Orthopedagogiek
➔ 60 MPC met 3 antwoordmogelijkheden
Inhoudsopgave
Deel 1: Orthopedagogisch denken en kijken .................................................................................................... 5
H1: Situering orthopedagogie .......................................................................................................................... 5
1.1 De term orthopedagogiek ............................................................................................................................ 5
1.2 Verhouding pedagogiek – orthopedagogiek ................................................................................................ 6
1.2.1 Pedagogiek: opvoeding ........................................................................................................................ 6
1.2.2 Orthopedagogiek: specifiek opvoeden ................................................................................................. 6
1.3. Doel en object .............................................................................................................................................. 7
1.3.1 POS ....................................................................................................................................................... 7
1.4. Praktijkgerichte wetenschap ....................................................................................................................... 8
1.5. Dynamische wetenschap ............................................................................................................................. 9
1.6. Vakliteratuur ............................................................................................................................................. 11
1.7. Internationaal perspectief ......................................................................................................................... 11
1.8. Algemene en bijzondere orthopedagogiek ................................................................................................ 12
H2: Stromingen in de orthopedagogie ............................................................................................................ 13
2.1 Geesteswetenschappelijke stroming .......................................................................................................... 15
2.1.1 Kernbegrippen .................................................................................................................................... 15
2.1.2 Omschrijving ....................................................................................................................................... 15
2.1.3 Onderzoek .......................................................................................................................................... 16
2.1.4 Belangrijke denkers ............................................................................................................................ 17
2.2 Empirisch-analytische ................................................................................................................................. 22
2.2.1 Kernbegrippen .................................................................................................................................... 22
2.2.2 Omschrijving ....................................................................................................................................... 22
2.2.3 Onderzoek .......................................................................................................................................... 24
2.2.4 Belangrijke denkers ............................................................................................................................ 24
2.3 Maatschappij kritische stroming ................................................................................................................ 26
2.3.1 Kernbegrippen .................................................................................................................................... 26
2.3.2 Omschrijving ....................................................................................................................................... 26
2.3.3 Onderzoek .......................................................................................................................................... 28
2.3.4 Belangrijke denkers ............................................................................................................................ 28
H3: het orthopedagogische grondplan ........................................................................................................... 32
3.1. Kok ............................................................................................................................................................. 33
.......................................................................................................................................................................... 33
3.2. Ter Horst .................................................................................................................................................... 33
3.2.1 Microniveau ........................................................................................................................................ 34
3.2.2 Grondvormen van Ter Horst ............................................................................................................... 34
3.3. Hellinckx .................................................................................................................................................... 36
1
, 3.4. Bronfenbrenner ......................................................................................................................................... 37
3.5. Belsky ......................................................................................................................................................... 38
3.6. Balansmodel van Bakker ........................................................................................................................... 40
3.7. Broekaert: integratieve handelingsorthopedagogiek ................................................................................ 42
Besluit ............................................................................................................................................................... 43
Oefeningen ....................................................................................................................................................... 43
DEEL 2: sturende tendensen in de orthopedagogische kijk ............................................................................. 44
H1: Tendensen in de orthopedagogische kijk ................................................................................................. 44
1.1 Situering ..................................................................................................................................................... 44
1.1.1 Preventie ............................................................................................................................................ 45
1.1.2 Vermaatschappelijking ....................................................................................................................... 46
1.1.3 Krachtgericht werken ......................................................................................................................... 49
1.1.4 Diversiteit ........................................................................................................................................... 50
1.1.5 Mensenrechten .................................................................................................................................. 53
1.1.6 Sectoroverschijndende zorg ............................................................................................................... 55
1.1.7 Economisering .................................................................................................................................... 56
1.1.8 Professionalisering .............................................................................................................................. 57
1.1.9 Vraaggestuurd .................................................................................................................................... 58
1.1.10 Digitalisering ..................................................................................................................................... 58
BESLUIT ........................................................................................................................................................ 59
H2: Welzijnsbeleid.......................................................................................................................................... 59
2.1 Welzijnszorg ............................................................................................................................................... 59
2.2 Beleidsniveau .............................................................................................................................................. 59
