Filoso e & Ethiek
Deel 1 - De praktijk van wetenschappelijk onderzoek
Hoofdstuk 1 - Wat is wetenschap?
Common sense-visie = het algemene idee van mensen over wetenschap dat onderzoek leidt, aan
de hand van een wetenschappelijke methode, tot het vormen van theorie over de werkelijkheid
Kenmerken common sense-visie:
• Autonoom; niet beïnvloed door externe factoren (politiek)
• Neutraal; eigen visie of overtuigingen worden buiten wegen gelaten (religie)
• Onafhankelijk
• Maatschappelijk waardevrij
• Niet normatief
Aannames volgens de common sense-visie:
Wetenschap bestaat uit waarnemingen, hypotheses en theorieën opstellen. Wetenschap is
rationeel, waarbij een duidelijke structuur (inleiding, materialen, methode, resultaten, discussie,
conclusie, referenties, dankwoord) wordt gebruikt om bij een oplossing te komen.
Ontstaansgeschiedenis levenswetenschappen en geneeskunde:
1. Eerste waarnemingen over de levende natuur
2. Zoölogische classi catie om dieren te onderscheiden—> Aristoteles
3. Kennis over natuur werd gebruikt voor geneesmiddelen
4. Empirische kennis werd belangrijk, bv. opkomst anatomie (16e eeuw)
5. Classi catiesysteem ingedeeld op klassen, ordes, geslachten, soorten en variëteiten (18e
eeuw) —> Carl Linnaeus
6. Experimentatie; fysiologie (19e eeuw)
7. Evolutietheorie = de natuur ondergaat constant veranderingsprocessen die door selectie
worden gestuurd
8. Opkomst moderne ziekenhuizen en samenwerking met medische faculteit
9. Positieve resultaten uit medische behandelingen (20e eeuw)
Wetenschap als menselijk (grillig) proces, wat beperkingen meebrengt en vaak niet past bij de
common sense-visie:
1. Darwin is bekend van zijn evolutietheorie, echter zorgt alleen het observeren van dingen niet
meteen voor het begrijpen van wat we zien
Kijken ≠ begrijpen in tegenstelling tot common sense-visie
Een theorie bepaalt hoe iemand een waarneming interpreteert
2. Louis Pasteur deed onderzoek naar de experimentele fysiologie en door velen wordt hij
beschouwd als rolmodel voor onderzoekers en passen bij de common sense-visie. Achteraf
bleek dit niet zo te zijn. Hij voerde openbaar experimenten uit die achteraf aangepast bleken
te zijn waardoor de resultaten als van te voren vast stonden.
Zodra er twijfels zijn aan de common sense-visie, komt er ruimte voor het ontstaan van nieuwe
denkramen. Om dit te kunnen bereiken is er een overgang nodig van een empirische houding naar
een kritische, re ectieve houding.
Traditionele visie = men is van mening dat iets wat niet wetenschappelijk onderbouwd is nog
steeds kennis is
Sciëntistische visie = er is alleen sprake van kennis wanneer dit wetenschappelijk onderbouwd is
Gedragsregels van Merton:
• Communism: wetenschappelijk onderzoek moet openbaar zijn waardoor er op voortgebouwd
kan worden
fi fl fi
fi
, • Universalism: de beoordeling van kennis is onafhankelijk van persoonlijke criteria zoals geslacht,
etniciteit, religie
• Disinterestedness: de persoonlijke waarden of opvattingen mogen geen invloed hebben op het
ondersoek: neutraliteit
• Organized sceptism: met wantrouwen kijken naar wetenschappelijk onderzoek
Hoofdstuk 2 - De ontwikkeling van Penicilline
Les uit de ontwikkeling van penicilline door Fleming: wetenschappelijke ontdekkingen zijn vaak
moeizame processen die de publiciteit niet halen
Hoofdstuk 3 - De evolutie van de mens
De common sense-visie stelt dat wetenschappelijke kennis objectief, waardevrij en
maatschappelijk vrij is. Onderzoeken moeten nauwkeurig en reproduceerbaar worden uitgevoerd
zonder externe invloeden. De common sense-visie geldt niet altijd, want onderzoek is vaak
tijdgebonden en niet waardevrij.
