Samenvatting Sociologie (de leer van veranderingen).
Hoorcollege 1: 7 lange termijn trends / sociale veranderingen (H.8) + sociologen
Wat is een trend?
Hierbij wordt het onderscheid gemaakt in een hype, rage, trend en sociale
verandering.
- Een hype (moment, 24 uur). Een kortdurende bevlieging die 24 uur lang even
helemaal in is. Die zijn heel vluchtig en vaak zijn we die de dag erna al helemaal
vergeten.
- Een rage (seizoensgebonden). Loombandjes en spinners. Massale liefhebberij. Een
bepaald seizoen zijn ze helemaal in. Vaak gebonden aan het zomerseizoen. Lekker
buiten spelen.
- Een trend (frequent fenomeen). Een maatschappelijke ontwikkeling die langer dan
een jaar plaatsvind.
- Sociale verandering (tijdsduur: decennia). Onderliggende verklaring.
Twee sociologen
Ulrich beck (Duitsland) - risicomaatschappij
Hij was geen optimist, maar een pessimist. Zijn centrale term is de
risicomaatschappij. Hij zegt dat mensen continue en permanent, overal en altijd een
potentieel gevaar hebben (in alle levensgebieden) inclusief opvoeding.
1. Beck 1986: “Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook moreel aanvaardbaar”.
2. Beck 2016: “Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook menselijk gezien
wenselijk”.
Kenmerken van de risicomaatschappij zijn:
Samenleving is niet langer maakbaar (sociaal vangnet is weg). We moeten alles zelf
oplossen. Iedereen heeft hierbij bepaalde illusies als dat iedereen gelijk is en even
slim en gelukkig en gezond. Maar het leven overkomt je soms gewoon. Risico’s
nemen hoort bij het leven en zijn niet uit te sluiten. Nieuw is dat mensen zelf die
(technologische) risico’s veroorzaken. Gevolgen hiervan zijn niet te beheersen, ze
boezemen angst in. Mensen worden gevoed met onzekerheid. We zijn zelf
verantwoordelijk voor veranderingen. We proberen met de onzekerheden om te
gaan. Mensen leven in een veiligheidsutopie (valse droom), waarbij we een ideale
veilige wereld willen creëren. ‘armoede is hiërarchisch, maar smog is democratisch’.
Hiermee wordt bedoelt dat van armoede maar een bepaalde groep last heeft maar
dat van smog iedereen last heeft. Mensen missen de zekerheden van vroeger (grote
verhalen: religie, ideologie). Mensen hebben onzichtbare angsten en bedreigingen
liggen op de loer (veiligheid is subjectief). Risico’s veroorzaken stress en sterk
gevoel van onzekerheid. Door de onzekerheden en behoefte aan veiligheid, neemt
niemand meer de verantwoordelijkheid. Er is sprake van een zondebok-
maatschappij, waarbij mensen snel de schuld willen geven aan een ander.
,Oorzaken van de risicomaatschappij (A. Giddens):
Volgens Giddens zijn er 2 fundamentele, sociale veranderingen in 20 e eeuw:
1.Einde van tradities:
Individualisering (ik > familie, ego > groep): het Dikke Ik (opgeblazen ego). Grote
verhalen failliet: religies, ideologie (-isme): kapitalisme als enige over.
2.Einde van natuur:
Aarde raakt uitgeput: natuurlijke hulpbronnen raken op, milieu vervuiling. Mens speelt
voor God: abortus, euthanasie, gen-selectie, Down-test bijv.
Zygmunt Bauman (Polen, Engeland)
Zijn centrale term is de vloeibare samenleving genaamd “Liquid Society”.
Vloeibare samenleving is gevolg van risico’s:
“Een samenleving waarin de condities sneller veranderen dan de tijd die nodig is om
gedrag te verankeren in gewoontes en routines.”
7 sociale veranderingen
1. Individualisering: Een proces van toenemende verzelfstandiging van afzonderlijke
mensen.
2. Democratisering: Beweging van hiërarchische macht richting meer
gelijkwaardigheid.
3. Solidarisering: Van naastenliefde, via verzorgingsstaat, naar
participatiemaatschappij.
4. Technologisering: Steeds snellere en verdergaande technologische
ontwikkelingen (ICT, medische, robots, drones)
5. Globalisering: Wederzijdse beïnvloeding van samenlevingen en culturen
wereldwijd.
6. Multiculturalisering: De groei van etnische diversiteit qua aantal bevolkingsgroepen
in een land.
7. Intensivering: Maatschappelijke ontwikkeling tot meer materialisme en hedonisme
(=levensgenot).