2.3 Beleidsdomeinen en Vlaamse Agentschappen ........................................................................................... 60
2.4 Krachtlijnen van het huidig Vlaams Welzijnsbeleid .................................................................................... 62
H3: Ordening van de orthopedagogische praktijk .......................................................................................... 62
3.1 Klassieke verticale indeling in lijnen ........................................................................................................... 62
3.2. Indeling in plaats en intensiteit ................................................................................................................. 64
3.3. Indeling in privé versus openbaar initiatief ............................................................................................... 64
3.4. Pleegzorg volledig gereorganiseerd .......................................................................................................... 64
H4: Principes van de integrale jeugdhulpverlening ......................................................................................... 64
4.1 Ontstaansgeschiedenis ............................................................................................................................... 64
4.2 Partners ...................................................................................................................................................... 65
4.3 Doelstellingen ............................................................................................................................................. 65
4.3.1 Vermaatschappelijking van de jeugdhulp ........................................................................................... 65
4.3.2 Tijdige toegang tot de jeugdhulp ........................................................................................................ 65
4.3.3 Hulp continuïteit waarborgen ............................................................................................................ 66
4.3.4 Op een gepaste wijze omgaan met verontrusting .............................................................................. 67
4.3.5 Voorzien in een aanbod crisisjeugdhulp ............................................................................................. 67
4.3.6 Maximale participatie van de minderjarige en zijn gezin ................................................................... 67
4.4 Hulpaanbod in modules .............................................................................................................................. 68
4.5 Eén toegangspoort ..................................................................................................................................... 69
2
,H5: Hulpverleningslandschap integrale jeugdhulp.......................................................................................... 71
5.1 Hulpvrager .................................................................................................................................................. 71
5.2 Rechtstreeks toegankelijke hulp ................................................................................................................. 72
5.2.1 Brede instap ........................................................................................................................................ 72
5.2.2 Probleemgebonden hulp .................................................................................................................... 73
5.2.3 6 MDT’S .............................................................................................................................................. 73
5.3 Jeugdhulp buiten het toepassingsgebied IJH .............................................................................................. 74
5.4 Intersectorale Toegangspoort .................................................................................................................... 75
5.4.1 ITP gewone aanmelding ..................................................................................................................... 75
5.4.2 ITP A-document .................................................................................................................................. 75
..................................................................................................................................................................... 76
5.4.3 ITP contactpersoon- aanmelder CA .................................................................................................... 76
5.4.4 Indicatiestellingsteam ......................................................................................................................... 76
5.4.5 De jeugdhulpregie .............................................................................................................................. 78
5.5 Niet rechtstreeks toegankelijke hulp .......................................................................................................... 79
5.6 Hulp bij VOS ................................................................................................................................................ 82
5.7 Gerechtelijke jeugdhulp .............................................................................................................................. 87
5.7.1 Aanmelding gerechtelijke jeugdhulp .................................................................................................. 88
5.7.2 Gedwongen hulp ................................................................................................................................ 88
.......................................................................................................................................................................... 89
.......................................................................................................................................................................... 89
5.7.3 Als misdrijf omschreven feiten ........................................................................................................... 90
5.7.4 CAP...................................................................................................................................................... 91
5.8 Crisisjeugdhulp – bemiddeling - cliëntoverleg ............................................................................................ 92
5.8.1 Methodieken ...................................................................................................................................... 92
DEEL 3: Vijf sectoren naderbij bekeken .......................................................................................................... 94
H1: Kind en Gezin ........................................................................................................................................... 94
1.1. Opdrachten ................................................................................................................................................ 94
1.2. Kansarmoede ............................................................................................................................................. 95
1.2.1 Gezinsondersteuners .......................................................................................................................... 95
1.2.2 INLOOP teams ..................................................................................................................................... 95
1.3. CKG (= Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning) ...................................................................... 96
1.3.1 Typemodules in de CKG ...................................................................................................................... 96
1.3.2 Knelpunten ......................................................................................................................................... 96
1.4. Mobiel aanbod door vrijwilligers ............................................................................................................... 96
1.4.1 Partners KOMO en De Kantrol ............................................................................................................ 96
1.5. VK .............................................................................................................................................................. 97
1.5.1 Aanpak kindermishandeling ............................................................................................................... 97
H2: Bijzondere jeugdzorg ............................................................................................................................... 99
Situering ........................................................................................................................................................... 99
Hulp voor 18+ ................................................................................................................................................... 99
H1: Van MFC over EMK naar OVBJ ................................................................................................................. 100
