Samenvatting Maatschappelijk Werk II 2017_2018 deel Justitie

SAMENVATTING MW II:
JUSTITIECLIENTEEL
1 Inleiding
- Relevantie
 Strafrecht in de samenleving plaatsen
 Waarom benoemt de samenleving bepaalde gedragingen als strafbare
feiten
 Waarom beantwoorden we strafbare feiten met vergelding en uitsluiting
 Wat betekent het strafrecht voor daders, slachtofers, nabestaanden, de
buurt
 Zijn criminalisering en detentie de enige mogelijke antwoorden
 Het sociaal werk moet zich engageren in de zoektocht naar andere vormen
van aanpak
- Het maatschappelijk werk focust zich op
 De mens en zijn context
 De leefsituatie van een gezin
 Welzijnsproblemen
 Recht op hulp- en dienstverlening


2 Historiek
- Functie van het strafrecht
 Normbepaling in een samenleving
 Cultureel en tijdgebonden
 Sociaaleconomisch spanningsveld speelt hier een rol in
 Stabiliteit bewaren in de maatschappij
- Functies van straf

 Vergelding  Afschrikking
 Verzoening tussen dader en  Preventie en beheersing van
slachtofer conflicten
- Spanningsvelden binnen het strafrecht
 Slingerbeweging tussen het klassiek strafrecht en het sociaal verweer

2.1 Het klassieke strafrecht
2.1.1 Voor de verlichting
- Er was willekeur op alle gebieden
 Willekeur van rechters
 Ongelijkheid in strafen vaak gruwelijk)
 Misdrijf was enkel als het een feit tegen een publiek fguur was
- Misdrijf werd aanzien als een bewuste keuze

2.1.1.1 Hervorming van het strafrecht
- Hervorming van het strafrecht op basis van 3 pijlers
1. Legaliteit
 Strafwetboek waarin alle gedragingen die als misdrijf worden aanzien,
geschreven staan
2. Proportionaliteit
 Verhoudingen tussen de ernst van de misdrijf en straf
3. Subsidiariteit


1

,  Strafrecht enkel aanwenden als er niets anders mogelijk is
 Prioriteiten stellen
- Opvattingen over schuld en straf
 Het belang van het schuldbegrip vertrekt vanuit het handelingsbekwaam zijn
 Straf als vergelding en/of preventiewerking
- Opkomst van gevangenisstraf beging 19e eeuw
 Disciplinerende instelling
 Stervormige architectuur
 Eenzame opsluiting creëren

2.2 Het sociaal verweer
2.2.1 Het positivisme
- Men gaat er vanuit dat de persoonlijkheid van de dader gedetermineerd is
- Frenologie
 Onderzoek op basis van uiterlijke kenmerken
 Gaf de overheid “de kans” mensen zo preventief te arresteren
- Misdrijf als gevolg van causale factoren
 Samenspel van biologische en sociologische aspecten

2.2.1.1 Nieuwe opvatting op het strafrecht
- Misdaad wordt voor het eerst een maatschappelijk verschijnsel
 Een symptoom van onderliggende problemen
 Zorgt voor gevaar notie
- Men stapt weg van strafen en meer naar sanctioneren

2.2.2 Neoklassieke benadering van het vooroorlog sociale verweer
- Prins, biosociale school
 Een gevangenisstraf schiet zijn functie voorbij
 Draaideurproblematiek
 Als oplossing kiezen ze een verweer tegen gevaarlijke individuen d.m.v.
gepaste maatregelen
- Tweesporenbeleid: mix tussen het klassieke strafrecht en het sociaal verweer
 Maatregelen voor bepaalde categorieën
 Er wordt onderscheid gemaakt tussen normale delinquenten en niet
handelingsbekwame
 Voorwaardelijke invrijheidsstelling
 Hoe?
 Opleidingen in de gevangenis
 Meer contactmomenten met hulpverlener
 Gevolgen
 Biedt geïnterneerden perspectief
 De straf wordt geleidelijk ingevuld

2.2.3 Naoorlogs nieuw sociaal verweer
- Men kijkt naar “de persoon” van de dader
 Nuance in schuldkwestie
 Aparte categorieën in daders
- Voornaamste pijlers
 Bescherming van de maatschappij
 Aandacht voor legaliteitsbeginsel
- Toenemende individualisering van straftoemeting en –uitvoering

2.3 Het nieuw realisme en abolitionisme
- Nieuw realisme

2

,  Door toenemende criminalisering probeert men terug te schroeven op
maatregelen
 Teruggrijpen naar recepten van het klassieke strafrecht
 Men wil niet “te veel” individualiseren
- Abolitionisme
 Zoektocht naar buiten-strafrechtelijke oplossingen
 Pleit voor een volledige afschafng van het strafrecht

2.4 De plaats van het welzijnswerk
Klassieke Sociaal verweer Nieuw realisme
recht
Geen plek voor Hulpverlening krijgt Er is een beperkte mogelijkheid voor
meer kansen hulpverlening maar een blijft een
scheiding aanwezig
2.4.1 Verhoudingen tussen het strafrecht en welzijnswerk
- 1888: conceptuele ontwikkelingen
 Het welzijnswerk wordt gebruikt al een beheersinstrument
 Bv. De Wet van Lejeune 1888) omtrent reclassering
 Hulp is voor zij die het “verdienen”
 Normovertreding wordt aanzien vanuit een individuele
verantwoordelijkheid
- 19e eeuw: tijd van nachtwakersstaat
 De overheid is een nachtwakersstaat dat:
 De vrijheid van handelen van burgers waarborgt
 Burgers beschermt tegen inbreuken op de vrijheidssfeer
 De delict-pleger wordt aanzien als een “agogisch” project binnen de
reclassering
- Tijd van de verzorgingsstaat
 Actieve overheidstussenkomst in diverse geledingen van de samenleving
 Er is een toenemende aandacht voor menswaardig bestaan
 Corrigerende of heroriënterende tussenkomsten
 Welzijnswerk krijgt een controle-, herverdelings- en integratiefunctie
 Het recht op maatschappelijke dienstverlening ontstaat
 Forensisch welzijnswerk komt tot stand als theorievorming
 Behoeftenonderzoek

2.4.2 Discussie rond de positie van het welzijnswerk in relatie tot het
strafrecht
- Het welzijnswerk moet een kritische functie behouden tegenover:
 De verhoudingen
 Tussen delict-pleger en penale interventie
 Tussen sociale en penale interventie
 Het aanbod van maatschappelijke dienstverlening
 Met betrekking op alle fasen de strafrechtbedeling
 Ten aanzien van de daders & slachtofers en hun omgeving
 De handelingscompetenties van mensen in relatie tot het strafrechtelijke en
welzijnsinterventies
 De efecten van interventies op mensen




3