Leerdoelen Kennis Samenvatting Tentamen Blok 1
ECONOMIE
Þ Het onderscheid tussen collectieve en private financiering van gezondheidszorg uitleggen en
relateren aan het begrip solidariteit.
SOLIDARITEIT = iedereen betaalt mee.
Collectieve Financiering Private Financiering
Gezondheidszorg via verplichte premies (van Aanvullende zorg; mensen kiezen zelf hoe groot
tevoren beslist) = mensen die geen zorg nodig risico ze willen nemen.
hebben betalen voor mensen die wel nodig
hebben.
Zorguitgaven bestaan uit: omzet van zorgaanbieders, aan medicijnen en hulpmiddelen
Zorgquote: zorguitgaven als % van Bruto Binnenlands Product
Þ De omvang en ontwikkeling van de gezondheidszorg in termen van collectief gefinancierde
uitgaven aan de hand van cijfers beschrijven en relateren aan de omvang en ontwikkeling van
andere overheidsuitgaven.
Uitgavenplafond zorg:
§ Afspraak tussen coalitiepartijen over ruimte beschikbaar voor collectieve financiering van
gezondheidszorg
§ Onderscheid bruto en netto (min kosten)
§ Als zorguitgaven > begroting; minister VWS maatregelen
Þ De oorzaken en economische gevolgen van stijgende collectief gefinancierde uitgaven aan
gezondheidszorg uitleggen.
Stijging zorguitgaven (VRAAG) : oorzaken
• Vergrijzing/ toename ouderen (niet belangrijkst)
• Technologie
• Welvaartsgroei
• Verandering epidemiologie = meer chronisch zieken
• Consumenten stellen steeds hogere eisen
• Meer welvaart --> meer vraag naar zorg
• Prijsongevoelige vraag door grotendeels collectieve financiering
o Verplichte sociale ziektekostenverzekeringen en lage eigen betalingen
Stijging zorguitgaven (AANBOD) : oorzaken
• Voortgang medische wetenschap en techniek
• Informatievoorsprong zorgaanbieders (risico aanbod geïnduceerde vraag; kunnen uitlokken)
• Machtspositie zorgaanbieders bij tarief onderhandelingen
• Productiviteitsontwikkeling (=productie per gewerkt uur) lager in zorg dan andere sectoren
want: zorg is door menskracht; zijn geen machines computers
o = kostenziekte Baumol
Gevolgen
Hogere verplichte zorgpremies = toename collectieve lasten = grotere beroep op solidariteit
1
, à Hogere premies -> hogere collectieve lasten -> hogere loonkosten -> slechte
concurrentiepositie NL-bedrijven -> minder economische groei
à Hogere premies -> hogere collectieve lasten -> werken minder lonend -> minder
arbeidsaanbod -> minder economische groei
à Verdringen andere collectieve uitgaven? XXX Basisonderwijs afschaffen = 2 maanden zorg.
Kostenziekte van Baumol
ZORG MARKT
Arbeidsproductiviteit Neemt niet zo snel toe Neemt snel toe
Loon Stijging Stijging
Dus kosten? = duurder = goedkoper
= arbeidsproductiviteit stijgt niet maar loonkosten door de tijd heen wel.
Beleidsopties?
à Geen loonstijgingen in de zorg
à Meer technologische innovaties; daarmee handwerk wegnemen en processen versnellen
à Afremmen van de vraag met hogere eigen betalingen
Sidenote: zorgsector productiviteit lastig te meten; niet gekeken naar of er wel kwaliteitsverbetering
is.
Þ Mogelijke beleidsopties noemen om de collectief gefinancierde uitgaven aan gezondheidszorg
te beheersen.
Directe beleidsopties:
§ Minder zorg collectief financieren: kleiner basispakket
§ Meer private financiering: hogere eigen betalingen
Indirecte beleidsopties
+ Gereguleerde concurrentie (geen garantie voor lagere zorguitgaven)
+ Innovatieve bekostigingsmiddelen (gericht op doelmatigheid, vb: uitkomstbekostiging)
+ Hoofdlijnenakkoorden (onderhandelingen overheid en zorgpartijen)
Þ In verschillende situaties van schaarste een eenvoudig keuzeprobleem economisch rationeel
oplossen.