H2: Omzetting typemodules Jongerenwelzijn ................................................................................................ 100
H3: Private voorzieningen .............................................................................................................................. 101
3
, 3.1 OVBJ: Organisaties Bijzondere Jeugdzorg............................................................................................ 101
3.2 CAH: Crisishulp aan huis ...................................................................................................................... 102
3.3 OOOC: opvang, oriëntatie en observatiecentra .................................................................................. 103
3.4 HCA: Herstelgerichte Constructieve Afhandeling ................................................................................ 103
3.5 CIG: Centrum voor integrale gezinszorg .............................................................................................. 103
H4: Gemeenschapsinstellingen .................................................................................................................... 103
4.1 Situering ................................................................................................................................................... 103
4.1.1 De Kempen en de Zande ................................................................................................................... 104
4.1.2 De Grubbe in Everberg ..................................................................................................................... 105
4.1.3 De Wijngaard in Tongeren ................................................................................................................ 106
H3: Begeleiding van personen met een beperking ....................................................................................... 107
Inleiding .......................................................................................................................................................... 107
3.1 IVA VAPH .................................................................................................................................................. 107
3.1.1 Taken ................................................................................................................................................ 107
3.1.2 Doelgroep ......................................................................................................................................... 108
3.2 Beleidslijnen in verband met VAPH .......................................................................................................... 109
3.3 Direct bereikbare hulp .............................................................................................................................. 111
3.4 Hulp voor minderjarigen ........................................................................................................................... 113
3.4.1 NRTH minderjarigen ......................................................................................................................... 113
3.4.1.1 Multifunctioneel centrum ............................................................................................................. 113
3.5 Hulp voor meerderjarigen ........................................................................................................................ 116
3.5.1 NRTH voor volwassenen ................................................................................................................... 116
H4: Onderwijs .............................................................................................................................................. 117
4.1 Algemeen .................................................................................................................................................. 117
4.2. Buitengewoon onderwijs ......................................................................................................................... 117
4.2.1 Algemeen .......................................................................................................................................... 117
4.2.2 Indeling B.O ...................................................................................................................................... 118
4.2.3 Buitengewoon secundair onderwijs (=BuSo) .................................................................................... 121
4.2.4 Types in BUSO ................................................................................................................................... 121
4.3. Het M-decreet ......................................................................................................................................... 121
4.3.1 Concreet ........................................................................................................................................... 122
4.3.2 Ondersteuningsmodel voor lln met specifieke onderwijsbehoeften ............................................... 123
4.3.3 Ondersteuningsnetwerken ............................................................................................................... 124
4.4. Centra voor leerlingbegeleiding .............................................................................................................. 125
4.4.1 Algemeen .......................................................................................................................................... 125
4.4.2 Werkdomeinen CLB .......................................................................................................................... 125
4.4.3 Waarden en principes CLB ................................................................................................................ 125
4.4.4 Partner binnen IJH ............................................................................................................................ 125
H5: geestelijke gezondheidszorg .................................................................................................................. 126
5.1 Partner binnen IJH .................................................................................................................................... 126
........................................................................................................................................................................ 126
5.2 Partner buiten IJH ..................................................................................................................................... 126
DEEL 4: De orthopedische aanpak ................................................................................................................ 127
4.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 127
4
, 4.2 De orthopedagogiek als handelingsgerichte wetenschap ........................................................................ 127
4.3 Terminologie ............................................................................................................................................. 129
4.4 Handelingsplanningsproces ...................................................................................................................... 130
4.4.1 POS ................................................................................................................................................... 130
4.4.2 Diagnose ........................................................................................................................................... 130
4.4.3 Plan ................................................................................................................................................... 132
4.4.4 Uitvoeren .......................................................................................................................................... 134
4.4.5 Evalueren en bijsturen ...................................................................................................................... 134
4.5 Besluit ....................................................................................................................................................... 134
Deel 1: Orthopedagogisch denken en kijken
H1: Situering orthopedagogie
1.1 De term orthopedagogiek
• Ortho
➢ Recht maken
➢ Specifieke opvoeding
➢ POS: een opvoedingssituatie die men als problematisch ervaart
➢ Grens met “gewone” niet scherp af te bakenen
❖ Grens tussen pedagogiek en orthopedagogiek is er in principe maar
niet echt heel scherp te zetten
❖ Pedagogiek: over opvoeden; NU over specifiek opvoeden
• Ped
➢ Pais (Grieks) = kind
➢ Kinderen en jeugdigen
❖ Bij de start van de wetenschap
❖ Uitbreiding naar andere doelgroepen
o Volwassenen met een verstandelijke beperking
o Volwassen met NAH
o Volwassen met dementie
➔ Ortho-agogiek (ped mag eigenlijk weg)
➔ De start van de wetenschap alleen gericht op kinderen, maar ortho houden zich ook
met adolescenten en volwassenen bezig.
• Agogie
➢ Begeleiden naar …. een doel
➢ Leiden naar… een doel maar welk doel is wenselijk?
