Mens en maatschappij
Hfdst 5: Deviant gedrag
1/ Wat is afwijkend gedrag?
1/ Deviant gedrag
In elke samenleving wordt er een onderscheid gemaakt tussen
o Gedrag dat conform is aan de algemeen gangbare waarden en normen (wat -al dan niet formeel-
van mensen wordt verwacht) en
o Gedrag dat daar op de een of andere manier van afwijkt.
Als mensen afwijken van de algemeen aanvaarde normen en/of deze overschrijden, dan wordt dat
'deviant gedrag' genoemd.
Dit begrip impliceert een (al dan niet bewust) anders-zijn, een onvermogen of een weigering
om zich te houden aan bepaalde normatieve aspecten van het maatschappelijk leven.
Wat in de ene sociale context als afwijkend wordt beschouwd, is dat niet noodzakelijkerwijze in een
andere context.
Wat als deviant wordt bestempeld, verschilt van maatschappij tot maatschappij en van groep
tot groep. Niet iedereen vult het begrip 'normaal' op dezelfde wijze in.
Wat als afwijkend gedrag wordt gezien, welke personen als afwijkend worden bestempeld en
hoe sociale controle plaatsvindt verschilt per (sub-)cultuur.
Dit betekent dat gedrag slechts als afwijkend kan worden beschouwd wanneer de persoon, die de
normatieve regels overtrad, ook onderworpen is aan de beoordeling van de regels dewelke hij heeft
overtreden.
Afwijkend gedrag is dus een kwestie van een sociale definitie op een gegeven plaats en tijdstip.
Deviantie is inderdaad een relatief begrip. Wat is immers normaal en wat is dat niet?
Er is vaak een overgangszone van tussengedrag dat wordt getolereerd. Ook kan handelen dat
in het ene samenlevingsverband normaal is, best afwijkend zijn in een ander
samenlevingsverband; of kunnen bepaalde handelingsvormen die vroeger afwijkend waren
vandaag als normaal ervaren worden in onze cultuur of vice versa.
Voorbeelden:
Bv.. : Doorheen de tijd is homofilie in bepaalde landen enerzijds geëvolueerd van een duidelijk afwijkend gedrag naar
een (meer) getolereerd, aanvaard gedrag, anderzijds horen we in andere landen de roep naar strengere straffen. In
België kunnen sinds 2003 mensen van het zelfde geslacht met elkaar voor de wet huwen, terwijl in andere landen
homoseksualiteit nog steeds bestraft wordt. In 2011 is homoseksualiteit in Uganda bij wet verboden, met een roep
voor de doodstraf !
Bv. Beleefdheidsetiquettes evolueren in de tijd en kunnen ook verschillend zijn van streek tot streek, van land tot land.
Onder deviant gedrag verstaan sociologen dus niet zomaar het afwijken van anderen. Het gaat meer in
het bijzonder om dat gedrag van mensen die (meestal bewust) de regels schenden, die gelden in een
bepaalde maatschappij of een groep.
Mensen van meer dan twee meter lang die zich bukken vooraleer ze door de deuropening stappen, vertonen een
gedrag dat (noodgedwongen) afwijkt van het gedrag van anderen, maar deviant is dit gedrag zeker niet (het zou dat
wel zijn moesten ze zich niet bukken!). Wie daarentegen 1.70 m lang is, en zich eveneens bukt als hij door de deur
stapt, vertoont wel deviant gedrag, omdat in dit geval de ongeschreven regel geschonden wordt die zegt dat men een
kamer binnen komt in opgerichte houding. Men zal het bizar, ongewoon en ongepast vinden, en men zal het gedrag
wellicht zelfs afkeuren: 'hij doet het alleen maar om op te vallen".
Pagina 1 van 10
, Mens en maatschappij
Hfdst 5: Deviant gedrag
Kern
Deviant gedrag
o Socialisering = meegeven van waarden en normen van een modaal cultuur
o Deviant gedrag = afwijken van de cultuur
= gedrag dat afwijkt van de algemeen aanvaarde normen binnen een bepaalde cultuur
Dit begrip impliceert:
1. Een (al dan niet bewust) anders-zijn
Een onvermogen of weigering om zich te houden aan bepaalde normen van het maatschappelijk
leven. Bv. "Zakkenman" - Bv. Mikhail in de podcast "Iemand"
Aanvullende nota’s
Begrip Deviant > niet een deviant (afwijkend) persoon !! wel een deviant (afwijkend) gedrag !!