Schaarste: behoeften onbeperkt maar middelen zijn schaars, dwingt tot maken van keuzes
Schaarse middelen nodig (om gewenst doel te realiseren
§ Alternatief aanwendbaar = voor meerdere doelen bruikbaar maar voor één doel tegelijk
inzetbaar
§ Tijd & geld
Opportuniteitskosten
= gemiste opbrengsten van het beste niet gekozen alternatief
Voorbeeld: Keuze -> concert? Of werken?
§ Waarde concert = 40 euro (maximale betalingsbereidheid)
§ Entreekaartje concert = 20 euro
§ Gemiste opbrengst avond werken = 40 euro
2
,---> Vergelijk kosten en baten concert
Baten = 40 euro
Kosten = expliciete kosten + opportuniteitskosten
= 20 + 30 = 50
---> Kosten > baten dus niet naar concert
Bekende valkuilen:
§ Niet kijken naar opportuniteitskosten
§ ‘sunk costs’ = kosten die al zijn gemaakt, buiten beschouwing laten
§ Kosten en opbrengsten relatief zien i.p.v. absoluut (besparing 10 euro op 20 euro is even veel
als besparing op 1000 euro)
§ Niet begrijpen verschil gemiddeld en marginaal
Koopkracht = hoeveel je kan kopen afhankelijk van je inkomen | als inflatie stijgt daalt koopkracht
Þ De werking van het prijsmechanisme op een perfect competitieve markt analyseren.
Vrije marktwerking:
= omvang en samenstelling van de productie zijn afhankelijk van de beslissingen van individuele
consumenten en producenten. (verandering in vraag/aanbod) -> prijsverandering)
Marktmechanisme: vraag Marktmechanisme: aanbod
Verandering van de prijs Verandering van de prijs
+ Verschuiving langs de vraagcurve + Verschuiving langs de aanbodcurve
+ Verandering van de gevraagde + Verandering van de aangeboden
hoeveelheid hoeveelheid
Verandering van andere factoren Verandering van andere factoren
+ Verschuiving van de vraagcurve + Verschuiving van de vraagcurve
+ Verandering van de vraag + Verandering van het aanbod
+ Kan komen door verschil in voorkeuren
consumenten.
Voorwaarden perfecte marktwerking:
1. Aanbieders verkopen allemaal hetzelfde product
2. Aanbieders zijn prijsnemers (markt zorgt voor totstandkoming prijs, aanbieders niet zelf
bepalen om winst te maken)
3. Toe- en uittreding is vrij
3
, 4. Aanbieders en vragers beschikken over perfecte informatie
= vrije marktwerking kan leiden tot uitkomst die vanuit maatschappelijk
Marktfalen
oogpunt suboptimaal is
Oorzaken Aanwezigheid machtsposities
Informatieproblemen
Wat is Overheidsingrijpen (wetgeving)
nodig?
Gevaar Willen wel toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid waarborgen.
publiek
belang
Marktfalen/tekortkomingen in de vraag naar gezondheid & zorg
1. Economische kortzichtig & risicovol gedrag
* Consumptiegoed: kosten = baten op t0
o VB: koopt laptop/cappuccino; meteen van genieten
* Investeringsgoed: kosten op t0 & baten op t1
o VB: preventie, een gezonde leefstijl
o Vrije werking marktmechanisme = te weinig vraag
o Marktfalen door ‘bijziendheid’ consumenten (alleen oog voor korte termijn; lage
betalingsbereidheid; kosten wegen zwaarder dan lange termijn baten)
o “Omgekeerde verrekijker”
Meer aandacht voor maatschappelijke kosten van de ongezonde leefstijl
§ Directe kosten = uitgaven zorg
§ Indirecte kosten = extra ziekteverzuim
Gezonde leefstijl bevorderen:
§ Belasting op ongezonde producten (= tax incidence)
o Makkelijker op te leggen bij aanbieders
o Hogere prijs consumenten. Prijsstijging < belasting.