➢ Logie = denken over
➢ Agogie = doel, praktijkgericht
➔ normen, waarden, ethische dimensie, visies, tendensen
➔ Psychologie of sociologie zijn logische wetenschappen: het wenselijke doel, volgt
logisch op de vraag. Bij ortho is het doel, daar waar je naar streeft, dat wat je wil
bereiken geen logica maar een norm of een visie of …
• K
5
, ➢ De wetenschappelijke studie van
❖ Professionele bachelor in de orthopedagogie
❖ Master in de orthopedagogiek
➔ Want master houdt zich ook bezig met wetenschappelijke aspecten in de ortho
(moet bv ook statistiek leren). Bachelor is gericht op praktijk: hoe begeleid je mensen
vanuit de inzichten.
De ideale begeleider dient te beseffen dat moeilijke, beschadigde kinderen ondanks hun
negatieve persoonsbeelden, unieke jonge mensen zijn. Hij moet zichzelf kunnen opverstijgen
in studie, in zelfrelatiering, in collegiale samenwerking en in een goede balans van werk en
vrije tijd. Hij moet zich dienstig willen maken aan de ouders van de aan hem toevertouwde
kinderen zonder territoriumangst of ondertonen van moralistisch verwijt.
- Van Weelden, 1999
ORTHOPEDAGOGIEK = DE WETENSCHAPPELIJKE STUDIE VAN KINDEREN, JONGEREN en
VOLWASSENEN IN PROBLEMATISCHE OPVOEDINGSSITUATIES
1.2 Verhouding pedagogiek – orthopedagogiek
1.2.1 Pedagogiek: opvoeding
• Algemene principes van en kennis over opvoeding
• Kleine dagelijkse problemen en vragen
• Opvoedingsverrijking en –ondersteuning
➔ Fragment: ‘What’s eating Gilbert Grape?’ (3’52”-06’15”)
➔ geduld, tact, creativiteit, humor, etc
• Voorbeeld:
➢ Hoe kan ik het best mijn kind helpen om zindelijk te worden?
➢ Hoeveel zakgeld geef ik aan mijn 12-jarige zoon
1.2.2 Orthopedagogiek: specifiek opvoeden
• Zeer specifieke noden of vastlopen van opvoeding
• Problemen zijn erger, duidelijker
• Weerstanden zijn hardnekkiger
• Het problematische staat centraal
➔ Fragment: ‘What’s eating Gilbert Grape?’ (12’35”-14’30” en 59’43”-01u05’45”)
Waarom loopt opvoeding vast?
• Soms duidelijke factoren
➢ bv: kind wordt geboren met verstandelijke beperking; rouw bij de ouders
• Soms zeer complex
➢ bv: er is probleemgedrag, maar het is niet duidelijk van waar het komt
➢ Alle factoren en actoren bestuderen en hun interacties
➢ Veel modellen daarvoor, o.m. het orthopedagogisch grondplan
Vanuit problematische wordt de essentie van het gewone duidelijk
• Kind met ASS: ouders worden nog meer uitgedaagd om super consequent te zijn. Het
beloningssysteem dat bij oudste dochter wel werkte, gaat niet bij jongste dochter
met ASS want ze gebruikten het te flou en te los.
6
, • ‘Het zoeken naar een verklaring voor het uitzonderlijke daagt ons ook uit het
algemene grondig en afdoend te verklaren’
→ ‘Het zijn de kinderen en situaties waarbij elke gewone aanpak vastloopt, die ons
erg veel kunnen leren over onze (opvoedings)aanpak en onszelf’
Besluit: Orthopedagogiek drukt dus de essentie van het pedagogische uit.
1.3. Doel en object
Klassieke benadering Moderne benadering
Object Opvallende of afwijkende POS, problematische
kind opvoedingssituatie
Classificatie en methodieken
Doel Ontwikkeling optimaliseren Optimaliseren opvoeding
Kind Opvoeders en kind
➔ Vroeger stond het afwijkende kind centraal. Afwijking zo klein mogelijk maken;
Nu veel meer invloed van het systeem denken: niet het kind optimaliseren maar wel
de opvoeding: je gaat de opvoeders ondersteunen!
1.3.1 POS
= Problematische Opvoedings Situatie
• Term van Ter Horst
➢ Situatie: waarin dat alles is vast gelopen
➢ Ervaren geen perspectief meer
➢ Deskundige hulp van buitenaf nodig
➔ grens pedagogiek – orthopedagogiek: Inzet professionele hulp om perspectief te
bieden
• POS/PLS ook centrale term in Jeugdzorg:
➢ Juridisch onderscheid POS (PLS en VOS, pls is problematische leefsituatie: niet
alleen thuis moeilijk maar ook kinderen die bv spijbelen) versus MOF
(jeugddelict, als misdrijf omschreven feit)
➢ Orthopedagogisch gezien geen onderscheid: onder heel wat ernstige MOF-en
schuilt een POS!