Factoren die invloed kunnen hebben op wetenschappelijk onderzoek:
• ‘Eigen’ opvattingen
Bv. onderzoek naar de Neanderthaler —> er werden ‘eigen’ opvattingen gedaan: er werd
aangenomen dat Neanderthalers al kleding droegen en er sprake is van een traditionele rollen
voor mannen en vrouwen
• Culturele waarden en overtuigingen
Bv. de evolutie van de mens weergegeven aan de hand van de man
• Ideeën over maatschappelijke ordeningen
Door verschillende studies te gebruiken komen onderzoekers op verschillende ideeën en de
tijd waarin onderzoek plaatsvind is van belang d.m.v. maatschappelijke waarden
• Religieuze en levensbeschouwelijke visies
Bv. fysico-theologen doen natuuronderzoek om hun geloofsovertuiging te kunnen bewijzen
Methodologisch naturalisme = het is niet toegestaan om een intelligent ontwerper als
verklaring te gebruiken, maar verklaringen mogen alleen gezocht worden in natuurlijke
processen
• Status, reputatie en nanciële belangen
Bv. nieuwe menssoort die ontdekt werd (Homo orensiensis), of was het uitzondering van
Homo sapiens (bv. groeistoornis)
Hoofdstuk 4 - Een psychiatrische stoornis - wat is dat?
Bij het uitvoeren van een onderzoek is het belangrijk om alles duidelijk te hebben voor een goede
interpretatie van de resultaten en voor de mogelijkheid om het onderzoek te kunnen repliceren.
Om dit te bereiken is er ten eerste een goede de nitie nodig van het begrip en ten tweede is er
ook ‘operationalisering’ nodig.
Operationalisering = een begrip moet zo gevormd worden dat het een indicator wordt voor het
onderzoek dat nauwkeurig meetbaar is
Criteria diagnose binnen de psychiatrie —> Diagnostic and Statistical Manual (DSM)
Ziekte = pathologische afwijking kan worden aangetoond
Syndroom = pathologische afwijking kan niet worden aangetoond
Volgens vele mensen zijn psychiatrische aandoeningen ook een pathologische afwijking,
waardoor de psychiatrie niet als subjectief of waardegelaten wordt beschouwd. Diagnose kan
fi flfi
Deel 1 - De praktijk van wetenschappelijk onderzoek
Hoofdstuk 1 - Wat is wetenschap?
Common sense-visie = het algemene idee van mensen over wetenschap dat onderzoek leidt, aan
de hand van een wetenschappelijke methode, tot het vormen van theorie over de werkelijkheid
Kenmerken common sense-visie:
• Autonoom; niet beïnvloed door externe factoren (politiek)
• Neutraal; eigen visie of overtuigingen worden buiten wegen gelaten (religie)
• Onafhankelijk
• Maatschappelijk waardevrij
• Niet normatief
Aannames volgens de common sense-visie:
Wetenschap bestaat uit waarnemingen, hypotheses en theorieën opstellen. Wetenschap is
rationeel, waarbij een duidelijke structuur (inleiding, materialen, methode, resultaten, discussie,
conclusie, referenties, dankwoord) wordt gebruikt om bij een oplossing te komen.
Ontstaansgeschiedenis levenswetenschappen en geneeskunde:
1. Eerste waarnemingen over de levende natuur
2. Zoölogische classi catie om dieren te onderscheiden—> Aristoteles
3. Kennis over natuur werd gebruikt voor geneesmiddelen
4. Empirische kennis werd belangrijk, bv. opkomst anatomie (16e eeuw)
5. Classi catiesysteem ingedeeld op klassen, ordes, geslachten, soorten en variëteiten (18e
eeuw) —> Carl Linnaeus
6. Experimentatie; fysiologie (19e eeuw)
7. Evolutietheorie = de natuur ondergaat constant veranderingsprocessen die door selectie
worden gestuurd
8. Opkomst moderne ziekenhuizen en samenwerking met medische faculteit
9. Positieve resultaten uit medische behandelingen (20e eeuw)
Wetenschap als menselijk (grillig) proces, wat beperkingen meebrengt en vaak niet past bij de
common sense-visie:
1. Darwin is bekend van zijn evolutietheorie, echter zorgt alleen het observeren van dingen niet
meteen voor het begrijpen van wat we zien
Kijken ≠ begrijpen in tegenstelling tot common sense-visie
Een theorie bepaalt hoe iemand een waarneming interpreteert
2. Louis Pasteur deed onderzoek naar de experimentele fysiologie en door velen wordt hij
beschouwd als rolmodel voor onderzoekers en passen bij de common sense-visie. Achteraf
bleek dit niet zo te zijn. Hij voerde openbaar experimenten uit die achteraf aangepast bleken
te zijn waardoor de resultaten als van te voren vast stonden.
