Samenvatting Welzijnsrecht - Mevr. Blomme (3e jaar rechtspraktijk)

Welzijnsrecht – samenvatting
DEEL I: JEUGDRECHT

1. INLEIDING
1.1. Definitie jeugdbeschermingsrecht – bevoegdheid
Wat?
- Jeugdbeschermingsrecht regelt de (overheid)interventies t.a.v.
kinderen en jongeren in een probleemsituatie of die delicten
gepleegd hebben

- Controle over kinderen en jongeren: gedeeld tussen ouders en
overheid

Bevoegdheid?
- Gemeenschapsbevoegdheid
- Vroeger was jeugdrecht een bevoegdheid van de federale overheid
- Federale overheid heeft aantal bevoegdheden gehouden
- Complex: hele evolutie meegemaakt
 Wisselwerking ouder – overheid
 Kindbeeld doorheen de jaren sterk gewijzigd
 Vroeger keek men heel anders naar kinderen
 Tekorten in de hulpverlening
 …

Onderscheid tussen:
- Vlaamse jeugdhulp
- Brusselse jeugdhulp
- Franstalige jeugdhulp

- WET  BWHI

We hebben 2 soorten interventies: (EX!)
1. Buitengerechtelijke (sociale of vrijwillige) jeugdbeschermingsrecht
= Op vrijwillige basis

2. Gerechtelijke jeugdbescherming
= Rechtbank, wanneer vrijwillige bescherming niet meer mogelijk is
= Jeugdrechter, OM en sociale dienst


We hebben 2 doelgroepen:
1. Jongeren in probleemsituaties (POS – VOS)
 POS: problematische opvoedingssituatie (vroegere benaming!)
 VOS: verontrustende opvoedingssituatie

2. Jongeren die een jeugddelict plegen (MOF)
 MOF: misdrijf omschreven feit
 Dient om onderscheid te maken met jeugdrecht, de ‘jeugd’ wordt
anders gestraft

,Schematisch overzicht:
- Jeugdhulprecht en jeugddelinquentierecht bespreken we nog!

- Administratief sanctierecht
 GAS, minderjarige zal steeds een advocaat toegewezen krijgen

- Beschermingsrecht geesteszieke
 Personen- en familierecht

- Interventie t.a.v. de ouders
 Gebruikt ouder wel premie om de
kosten voor het kind te betalen




- Jeugdhulpinterventie
 Kinderen in een slechte situatie

- Jeugddelinquentie
 Misdrijven

- Administratieve sancties
 Gas-boetes (bespreken we niet)

- Beschermingsmaatregelen geesteszieke
 Denk aan gedwongen opname, wanneer je een gevaar bent voor
jezelf/anderen
 Zowel bij minderjarigen als meerderjarigen


- Toezicht op gezinsbijslagen
 Gebruikt de ouder voor het kind

- Ontzetting ouderlijk gezag
 Ouder is niet in staat ouder te zijn
 Vroeger had je een ouderstage, maar is afgeschaft

2. HISTORISCH OVERZICHT

,2.1. Ontstaan van het Jeugdbeschermingsrecht
Jeugdrecht heeft een grote evolutie gekend, vroeger was er geen
afwijkend strafrecht voor kinderen. Er werd geen onderscheid gemaakt
tussen volwassenen en kinderen

2.1.1.Tot aan de verlichting:
- Geen autonoom afwijkend (straf)recht voor kinderen
- Onverschilligheid t.o.v. de nog te ontdekken verschillen tussen
kinderen en volwassenen
 Hoge kindermoord (= legitieme manier om aan gezinsplanning te
doen)
 Slechts 2/3 van de kinderen werd ouder dan 20 jaar
 Meisjes waren minderwaardig: ‘ik heb geen kinderen, alleen een
meisje’
 Slechte leefomstandigheden (ziektes, slechte hygiëne…)

- Vanaf de leeftijd van 7 jaar
 Kind = volwassene



2.1.2.Geen categoriale indeling:
- Volwassenen en kinderen worden voor het grootste deel gelijk
behandeld
- Principe:
- Minderjarige is strafwaardig indien gehandeld met “oordeel des
onderscheids”
 ‘Sluwheid’ (heel doordacht gepland? Of bvb. een diefstal omwille
van honger?)
 Oordeel des onderscheids: leeftijd  straf verminderende
verschoningsgrond
 Geen oordeel des onderscheids: vrijspraak



2.1.3.Kinderbeschermingsbeweging (16e eeuw):
- Aandacht voor bijzondere positie van het kind
- Kind is nog niet groot genoeg, nog niet volwassen genoeg
- Begon toch door te dringen dat kinderen wel belangrijk zijn, toonbeeld
van toekomst
- Eerst in hogere sociale klassen
- Idee van de ‘maakbaarheid’ van het kind (inherent goed of slecht)
 Goed geboren  moeten het beschermen tegen donkere boze
maatschappij
 Slecht geboren  ieder kind wordt slecht geboren, maar moeten het
goed maken

- Ontstaan van het zogenaamde jeugdmoratorium
 Kind wordt figuurlijk in glazen kast geplaatst, afgeschermd van de
maatschappij

- Gevolg: toenemende interventie door de overheid
Bv. Kinderen onttrekken uit de arbeidsmarkt (verbod op kinderarbeid: 1889)

, 2.1.4.Kritiek:
- Er waren gewijzigde sociaaleconomische omstandigheden
- Industrialisering en verstedelijking (voor sommige machines hadden
we kind nodig!)
- Ontstaan eerste sociale wetten (arbeidstijden, geen kinderarbeid,
vakantie, …)
- Opkomend socialisme: edelvrouwen begonnen zich te ontfermen over
de kinderen
2.1.5.Andere strafrechtstheorieën en criminologische opvattingen:
Er zijn dus eigenlijk 4 scholen ontstaan:
1. Klassieke criminologische school (18e eeuw):
- Efficiënte, rechtvaardig en rationele straffen
- Alles wat redelijker maken
- In hoever denkt het kind nog na over de gevolgen van zijn daden?

2. Positivisme (19e eeuw):
- Inzicht proberen verkrijgen in sociale problematieken
- Ging meer en meer uit van het milieu waarin kind opgroeide
- Bepaalde situaties zoals armoede, … kunnen invloed hebben

3. Crimineel-antropologische school (geboren misdadiger)
- Lombroso: je wordt geboren als misdadiger
- Mensen met bepaalde vorm van neus, ogen, … zijn misdadigers

4. Crimineel-sociologische school (de maatschappij maakt
criminelen)
- Als je daar geboren wordt, is de kans groter dat je een crimineel
bent


Sociaal verweer:
- Hoe gevaarlijk is de dader voor de maatschappij?
- Gevaar van de dader moet gekoppeld worden aan het soort straffen
- Stel iemand heeft zedenfeiten gepleegd, dat is erger dan een diefstal?



2.1.6.Huidig kindbeeld:
- Kind zien als krachtig persoon met eigen mogelijkheden
- Kinderen krijgen meer en meer eigen plaats in de maatschappij (bv.
sociale media)
- Per leeftijdsgroep  specifieke benadering (bv. pedagogie)
- Minderjarigheid = beschermingsstatuut

- Kind is drager van materiële rechten (rechtsbekwaamheid)

- Onbekwaam om rechten zelfstandig uit te oefenen
(handelingsonbekwaamheid)
- Aanvulling: ouderlijk gezag (= vertegenwoordiging in het
rechtsverkeer)