7
➔ 60 MPC met 3 antwoordmogelijkheden
Inhoudsopgave
Deel 1: Orthopedagogisch denken en kijken .................................................................................................... 5
H1: Situering orthopedagogie .......................................................................................................................... 5
1.1 De term orthopedagogiek ............................................................................................................................ 5
1.2 Verhouding pedagogiek – orthopedagogiek ................................................................................................ 6
1.2.1 Pedagogiek: opvoeding ........................................................................................................................ 6
1.2.2 Orthopedagogiek: specifiek opvoeden ................................................................................................. 6
1.3. Doel en object .............................................................................................................................................. 7
1.3.1 POS ....................................................................................................................................................... 7
1.4. Praktijkgerichte wetenschap ....................................................................................................................... 8
1.5. Dynamische wetenschap ............................................................................................................................. 9
1.6. Vakliteratuur ............................................................................................................................................. 11
1.7. Internationaal perspectief ......................................................................................................................... 11
1.8. Algemene en bijzondere orthopedagogiek ................................................................................................ 12
H2: Stromingen in de orthopedagogie ............................................................................................................ 13
2.1 Geesteswetenschappelijke stroming .......................................................................................................... 15
2.1.1 Kernbegrippen .................................................................................................................................... 15
2.1.2 Omschrijving ....................................................................................................................................... 15
2.1.3 Onderzoek .......................................................................................................................................... 16
2.1.4 Belangrijke denkers ............................................................................................................................ 17
2.2 Empirisch-analytische ................................................................................................................................. 22
2.2.1 Kernbegrippen .................................................................................................................................... 22
2.2.2 Omschrijving ....................................................................................................................................... 22
2.2.3 Onderzoek .......................................................................................................................................... 24
2.2.4 Belangrijke denkers ............................................................................................................................ 24
2.3 Maatschappij kritische stroming ................................................................................................................ 26
2.3.1 Kernbegrippen .................................................................................................................................... 26
2.3.2 Omschrijving ....................................................................................................................................... 26
2.3.3 Onderzoek .......................................................................................................................................... 28
2.3.4 Belangrijke denkers ............................................................................................................................ 28
H3: het orthopedagogische grondplan ........................................................................................................... 32
3.1. Kok ............................................................................................................................................................. 33
.......................................................................................................................................................................... 33
3.2. Ter Horst .................................................................................................................................................... 33
3.2.1 Microniveau ........................................................................................................................................ 34
3.2.2 Grondvormen van Ter Horst ............................................................................................................... 34
3.3. Hellinckx .................................................................................................................................................... 36
1
, 3.4. Bronfenbrenner ......................................................................................................................................... 37
3.5. Belsky ......................................................................................................................................................... 38
3.6. Balansmodel van Bakker ........................................................................................................................... 40
3.7. Broekaert: integratieve handelingsorthopedagogiek ................................................................................ 42
Besluit ............................................................................................................................................................... 43
Oefeningen ....................................................................................................................................................... 43
DEEL 2: sturende tendensen in de orthopedagogische kijk ............................................................................. 44
H1: Tendensen in de orthopedagogische kijk ................................................................................................. 44
1.1 Situering ..................................................................................................................................................... 44
1.1.1 Preventie ............................................................................................................................................ 45
1.1.2 Vermaatschappelijking ....................................................................................................................... 46
1.1.3 Krachtgericht werken ......................................................................................................................... 49
1.1.4 Diversiteit ........................................................................................................................................... 50
1.1.5 Mensenrechten .................................................................................................................................. 53
1.1.6 Sectoroverschijndende zorg ............................................................................................................... 55
1.1.7 Economisering .................................................................................................................................... 56
1.1.8 Professionalisering .............................................................................................................................. 57
1.1.9 Vraaggestuurd .................................................................................................................................... 58
1.1.10 Digitalisering ..................................................................................................................................... 58
BESLUIT ........................................................................................................................................................ 59
H2: Welzijnsbeleid.......................................................................................................................................... 59
2.1 Welzijnszorg ............................................................................................................................................... 59
2.2 Beleidsniveau .............................................................................................................................................. 59