Zodra er twijfels zijn aan de common sense-visie, komt er ruimte voor het ontstaan van nieuwe
denkramen. Om dit te kunnen bereiken is er een overgang nodig van een empirische houding naar
een kritische, re ectieve houding.
Traditionele visie = men is van mening dat iets wat niet wetenschappelijk onderbouwd is nog
steeds kennis is
Sciëntistische visie = er is alleen sprake van kennis wanneer dit wetenschappelijk onderbouwd is
Gedragsregels van Merton:
• Communism: wetenschappelijk onderzoek moet openbaar zijn waardoor er op voortgebouwd
kan worden
fi fl fi
fi
, • Universalism: de beoordeling van kennis is onafhankelijk van persoonlijke criteria zoals geslacht,
etniciteit, religie
• Disinterestedness: de persoonlijke waarden of opvattingen mogen geen invloed hebben op het
ondersoek: neutraliteit
• Organized sceptism: met wantrouwen kijken naar wetenschappelijk onderzoek
Hoofdstuk 2 - De ontwikkeling van Penicilline
Les uit de ontwikkeling van penicilline door Fleming: wetenschappelijke ontdekkingen zijn vaak
moeizame processen die de publiciteit niet halen
Hoofdstuk 3 - De evolutie van de mens
De common sense-visie stelt dat wetenschappelijke kennis objectief, waardevrij en
maatschappelijk vrij is. Onderzoeken moeten nauwkeurig en reproduceerbaar worden uitgevoerd
zonder externe invloeden. De common sense-visie geldt niet altijd, want onderzoek is vaak
tijdgebonden en niet waardevrij.
Factoren die invloed kunnen hebben op wetenschappelijk onderzoek:
• ‘Eigen’ opvattingen
Bv. onderzoek naar de Neanderthaler —> er werden ‘eigen’ opvattingen gedaan: er werd
aangenomen dat Neanderthalers al kleding droegen en er sprake is van een traditionele rollen
voor mannen en vrouwen
• Culturele waarden en overtuigingen
Bv. de evolutie van de mens weergegeven aan de hand van de man
• Ideeën over maatschappelijke ordeningen
Door verschillende studies te gebruiken komen onderzoekers op verschillende ideeën en de
tijd waarin onderzoek plaatsvind is van belang d.m.v. maatschappelijke waarden
• Religieuze en levensbeschouwelijke visies
Bv. fysico-theologen doen natuuronderzoek om hun geloofsovertuiging te kunnen bewijzen
Methodologisch naturalisme = het is niet toegestaan om een intelligent ontwerper als
verklaring te gebruiken, maar verklaringen mogen alleen gezocht worden in natuurlijke
processen
• Status, reputatie en nanciële belangen
Bv. nieuwe menssoort die ontdekt werd (Homo orensiensis), of was het uitzondering van
Homo sapiens (bv. groeistoornis)
Hoofdstuk 4 - Een psychiatrische stoornis - wat is dat?
Bij het uitvoeren van een onderzoek is het belangrijk om alles duidelijk te hebben voor een goede
interpretatie van de resultaten en voor de mogelijkheid om het onderzoek te kunnen repliceren.
Om dit te bereiken is er ten eerste een goede de nitie nodig van het begrip en ten tweede is er
ook ‘operationalisering’ nodig.
Operationalisering = een begrip moet zo gevormd worden dat het een indicator wordt voor het
onderzoek dat nauwkeurig meetbaar is
Criteria diagnose binnen de psychiatrie —> Diagnostic and Statistical Manual (DSM)
Ziekte = pathologische afwijking kan worden aangetoond
Syndroom = pathologische afwijking kan niet worden aangetoond
Volgens vele mensen zijn psychiatrische aandoeningen ook een pathologische afwijking,
waardoor de psychiatrie niet als subjectief of waardegelaten wordt beschouwd. Diagnose kan
fi flfi