, Individualisering
“Individualisering is een proces van toenemende verzelfstandiging van afzonderlijke
mensen in de samenleving” Alle mensen in de samenleving komen steeds losser van
elkaar te staan. Individualisering leidt tot emancipatie (positief gevolg). Emancipatie
Vrij kunnen kiezen, zelfbeschikking en zelfontplooiing. Gelijkheid in rechten (man-
vrouw, homo-hetero, autochtoon-allochtoon). Gelijkheid in kansen en mogelijkheden
(onderwijs als ‘ticket to ride’)
Mensen blijven kuddedieren, ook al hebben ze tegenwoordig meer zelf te kiezen.
Miskennen hun eigen groepsgedrag en hun uniformiteit in opvattingen
(eenheidsworst). Papegaaien elkaar na op social media (Twitter als dorpsplein,
Facebook als roddelrubriek)
Het positieve van individualisering:
- Bevrijd van inperkende normen, verwachtingen, waarden, sociale controle en
instituties (huwelijk, kerk)
- Ontplooiing
- Creativiteit
- Vrijheid, autonomie
- Zelfbeschikking
Het negatieve van individualisering:
- Toename van egoïsme
- Afname van solidariteit (kloof, 2-deling)
- minder verantwoordelijkheidsbesef
- Vereenzaming
- Echtscheiding
- Verwaarlozing
Democratisering
“Democratisering is een beweging waarbij hiërarchische machtsverhoudingen
worden vervangen door meer gelijkwaardige verhoudingen”
Macht wordt meer gedeeld, meer gecontroleerd en is meer aan voorschriften
gebonden. De meeste stemmen gelden. Meer inspraak voor niet-machthebbers:
medezeggenschap(scholen); cliëntenraden (zorginstellingen); patiëntenverenigingen.
Machtsverschillen veranderen Mensen uit verschillende sociale lagen gaan
informeler met elkaar om (dialoog > monoloog). Denk aan:
Docenten – studenten
Werkgevers – werknemers
Artsen – patiënten
Hulpverleners – cliënten
Gezag is minder gekoppeld aan een positie Moet je nu verdienen (respect)
Van bevelshuishouding naar onderhandeling verhouding ouders & kinderen
Nog steeds geen machtsgelijkheid! (hoewel Machtsafstand kleiner wordt).
Hoorcollege 1: 7 lange termijn trends / sociale veranderingen (H.8) + sociologen
Wat is een trend?
Hierbij wordt het onderscheid gemaakt in een hype, rage, trend en sociale
verandering.
- Een hype (moment, 24 uur). Een kortdurende bevlieging die 24 uur lang even
helemaal in is. Die zijn heel vluchtig en vaak zijn we die de dag erna al helemaal
vergeten.
- Een rage (seizoensgebonden). Loombandjes en spinners. Massale liefhebberij. Een
bepaald seizoen zijn ze helemaal in. Vaak gebonden aan het zomerseizoen. Lekker
buiten spelen.
- Een trend (frequent fenomeen). Een maatschappelijke ontwikkeling die langer dan
een jaar plaatsvind.
- Sociale verandering (tijdsduur: decennia). Onderliggende verklaring.
Twee sociologen
Ulrich beck (Duitsland) - risicomaatschappij
Hij was geen optimist, maar een pessimist. Zijn centrale term is de
risicomaatschappij. Hij zegt dat mensen continue en permanent, overal en altijd een
potentieel gevaar hebben (in alle levensgebieden) inclusief opvoeding.
1. Beck 1986: “Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook moreel aanvaardbaar”.
2. Beck 2016: “Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook menselijk gezien
wenselijk”.
Kenmerken van de risicomaatschappij zijn:
Samenleving is niet langer maakbaar (sociaal vangnet is weg). We moeten alles zelf
oplossen. Iedereen heeft hierbij bepaalde illusies als dat iedereen gelijk is en even
slim en gelukkig en gezond. Maar het leven overkomt je soms gewoon. Risico’s
nemen hoort bij het leven en zijn niet uit te sluiten. Nieuw is dat mensen zelf die
(technologische) risico’s veroorzaken. Gevolgen hiervan zijn niet te beheersen, ze
boezemen angst in. Mensen worden gevoed met onzekerheid. We zijn zelf
verantwoordelijk voor veranderingen. We proberen met de onzekerheden om te
gaan. Mensen leven in een veiligheidsutopie (valse droom), waarbij we een ideale
veilige wereld willen creëren. ‘armoede is hiërarchisch, maar smog is democratisch’.