2.3 Beleidsdomeinen en Vlaamse Agentschappen ........................................................................................... 60
2.4 Krachtlijnen van het huidig Vlaams Welzijnsbeleid .................................................................................... 62
H3: Ordening van de orthopedagogische praktijk .......................................................................................... 62
3.1 Klassieke verticale indeling in lijnen ........................................................................................................... 62
3.2. Indeling in plaats en intensiteit ................................................................................................................. 64
3.3. Indeling in privé versus openbaar initiatief ............................................................................................... 64
3.4. Pleegzorg volledig gereorganiseerd .......................................................................................................... 64
H4: Principes van de integrale jeugdhulpverlening ......................................................................................... 64
4.1 Ontstaansgeschiedenis ............................................................................................................................... 64
4.2 Partners ...................................................................................................................................................... 65
4.3 Doelstellingen ............................................................................................................................................. 65
4.3.1 Vermaatschappelijking van de jeugdhulp ........................................................................................... 65
4.3.2 Tijdige toegang tot de jeugdhulp ........................................................................................................ 65
4.3.3 Hulp continuïteit waarborgen ............................................................................................................ 66
4.3.4 Op een gepaste wijze omgaan met verontrusting .............................................................................. 67
4.3.5 Voorzien in een aanbod crisisjeugdhulp ............................................................................................. 67
4.3.6 Maximale participatie van de minderjarige en zijn gezin ................................................................... 67
4.4 Hulpaanbod in modules .............................................................................................................................. 68
4.5 Eén toegangspoort ..................................................................................................................................... 69
2
,H5: Hulpverleningslandschap integrale jeugdhulp.......................................................................................... 71
5.1 Hulpvrager .................................................................................................................................................. 71
5.2 Rechtstreeks toegankelijke hulp ................................................................................................................. 72
5.2.1 Brede instap ........................................................................................................................................ 72
5.2.2 Probleemgebonden hulp .................................................................................................................... 73
5.2.3 6 MDT’S .............................................................................................................................................. 73
5.3 Jeugdhulp buiten het toepassingsgebied IJH .............................................................................................. 74
5.4 Intersectorale Toegangspoort .................................................................................................................... 75
5.4.1 ITP gewone aanmelding ..................................................................................................................... 75
5.4.2 ITP A-document .................................................................................................................................. 75
..................................................................................................................................................................... 76
5.4.3 ITP contactpersoon- aanmelder CA .................................................................................................... 76
5.4.4 Indicatiestellingsteam ......................................................................................................................... 76
5.4.5 De jeugdhulpregie .............................................................................................................................. 78
5.5 Niet rechtstreeks toegankelijke hulp .......................................................................................................... 79
5.6 Hulp bij VOS ................................................................................................................................................ 82
5.7 Gerechtelijke jeugdhulp .............................................................................................................................. 87
5.7.1 Aanmelding gerechtelijke jeugdhulp .................................................................................................. 88
5.7.2 Gedwongen hulp ................................................................................................................................ 88
.......................................................................................................................................................................... 89
.......................................................................................................................................................................... 89
5.7.3 Als misdrijf omschreven feiten ........................................................................................................... 90
5.7.4 CAP...................................................................................................................................................... 91
5.8 Crisisjeugdhulp – bemiddeling - cliëntoverleg ............................................................................................ 92
5.8.1 Methodieken ...................................................................................................................................... 92
DEEL 3: Vijf sectoren naderbij bekeken .......................................................................................................... 94
H1: Kind en Gezin ........................................................................................................................................... 94
1.1. Opdrachten ................................................................................................................................................ 94
1.2. Kansarmoede ............................................................................................................................................. 95
1.2.1 Gezinsondersteuners .......................................................................................................................... 95
1.2.2 INLOOP teams ..................................................................................................................................... 95
1.3. CKG (= Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning) ...................................................................... 96
1.3.1 Typemodules in de CKG ...................................................................................................................... 96
1.3.2 Knelpunten ......................................................................................................................................... 96
1.4. Mobiel aanbod door vrijwilligers ............................................................................................................... 96
1.4.1 Partners KOMO en De Kantrol ............................................................................................................ 96
1.5. VK .............................................................................................................................................................. 97
1.5.1 Aanpak kindermishandeling ............................................................................................................... 97
H2: Bijzondere jeugdzorg ............................................................................................................................... 99
Situering ........................................................................................................................................................... 99
Hulp voor 18+ ................................................................................................................................................... 99
H1: Van MFC over EMK naar OVBJ ................................................................................................................. 100
