Vissoort steur Vlinder “callphrys rubi”
Grote habitat Verschillende ecosystemen nodig om te
Grote diversiteit aan ecosystemen nodig om leven:
volledige levenscyclus te doorlopen - heide als hoofdplaats
- bossen voor schaduw
- …
- Verschillende benoemingen en definities van ‘ecosysteem’ →kan verwarring
veroorzaken
- Definitie is van belang voor gericht beheer → omschrijven in functie van
doelstellingen ecosysteembeheer
- Schaal is van groot belang → aangepast aan de relevante omstandigheden van
ecosystemen en doelstellingen van ecosysteembeheer
- Antropocentrische ervaring verschilt vaak van realiteit in ecosystemen
→ antropocentrische bias vermijden voor gericht ecosysteembeheer
,Processen in ecosystemen
Ecosysteembeheer
Herkennen, begrijpen, verstoringen identificeren en ultiem manipuleren is noodzakelijke basis voor
effectief ecosysteembeheer
Invloeden op ecosystemen
- Temporele en ruimtelijke schaal zijn belangrijk om uitspraken te doen over invloeden op
ecosystemen
- Microschaal, macroschaal, megaschaal
Schaal en hiërarchie
Hoofinvloeden: klimaat, moedermateriaal en reliëf
Voorbeeld “soil” (5): heel koude plaats → water blijft staan door kleiige ondergrond → geen zuurstof
→ veenontwikkeling
, Klimaat
- Temperatuur
- Neerslag
- Evapotranspiratie
o Evaporatie: verdampen van water op
oppervlak, bodem
o Transpiratie: verdampen van water
uit vegetatie
• Zorgt voor latitude zones op aarde
(nat en droog) regenwoud, savanne, woestijn, mediterrane vegetatie, steppe, bos,
taiga, boreaal woud, arctische vegetatie…
Topografie
- Topografie zorgt voor andere structuur in zones
- Sterke invloed op macroklimaat
- = klimaatmodificatie= gemitigeerd door topografie
- Sneeuwbedekking bepaalt lengte van groeiseizoen
o bepaalde zones kennen andere groeiperioden (korter, langer)
- Distributie van sneeuw wordt sterk bepaald door topografie en wind
- Groot effect op bodem (bv. nutriënten: koud = stikstofcyclus weinig tot niet in gang)
- Ander voorbeelden:
o loef- en lijzijde van berg → één kant krijgt veel regen, andere kant droog
o op kam van berg: meer wind, groter verschil tussen temperatuur overdag en s
’nachts → specifieke soortengemeenschap op die plaats
Wat is een ecosysteem?
Afbakening
Hangt af hoe je ernaar kijkt !
Classificeren als een bosecosysteem
MAAR als we kijken op kleinere
schaal: heide-ecosysteem,
veenecosysteem, grasecosysteem…
Scale matters: de schaal is belangrijk
om een ecosysteem te definiëren !!
Een landschap heeft geen absolute afmetingen → de grootte hangt af van organismen, de vraag, het
probleem…
Eenzelfde landschap is heterogeen voor bepaalde organismen of ecologische processen, maar niet
voor anderen omwille van andere capaciteiten om ruimtelijke informatie waar te nemen
Functionele landschappen kunnen verschillende ruimtelijke schalen hebben die niet overeenkomen
met de menselijke perceptie van een omgeving
Terminologie
Habitat= leefomgeving(en) voor voltooien van de levenscyclus van een specifieke soort
Ecosysteem= locatie waarin abiotische en biotische componenten en processen met elkaar in
interactie gaan
Landschap= ruimtelijk geheel van onderling interagerende ecosystemen
Toenemende focus op:
- de ruimtelijke relaties
- de flux van energie, nutriënten en soorten
- temporele dynamiek
Expliciete nadruk op belang van ruimtelijke en temporele relaties voor ecologische en evolutionaire
processen
Ecosysteem versus habitat
Ecosysteem= een levensgemeenschap van planten en dieren bepaald door biotische en abiotische
factoren
- vaak omschreven als één vegetatietype
- bv. droge heide, bos…
habitat = welbepaalde plaatsen binnen de ecosystemen (of ter hoogte van overgang tussen
ecosystemen)
,Doelstellingen ecosysteembeheer
Onderscheid van belang voor het correct afstemmen van de doelstellingen van ecosysteembeheer
1. voor biodiversiteit
o α: soortendiversiteit binnen een gemeenschap op bepaald tijdstip (alpha)
o β: verschil in diversiteit tussen gemeenschappen OF veranderingen in diversiteit bij
systeemveranderingen (beta)
o γ: soortendiversiteit van alle gemeenschappen in een gebied, totale diversiteit
(gamma)
o genetisch-soort-ecosysteemniveau
2. voor ecosysteemdiensten
Voorbeelden
Vissoort steur Vlinder “callphrys rubi”
Grote habitat Verschillende ecosystemen nodig om te
Grote diversiteit aan ecosystemen nodig om leven:
volledige levenscyclus te doorlopen - heide als hoofdplaats
- bossen voor schaduw
- …
- Verschillende benoemingen en definities van ‘ecosysteem’ →kan verwarring
veroorzaken
- Definitie is van belang voor gericht beheer → omschrijven in functie van
doelstellingen ecosysteembeheer
- Schaal is van groot belang → aangepast aan de relevante omstandigheden van
ecosystemen en doelstellingen van ecosysteembeheer
- Antropocentrische ervaring verschilt vaak van realiteit in ecosystemen
→ antropocentrische bias vermijden voor gericht ecosysteembeheer
,Processen in ecosystemen
Ecosysteembeheer
Herkennen, begrijpen, verstoringen identificeren en ultiem manipuleren is noodzakelijke basis voor
effectief ecosysteembeheer
Invloeden op ecosystemen
- Temporele en ruimtelijke schaal zijn belangrijk om uitspraken te doen over invloeden op
ecosystemen
- Microschaal, macroschaal, megaschaal
Schaal en hiërarchie
Hoofinvloeden: klimaat, moedermateriaal en reliëf
Voorbeeld “soil” (5): heel koude plaats → water blijft staan door kleiige ondergrond → geen zuurstof
→ veenontwikkeling
, Klimaat
- Temperatuur
- Neerslag
- Evapotranspiratie
o Evaporatie: verdampen van water op
oppervlak, bodem
o Transpiratie: verdampen van water
uit vegetatie
• Zorgt voor latitude zones op aarde
(nat en droog) regenwoud, savanne, woestijn, mediterrane vegetatie, steppe, bos,
taiga, boreaal woud, arctische vegetatie…
Topografie
- Topografie zorgt voor andere structuur in zones
- Sterke invloed op macroklimaat
- = klimaatmodificatie= gemitigeerd door topografie
- Sneeuwbedekking bepaalt lengte van groeiseizoen
o bepaalde zones kennen andere groeiperioden (korter, langer)
- Distributie van sneeuw wordt sterk bepaald door topografie en wind
- Groot effect op bodem (bv. nutriënten: koud = stikstofcyclus weinig tot niet in gang)
- Ander voorbeelden:
o loef- en lijzijde van berg → één kant krijgt veel regen, andere kant droog
o op kam van berg: meer wind, groter verschil tussen temperatuur overdag en s
’nachts → specifieke soortengemeenschap op die plaats