§ Financiële beloningen (medicatietrouw)
§ Nudging
o = Vrijblijvende “duwtjes” in de goede richting
2. Positieve externe
effecten
4
ECONOMIE
Þ Het onderscheid tussen collectieve en private financiering van gezondheidszorg uitleggen en
relateren aan het begrip solidariteit.
SOLIDARITEIT = iedereen betaalt mee.
Collectieve Financiering Private Financiering
Gezondheidszorg via verplichte premies (van Aanvullende zorg; mensen kiezen zelf hoe groot
tevoren beslist) = mensen die geen zorg nodig risico ze willen nemen.
hebben betalen voor mensen die wel nodig
hebben.
Zorguitgaven bestaan uit: omzet van zorgaanbieders, aan medicijnen en hulpmiddelen
Zorgquote: zorguitgaven als % van Bruto Binnenlands Product
Þ De omvang en ontwikkeling van de gezondheidszorg in termen van collectief gefinancierde
uitgaven aan de hand van cijfers beschrijven en relateren aan de omvang en ontwikkeling van
andere overheidsuitgaven.
Uitgavenplafond zorg:
§ Afspraak tussen coalitiepartijen over ruimte beschikbaar voor collectieve financiering van
gezondheidszorg
§ Onderscheid bruto en netto (min kosten)
§ Als zorguitgaven > begroting; minister VWS maatregelen
Þ De oorzaken en economische gevolgen van stijgende collectief gefinancierde uitgaven aan
gezondheidszorg uitleggen.
Stijging zorguitgaven (VRAAG) : oorzaken
• Vergrijzing/ toename ouderen (niet belangrijkst)
• Technologie
• Welvaartsgroei
• Verandering epidemiologie = meer chronisch zieken
• Consumenten stellen steeds hogere eisen
• Meer welvaart --> meer vraag naar zorg
• Prijsongevoelige vraag door grotendeels collectieve financiering
o Verplichte sociale ziektekostenverzekeringen en lage eigen betalingen
Stijging zorguitgaven (AANBOD) : oorzaken
• Voortgang medische wetenschap en techniek
• Informatievoorsprong zorgaanbieders (risico aanbod geïnduceerde vraag; kunnen uitlokken)
• Machtspositie zorgaanbieders bij tarief onderhandelingen
• Productiviteitsontwikkeling (=productie per gewerkt uur) lager in zorg dan andere sectoren
want: zorg is door menskracht; zijn geen machines computers
o = kostenziekte Baumol
Gevolgen
Hogere verplichte zorgpremies = toename collectieve lasten = grotere beroep op solidariteit
1
, à Hogere premies -> hogere collectieve lasten -> hogere loonkosten -> slechte
concurrentiepositie NL-bedrijven -> minder economische groei
à Hogere premies -> hogere collectieve lasten -> werken minder lonend -> minder
arbeidsaanbod -> minder economische groei
à Verdringen andere collectieve uitgaven? XXX Basisonderwijs afschaffen = 2 maanden zorg.
Kostenziekte van Baumol
ZORG MARKT
Arbeidsproductiviteit Neemt niet zo snel toe Neemt snel toe
Loon Stijging Stijging
Dus kosten? = duurder = goedkoper
= arbeidsproductiviteit stijgt niet maar loonkosten door de tijd heen wel.
Beleidsopties?
à Geen loonstijgingen in de zorg
à Meer technologische innovaties; daarmee handwerk wegnemen en processen versnellen
à Afremmen van de vraag met hogere eigen betalingen
Sidenote: zorgsector productiviteit lastig te meten; niet gekeken naar of er wel kwaliteitsverbetering
is.
Þ Mogelijke beleidsopties noemen om de collectief gefinancierde uitgaven aan gezondheidszorg
te beheersen.
Directe beleidsopties:
§ Minder zorg collectief financieren: kleiner basispakket
§ Meer private financiering: hogere eigen betalingen
Indirecte beleidsopties
+ Gereguleerde concurrentie (geen garantie voor lagere zorguitgaven)
+ Innovatieve bekostigingsmiddelen (gericht op doelmatigheid, vb: uitkomstbekostiging)
+ Hoofdlijnenakkoorden (onderhandelingen overheid en zorgpartijen)
Þ In verschillende situaties van schaarste een eenvoudig keuzeprobleem economisch rationeel
oplossen.