H2: Omzetting typemodules Jongerenwelzijn ................................................................................................ 100
H3: Private voorzieningen .............................................................................................................................. 101
3
, 3.1 OVBJ: Organisaties Bijzondere Jeugdzorg............................................................................................ 101
3.2 CAH: Crisishulp aan huis ...................................................................................................................... 102
3.3 OOOC: opvang, oriëntatie en observatiecentra .................................................................................. 103
3.4 HCA: Herstelgerichte Constructieve Afhandeling ................................................................................ 103
3.5 CIG: Centrum voor integrale gezinszorg .............................................................................................. 103
H4: Gemeenschapsinstellingen .................................................................................................................... 103
4.1 Situering ................................................................................................................................................... 103
4.1.1 De Kempen en de Zande ................................................................................................................... 104
4.1.2 De Grubbe in Everberg ..................................................................................................................... 105
4.1.3 De Wijngaard in Tongeren ................................................................................................................ 106
H3: Begeleiding van personen met een beperking ....................................................................................... 107
Inleiding .......................................................................................................................................................... 107
3.1 IVA VAPH .................................................................................................................................................. 107
3.1.1 Taken ................................................................................................................................................ 107
3.1.2 Doelgroep ......................................................................................................................................... 108
3.2 Beleidslijnen in verband met VAPH .......................................................................................................... 109
3.3 Direct bereikbare hulp .............................................................................................................................. 111
3.4 Hulp voor minderjarigen ........................................................................................................................... 113
3.4.1 NRTH minderjarigen ......................................................................................................................... 113
3.4.1.1 Multifunctioneel centrum ............................................................................................................. 113
3.5 Hulp voor meerderjarigen ........................................................................................................................ 116
3.5.1 NRTH voor volwassenen ................................................................................................................... 116
H4: Onderwijs .............................................................................................................................................. 117
4.1 Algemeen .................................................................................................................................................. 117
4.2. Buitengewoon onderwijs ......................................................................................................................... 117
4.2.1 Algemeen .......................................................................................................................................... 117
4.2.2 Indeling B.O ...................................................................................................................................... 118
4.2.3 Buitengewoon secundair onderwijs (=BuSo) .................................................................................... 121
4.2.4 Types in BUSO ................................................................................................................................... 121
4.3. Het M-decreet ......................................................................................................................................... 121
4.3.1 Concreet ........................................................................................................................................... 122
4.3.2 Ondersteuningsmodel voor lln met specifieke onderwijsbehoeften ............................................... 123
4.3.3 Ondersteuningsnetwerken ............................................................................................................... 124
4.4. Centra voor leerlingbegeleiding .............................................................................................................. 125
4.4.1 Algemeen .......................................................................................................................................... 125
4.4.2 Werkdomeinen CLB .......................................................................................................................... 125
4.4.3 Waarden en principes CLB ................................................................................................................ 125
4.4.4 Partner binnen IJH ............................................................................................................................ 125
H5: geestelijke gezondheidszorg .................................................................................................................. 126
5.1 Partner binnen IJH .................................................................................................................................... 126
........................................................................................................................................................................ 126
5.2 Partner buiten IJH ..................................................................................................................................... 126
DEEL 4: De orthopedische aanpak ................................................................................................................ 127
4.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 127
4
, 4.2 De orthopedagogiek als handelingsgerichte wetenschap ........................................................................ 127
4.3 Terminologie ............................................................................................................................................. 129
4.4 Handelingsplanningsproces ...................................................................................................................... 130
4.4.1 POS ................................................................................................................................................... 130
4.4.2 Diagnose ........................................................................................................................................... 130
4.4.3 Plan ................................................................................................................................................... 132
4.4.4 Uitvoeren .......................................................................................................................................... 134
4.4.5 Evalueren en bijsturen ...................................................................................................................... 134
4.5 Besluit ....................................................................................................................................................... 134
Deel 1: Orthopedagogisch denken en kijken
H1: Situering orthopedagogie
1.1 De term orthopedagogiek
• Ortho
➢ Recht maken
➢ Specifieke opvoeding
➢ POS: een opvoedingssituatie die men als problematisch ervaart
➢ Grens met “gewone” niet scherp af te bakenen
❖ Grens tussen pedagogiek en orthopedagogiek is er in principe maar
niet echt heel scherp te zetten
❖ Pedagogiek: over opvoeden; NU over specifiek opvoeden
• Ped
➢ Pais (Grieks) = kind
➢ Kinderen en jeugdigen
❖ Bij de start van de wetenschap
❖ Uitbreiding naar andere doelgroepen
o Volwassenen met een verstandelijke beperking
o Volwassen met NAH
o Volwassen met dementie
➔ Ortho-agogiek (ped mag eigenlijk weg)
➔ De start van de wetenschap alleen gericht op kinderen, maar ortho houden zich ook
met adolescenten en volwassenen bezig.
• Agogie
➢ Begeleiden naar …. een doel
➢ Leiden naar… een doel maar welk doel is wenselijk?