Bv. vanuit gezins- of vriendencultuur is stelen normaal gedrag - Hangt af vanuit welke cultuur / groepering je
kijkt. We kijken vanuit de maatschappij ! Wat is voor de maatschappij deviant gedrag. (samenspel van
verschillende culturen die invloed heeft (gehad) op ons.
Deviant vanuit (bewuste) keuze (non-conformeren)
Vanuit onvermogen (je hebt niets anders gezien)
!! Let op met kort door de bocht uitspraken, altijd contextueel benaderen !!
Bv. Zakkenman wil niet geholpen worden. Brengt mensen in de war omdat hij niet controversiële zaken doet.
Mikhail, violist in de velstraat – Speelt op straat ondanks zijn uitzonderlijke muzikale begaafdheid uit eigen
keuze.
2. Geen eenduidige invulling van "deviant":
Deviant gedrag is een sociale definitie op een gegeven plaats en tijd (context)
o Vandaag deviant, morgen niet
o Hier deviant, daar niet
Bv. Verschil in opvatting van goed/fout bij kinderen die vaak agressie zagen in hun thuissituatie
Bv. Dokters die vroeger roken mee promootten
Bv. roken
3. Grens normaal-deviant is flinterdun >> vaak een overgangszone van tussengedrag dat
wordt getolereerd - Verschilt van groepering tot groepering en van maatschappij tot maatschappij
Wees mild in oordeel ! grens tussen normaal en afwijkend is heel dun, bv. norm die nergens staat
geschreven
‘Elke generatie heeft haar eigen, vrij strenge regels over hoe je je gedraagt als je gek bent’ (Ian
Hacking)
Deviantie is een relatief begrip
>> Niet altijd gemakkelijk om te bepalen wat normaal is en wat niet !! - Zie verschillende foto’s ‘roken’
Deviant gedrag ≠ puur afwijken van anderen
= regels schenden (meestal bewust)
Niet: Svetlana Pankratova heeft de langste vrouwenbenen op aarde. Hoewel ze niet de langste vrouw ter wereld is (196 cm),
zijn haar benen de langste (132 cm).
Pagina 2 van 10
Hfdst 5: Deviant gedrag
1/ Wat is afwijkend gedrag?
1/ Deviant gedrag
In elke samenleving wordt er een onderscheid gemaakt tussen
o Gedrag dat conform is aan de algemeen gangbare waarden en normen (wat -al dan niet formeel-
van mensen wordt verwacht) en
o Gedrag dat daar op de een of andere manier van afwijkt.
Als mensen afwijken van de algemeen aanvaarde normen en/of deze overschrijden, dan wordt dat
'deviant gedrag' genoemd.
Dit begrip impliceert een (al dan niet bewust) anders-zijn, een onvermogen of een weigering
om zich te houden aan bepaalde normatieve aspecten van het maatschappelijk leven.
Wat in de ene sociale context als afwijkend wordt beschouwd, is dat niet noodzakelijkerwijze in een
andere context.
Wat als deviant wordt bestempeld, verschilt van maatschappij tot maatschappij en van groep
tot groep. Niet iedereen vult het begrip 'normaal' op dezelfde wijze in.
Wat als afwijkend gedrag wordt gezien, welke personen als afwijkend worden bestempeld en
hoe sociale controle plaatsvindt verschilt per (sub-)cultuur.
Dit betekent dat gedrag slechts als afwijkend kan worden beschouwd wanneer de persoon, die de
normatieve regels overtrad, ook onderworpen is aan de beoordeling van de regels dewelke hij heeft
overtreden.
Afwijkend gedrag is dus een kwestie van een sociale definitie op een gegeven plaats en tijdstip.
Deviantie is inderdaad een relatief begrip. Wat is immers normaal en wat is dat niet?
Er is vaak een overgangszone van tussengedrag dat wordt getolereerd. Ook kan handelen dat
in het ene samenlevingsverband normaal is, best afwijkend zijn in een ander
samenlevingsverband; of kunnen bepaalde handelingsvormen die vroeger afwijkend waren
vandaag als normaal ervaren worden in onze cultuur of vice versa.