Schaarste: behoeften onbeperkt maar middelen zijn schaars, dwingt tot maken van keuzes
Schaarse middelen nodig (om gewenst doel te realiseren
§ Alternatief aanwendbaar = voor meerdere doelen bruikbaar maar voor één doel tegelijk
inzetbaar
§ Tijd & geld
Opportuniteitskosten
= gemiste opbrengsten van het beste niet gekozen alternatief
Voorbeeld: Keuze -> concert? Of werken?
§ Waarde concert = 40 euro (maximale betalingsbereidheid)
§ Entreekaartje concert = 20 euro
§ Gemiste opbrengst avond werken = 40 euro
2
,---> Vergelijk kosten en baten concert
Baten = 40 euro
Kosten = expliciete kosten + opportuniteitskosten
= 20 + 30 = 50
---> Kosten > baten dus niet naar concert
Bekende valkuilen:
§ Niet kijken naar opportuniteitskosten
§ ‘sunk costs’ = kosten die al zijn gemaakt, buiten beschouwing laten
§ Kosten en opbrengsten relatief zien i.p.v. absoluut (besparing 10 euro op 20 euro is even veel
als besparing op 1000 euro)
§ Niet begrijpen verschil gemiddeld en marginaal
Koopkracht = hoeveel je kan kopen afhankelijk van je inkomen | als inflatie stijgt daalt koopkracht
Þ De werking van het prijsmechanisme op een perfect competitieve markt analyseren.
Vrije marktwerking:
= omvang en samenstelling van de productie zijn afhankelijk van de beslissingen van individuele
consumenten en producenten. (verandering in vraag/aanbod) -> prijsverandering)
Marktmechanisme: vraag Marktmechanisme: aanbod
Verandering van de prijs Verandering van de prijs
+ Verschuiving langs de vraagcurve + Verschuiving langs de aanbodcurve
+ Verandering van de gevraagde + Verandering van de aangeboden
hoeveelheid hoeveelheid
Verandering van andere factoren Verandering van andere factoren
+ Verschuiving van de vraagcurve + Verschuiving van de vraagcurve
+ Verandering van de vraag + Verandering van het aanbod
+ Kan komen door verschil in voorkeuren
consumenten.
Voorwaarden perfecte marktwerking:
1. Aanbieders verkopen allemaal hetzelfde product
2. Aanbieders zijn prijsnemers (markt zorgt voor totstandkoming prijs, aanbieders niet zelf
bepalen om winst te maken)
3. Toe- en uittreding is vrij
3
, 4. Aanbieders en vragers beschikken over perfecte informatie
= vrije marktwerking kan leiden tot uitkomst die vanuit maatschappelijk
Marktfalen
oogpunt suboptimaal is
Oorzaken Aanwezigheid machtsposities
Informatieproblemen
Wat is Overheidsingrijpen (wetgeving)
nodig?
Gevaar Willen wel toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid waarborgen.
publiek
belang
Marktfalen/tekortkomingen in de vraag naar gezondheid & zorg
1. Economische kortzichtig & risicovol gedrag
* Consumptiegoed: kosten = baten op t0
o VB: koopt laptop/cappuccino; meteen van genieten
* Investeringsgoed: kosten op t0 & baten op t1
o VB: preventie, een gezonde leefstijl
o Vrije werking marktmechanisme = te weinig vraag
o Marktfalen door ‘bijziendheid’ consumenten (alleen oog voor korte termijn; lage
betalingsbereidheid; kosten wegen zwaarder dan lange termijn baten)
o “Omgekeerde verrekijker”
Meer aandacht voor maatschappelijke kosten van de ongezonde leefstijl
§ Directe kosten = uitgaven zorg
§ Indirecte kosten = extra ziekteverzuim
Gezonde leefstijl bevorderen:
§ Belasting op ongezonde producten (= tax incidence)
o Makkelijker op te leggen bij aanbieders
o Hogere prijs consumenten. Prijsstijging < belasting.
§ Financiële beloningen (medicatietrouw)
§ Nudging
o = Vrijblijvende “duwtjes” in de goede richting
2. Positieve externe
effecten
4