➢ Logie = denken over
➢ Agogie = doel, praktijkgericht
➔ normen, waarden, ethische dimensie, visies, tendensen
➔ Psychologie of sociologie zijn logische wetenschappen: het wenselijke doel, volgt
logisch op de vraag. Bij ortho is het doel, daar waar je naar streeft, dat wat je wil
bereiken geen logica maar een norm of een visie of …
• K
5
, ➢ De wetenschappelijke studie van
❖ Professionele bachelor in de orthopedagogie
❖ Master in de orthopedagogiek
➔ Want master houdt zich ook bezig met wetenschappelijke aspecten in de ortho
(moet bv ook statistiek leren). Bachelor is gericht op praktijk: hoe begeleid je mensen
vanuit de inzichten.
De ideale begeleider dient te beseffen dat moeilijke, beschadigde kinderen ondanks hun
negatieve persoonsbeelden, unieke jonge mensen zijn. Hij moet zichzelf kunnen opverstijgen
in studie, in zelfrelatiering, in collegiale samenwerking en in een goede balans van werk en
vrije tijd. Hij moet zich dienstig willen maken aan de ouders van de aan hem toevertouwde
kinderen zonder territoriumangst of ondertonen van moralistisch verwijt.
- Van Weelden, 1999
ORTHOPEDAGOGIEK = DE WETENSCHAPPELIJKE STUDIE VAN KINDEREN, JONGEREN en
VOLWASSENEN IN PROBLEMATISCHE OPVOEDINGSSITUATIES
1.2 Verhouding pedagogiek – orthopedagogiek
1.2.1 Pedagogiek: opvoeding
• Algemene principes van en kennis over opvoeding
• Kleine dagelijkse problemen en vragen
• Opvoedingsverrijking en –ondersteuning
➔ Fragment: ‘What’s eating Gilbert Grape?’ (3’52”-06’15”)
➔ geduld, tact, creativiteit, humor, etc
• Voorbeeld:
➢ Hoe kan ik het best mijn kind helpen om zindelijk te worden?
➢ Hoeveel zakgeld geef ik aan mijn 12-jarige zoon
1.2.2 Orthopedagogiek: specifiek opvoeden
• Zeer specifieke noden of vastlopen van opvoeding
• Problemen zijn erger, duidelijker
• Weerstanden zijn hardnekkiger
• Het problematische staat centraal
➔ Fragment: ‘What’s eating Gilbert Grape?’ (12’35”-14’30” en 59’43”-01u05’45”)
Waarom loopt opvoeding vast?
• Soms duidelijke factoren
➢ bv: kind wordt geboren met verstandelijke beperking; rouw bij de ouders
• Soms zeer complex
➢ bv: er is probleemgedrag, maar het is niet duidelijk van waar het komt
➢ Alle factoren en actoren bestuderen en hun interacties
➢ Veel modellen daarvoor, o.m. het orthopedagogisch grondplan
Vanuit problematische wordt de essentie van het gewone duidelijk
• Kind met ASS: ouders worden nog meer uitgedaagd om super consequent te zijn. Het
beloningssysteem dat bij oudste dochter wel werkte, gaat niet bij jongste dochter
met ASS want ze gebruikten het te flou en te los.
6
, • ‘Het zoeken naar een verklaring voor het uitzonderlijke daagt ons ook uit het
algemene grondig en afdoend te verklaren’
→ ‘Het zijn de kinderen en situaties waarbij elke gewone aanpak vastloopt, die ons
erg veel kunnen leren over onze (opvoedings)aanpak en onszelf’
Besluit: Orthopedagogiek drukt dus de essentie van het pedagogische uit.
1.3. Doel en object
Klassieke benadering Moderne benadering
Object Opvallende of afwijkende POS, problematische
kind opvoedingssituatie
Classificatie en methodieken
Doel Ontwikkeling optimaliseren Optimaliseren opvoeding
Kind Opvoeders en kind
➔ Vroeger stond het afwijkende kind centraal. Afwijking zo klein mogelijk maken;
Nu veel meer invloed van het systeem denken: niet het kind optimaliseren maar wel
de opvoeding: je gaat de opvoeders ondersteunen!
1.3.1 POS
= Problematische Opvoedings Situatie
• Term van Ter Horst
➢ Situatie: waarin dat alles is vast gelopen
➢ Ervaren geen perspectief meer
➢ Deskundige hulp van buitenaf nodig
➔ grens pedagogiek – orthopedagogiek: Inzet professionele hulp om perspectief te
bieden
• POS/PLS ook centrale term in Jeugdzorg:
➢ Juridisch onderscheid POS (PLS en VOS, pls is problematische leefsituatie: niet
alleen thuis moeilijk maar ook kinderen die bv spijbelen) versus MOF
(jeugddelict, als misdrijf omschreven feit)
➢ Orthopedagogisch gezien geen onderscheid: onder heel wat ernstige MOF-en
schuilt een POS!
7