Voorbeelden:
Bv.. : Doorheen de tijd is homofilie in bepaalde landen enerzijds geëvolueerd van een duidelijk afwijkend gedrag naar
een (meer) getolereerd, aanvaard gedrag, anderzijds horen we in andere landen de roep naar strengere straffen. In
België kunnen sinds 2003 mensen van het zelfde geslacht met elkaar voor de wet huwen, terwijl in andere landen
homoseksualiteit nog steeds bestraft wordt. In 2011 is homoseksualiteit in Uganda bij wet verboden, met een roep
voor de doodstraf !
Bv. Beleefdheidsetiquettes evolueren in de tijd en kunnen ook verschillend zijn van streek tot streek, van land tot land.
Onder deviant gedrag verstaan sociologen dus niet zomaar het afwijken van anderen. Het gaat meer in
het bijzonder om dat gedrag van mensen die (meestal bewust) de regels schenden, die gelden in een
bepaalde maatschappij of een groep.
Mensen van meer dan twee meter lang die zich bukken vooraleer ze door de deuropening stappen, vertonen een
gedrag dat (noodgedwongen) afwijkt van het gedrag van anderen, maar deviant is dit gedrag zeker niet (het zou dat
wel zijn moesten ze zich niet bukken!). Wie daarentegen 1.70 m lang is, en zich eveneens bukt als hij door de deur
stapt, vertoont wel deviant gedrag, omdat in dit geval de ongeschreven regel geschonden wordt die zegt dat men een
kamer binnen komt in opgerichte houding. Men zal het bizar, ongewoon en ongepast vinden, en men zal het gedrag
wellicht zelfs afkeuren: 'hij doet het alleen maar om op te vallen".
Pagina 1 van 10
, Mens en maatschappij
Hfdst 5: Deviant gedrag
Kern
Deviant gedrag
o Socialisering = meegeven van waarden en normen van een modaal cultuur
o Deviant gedrag = afwijken van de cultuur
= gedrag dat afwijkt van de algemeen aanvaarde normen binnen een bepaalde cultuur
Dit begrip impliceert:
1. Een (al dan niet bewust) anders-zijn
Een onvermogen of weigering om zich te houden aan bepaalde normen van het maatschappelijk
leven. Bv. "Zakkenman" - Bv. Mikhail in de podcast "Iemand"
Aanvullende nota’s
Begrip Deviant > niet een deviant (afwijkend) persoon !! wel een deviant (afwijkend) gedrag !!
Bv. vanuit gezins- of vriendencultuur is stelen normaal gedrag - Hangt af vanuit welke cultuur / groepering je
kijkt. We kijken vanuit de maatschappij ! Wat is voor de maatschappij deviant gedrag. (samenspel van
verschillende culturen die invloed heeft (gehad) op ons.
Deviant vanuit (bewuste) keuze (non-conformeren)
Vanuit onvermogen (je hebt niets anders gezien)
!! Let op met kort door de bocht uitspraken, altijd contextueel benaderen !!
Bv. Zakkenman wil niet geholpen worden. Brengt mensen in de war omdat hij niet controversiële zaken doet.
Mikhail, violist in de velstraat – Speelt op straat ondanks zijn uitzonderlijke muzikale begaafdheid uit eigen
keuze.
2. Geen eenduidige invulling van "deviant":
Deviant gedrag is een sociale definitie op een gegeven plaats en tijd (context)
o Vandaag deviant, morgen niet
o Hier deviant, daar niet
Bv. Verschil in opvatting van goed/fout bij kinderen die vaak agressie zagen in hun thuissituatie
Bv. Dokters die vroeger roken mee promootten
Bv. roken
3. Grens normaal-deviant is flinterdun >> vaak een overgangszone van tussengedrag dat
wordt getolereerd - Verschilt van groepering tot groepering en van maatschappij tot maatschappij
Wees mild in oordeel ! grens tussen normaal en afwijkend is heel dun, bv. norm die nergens staat
geschreven
‘Elke generatie heeft haar eigen, vrij strenge regels over hoe je je gedraagt als je gek bent’ (Ian
Hacking)
Deviantie is een relatief begrip
>> Niet altijd gemakkelijk om te bepalen wat normaal is en wat niet !! - Zie verschillende foto’s ‘roken’
Deviant gedrag ≠ puur afwijken van anderen
= regels schenden (meestal bewust)
Niet: Svetlana Pankratova heeft de langste vrouwenbenen op aarde. Hoewel ze niet de langste vrouw ter wereld is (196 cm),
zijn haar benen de langste (132 cm).
Pagina 2 van 10