Hiermee wordt bedoelt dat van armoede maar een bepaalde groep last heeft maar
dat van smog iedereen last heeft. Mensen missen de zekerheden van vroeger (grote
verhalen: religie, ideologie). Mensen hebben onzichtbare angsten en bedreigingen
liggen op de loer (veiligheid is subjectief). Risico’s veroorzaken stress en sterk
gevoel van onzekerheid. Door de onzekerheden en behoefte aan veiligheid, neemt
niemand meer de verantwoordelijkheid. Er is sprake van een zondebok-
maatschappij, waarbij mensen snel de schuld willen geven aan een ander.
,Oorzaken van de risicomaatschappij (A. Giddens):
Volgens Giddens zijn er 2 fundamentele, sociale veranderingen in 20 e eeuw:
1.Einde van tradities:
Individualisering (ik > familie, ego > groep): het Dikke Ik (opgeblazen ego). Grote
verhalen failliet: religies, ideologie (-isme): kapitalisme als enige over.
2.Einde van natuur:
Aarde raakt uitgeput: natuurlijke hulpbronnen raken op, milieu vervuiling. Mens speelt
voor God: abortus, euthanasie, gen-selectie, Down-test bijv.
Zygmunt Bauman (Polen, Engeland)
Zijn centrale term is de vloeibare samenleving genaamd “Liquid Society”.
Vloeibare samenleving is gevolg van risico’s:
“Een samenleving waarin de condities sneller veranderen dan de tijd die nodig is om
gedrag te verankeren in gewoontes en routines.”
7 sociale veranderingen
1. Individualisering: Een proces van toenemende verzelfstandiging van afzonderlijke
mensen.
2. Democratisering: Beweging van hiërarchische macht richting meer
gelijkwaardigheid.
3. Solidarisering: Van naastenliefde, via verzorgingsstaat, naar
participatiemaatschappij.
4. Technologisering: Steeds snellere en verdergaande technologische
ontwikkelingen (ICT, medische, robots, drones)
5. Globalisering: Wederzijdse beïnvloeding van samenlevingen en culturen
wereldwijd.
6. Multiculturalisering: De groei van etnische diversiteit qua aantal bevolkingsgroepen
in een land.
7. Intensivering: Maatschappelijke ontwikkeling tot meer materialisme en hedonisme
(=levensgenot).
, Individualisering
“Individualisering is een proces van toenemende verzelfstandiging van afzonderlijke
mensen in de samenleving” Alle mensen in de samenleving komen steeds losser van
elkaar te staan. Individualisering leidt tot emancipatie (positief gevolg). Emancipatie
Vrij kunnen kiezen, zelfbeschikking en zelfontplooiing. Gelijkheid in rechten (man-
vrouw, homo-hetero, autochtoon-allochtoon). Gelijkheid in kansen en mogelijkheden
(onderwijs als ‘ticket to ride’)
Mensen blijven kuddedieren, ook al hebben ze tegenwoordig meer zelf te kiezen.
Miskennen hun eigen groepsgedrag en hun uniformiteit in opvattingen
(eenheidsworst). Papegaaien elkaar na op social media (Twitter als dorpsplein,
Facebook als roddelrubriek)
Het positieve van individualisering:
- Bevrijd van inperkende normen, verwachtingen, waarden, sociale controle en
instituties (huwelijk, kerk)
- Ontplooiing
- Creativiteit
- Vrijheid, autonomie
- Zelfbeschikking
Het negatieve van individualisering:
- Toename van egoïsme
- Afname van solidariteit (kloof, 2-deling)
- minder verantwoordelijkheidsbesef
- Vereenzaming
- Echtscheiding
- Verwaarlozing
Democratisering
“Democratisering is een beweging waarbij hiërarchische machtsverhoudingen
worden vervangen door meer gelijkwaardige verhoudingen”
Macht wordt meer gedeeld, meer gecontroleerd en is meer aan voorschriften
gebonden. De meeste stemmen gelden. Meer inspraak voor niet-machthebbers:
medezeggenschap(scholen); cliëntenraden (zorginstellingen); patiëntenverenigingen.
Machtsverschillen veranderen Mensen uit verschillende sociale lagen gaan
informeler met elkaar om (dialoog > monoloog). Denk aan:
Docenten – studenten
Werkgevers – werknemers
Artsen – patiënten
Hulpverleners – cliënten
Gezag is minder gekoppeld aan een positie Moet je nu verdienen (respect)
Van bevelshuishouding naar onderhandeling verhouding ouders & kinderen
Nog steeds geen machtsgelijkheid! (hoewel Machtsafstand kleiner wordt).
