Samenvatting Sociologie

LES 1: GRONDSTOF VAN HET SOCIALE: verwachten – verklaren -
voorspellen


INLEIDING: DE TOEKOMST VOORSPELLEN
 heel veel arbeid naar het voorspellen van de toekomst en het verwachten
=> verwachtingen zijn de grondstof van het samenleven
(we hebben niets te vrezen, behalve de angst zelf – J.F.K)
 vaststellingen --> basis voor verwachtingen in verband met een zich voordoende kans
er wordt nagedacht over de relaties tussen kenmerken en zo worden kansen onderzocht
 patronen van verwachtingen maken dat we ernaar kunnen handelen of tegenin kunnen gaan
 de toekomst is sociaal MAAR is de toekomst maakbaar?
--> maakbaarheid als bijeffect van de sociologie en sociaal werk
--> je hebt beperkte ambitie wanneer je denkt dat de toekomst niet maakbaar is
belang voor SW? nadenken over verwachtingen jijzelf als SW’er – cliënt – samenleving

PROBLEEM? toeval en kansen; doorbomen de verwachtingen
 vaststelling dat jij je cliënt had kunnen zijn
 info krijgen erover brengt het veel dichter bij jezelf
 denk je risico te lopen? je kunt je eigen gedrag aanpassen, we willen het toeval in de hand hebben
=> sociologie onderzoekt kansen door relaties tussen kenmerken te onderzoeken




LES 2: GRONDSTOF VAN HET SOCIALE: de sociale handeling


VERWACHTEN: GRONDSTOF VAN HET SOCIALE (HANDELEN)
wat zouden we doen zonder verwachtingen?
 angst en wantrouwen want mens zoekt dingen op die hij verwacht
 andere perceptie van verschillen tussen mensen (denken volgens de dominante kijk)
 zeer veel energie (want onduidelijkheid is vermoeiend)
--> angstgevoel wordt bedwongen door socialisatie = het duidelijker stellen van de verwachtingen

patronen van verwachtingen -> kristalliseren uit in relaties en rollen
 relaties en rollen (bv. vader <-> buurman, verschillende band die je hebt = patroon van wederzijdse
verwachtingen)
 instellingen (bv. hogeschool – je verwacht bv. een leven te kunnen uitbouwen door je diploma)
 programma’s van handelingen (bv. een hulpverleningsproces, sollicitatie, vakbondsactie, … - inlossen
van verwachtingen en daar handelingen aan koppelen, wijze waarop handelingen zich sequentieel,
opeenvolgend en in de tijd afspelend horen te verlopen – variatie op sequentiële = vervelend)
opmerking: bepaalde mate van flexibiliteit is noodzakelijk (doe je dingen die fout zijn? je valt uit je rol)

dagelijkse leven = weefsel van verwachtingen; verwachtingen als grond voor beoordelen van anderen, smaak,
levensstijl, … --> uiten we ook naar de buitenwereld toe – we laten onze verwachtingen bevestigen door onze
omgeving
bv. een les, een telefoonoproep, een fuif, … (gebonden aan bepaalde plaatsen, rollen en tijdstippen)

 verwachtingen kunnen typisch zijn of net niet typisch
 we zijn ons er meestal niet bewust van dat we verwachtingen hanteren; ze vormen de natuurlijkheid
of vanzelfsprekendheid van het leven
 we kunnen ons echt gekrenkt voelen aks de verwachtingen die de dagelijkse routine mogelijk maken,
worden verstoord --> we wagen ons alleen in de wereld als we verwachten te kunnen verwachten

, VERWACHTEN, VOORSPELLEN EN BEGRIJPEN
begrijpen en verklaren van sociaal gedrag is zeer
complex (begrijpen is niet gelijk aan goedkeuren!)
(statistische regelmaat = taal om uit te drukken;
tijdsdimensies) (politiek blijft hier vaak hangen)

=> deze visie? sociologie die kritisch is

handeling --> sociale handeling WANT worden gesteld
als gevolg van onze eigen verwachtingen




sociologisch verklaren kent diverse onderdelen:
1. CAUSALE/OORZAKELIJKE VERBANDEN
 statistiek als hulpmiddel
 oorzakelijk verband?
o tijdruimtelijke structuur van oorzaak en gevolg
o oorzaak dient vooraf te gaan aan het gevolg
o gevolg zal nooit optreden zonder het voorkomen van de oorzaak
o alle andere mogelijke verklaringen zijn uitgesloten

2. VERSTEHENDE/INTERPRETATIEVE METHODE VAN WEBER
 Alexis de Tocqville (L’Ancien Régime et la Révolution – 1856)
naam visie
Alexis de Tocqville vraag; “Waarom ontwikkelde de kapitalistische handel en landbouw in de 18 de eeuw
zich sneller in Engeland dan in Frankrijk?”
visie? kleine overheid met weinig ambtenaren zou ideaal zijn want mensen/burgers
komen zo uit hun schulp (<-> sterke centralisatie van Franse staat en bestaan van groot
aantal aantrekkelijke overheidsbanen)
--> deed observatie van 2 staatsapparaten
--> relatie nog steeds niet uitgeklaard na 150 jaar, want individuele kijk naar economie




! alleen waar indien (klopt de voorspelling of niet, is het een voorbeeld van verstehende methoden):
 ook geldend in andere landen en tijden
 begrijpen van het gedrag, ‘er kunnen inkomen’ = begrijpen van de relatie tussen de variabelen
 verstehende methode werkt beter dicht bij huis en voor de eigen leefwereld
--> er kunnen ‘inkomen’ lukt veel beter wanneer je er middenin staat

3. BEGRIJPEN EN HERMENEUTIEK
=> kritiek en aanvulling op de verstehende methode:
 te individualistisch – teveel vanuit eigen perspectief dat wordt veralgemeend
 alsof iedereen dezelfde verwachtingen heeft
 te weinig rekening houdend met cultuur en traditie

hermeneutiek = uitlegkunde (Hermes als uitlegger)
conclusie? we leven eerder in de voorstelling van de werkelijk dan in de werkelijkheid zelf
= SOCIAAL CONSTRUCTIVISME (Berger en Luckman)
--> SW heeft zeer constructieve werking

,  ‘werkelijkheid’; ontstaan? (relevantie voor SW?)
 mensen begrijpen? hun voorstelling van de werkelijkheid kennen want mensen nemen hun eigen
werkelijkheid voor waar aan (relatieve deprivatie: gevoel dat anderen het beter hebben dat jijzelf)
--> je kunt zaken die je nog niet kent, wel bestuderen om ze dan zo wel te laten zien
 sociologische praktijk -> hermeneutiek of interpretatief?
--> zie opiniestuk ‘De eeuw van de loser’

hedendaagsheid van de sociologie
 slechts 70 jaar traditie van grootschalig onderzoek
 wat met de subjectiviteit van de onderzoeker?

VERWACHTEN, CULTUUR EN SOCIALE HANDELING
 uit het verwachten komt de sociale handeling
 de verwachting is verbonden aan cultuur
DUS sociale handeling kent een cultureel component <-> visie rationale keuzetheorieën




ELEMENTEN VAN HET SCHEMA
INTENTIONELE ASPECTEN
 handeling is doelgericht:
 soms vaag, soms helder
 de handeling heeft betekenis op zichzelf of niet

 de situatie definieert de middelen en condities
 middelen = toegankelijk en manipuleerbaar
 condities = gegevenheid, niet veranderlijk
 soms het product van eerder handelen

 middel-doelrelaties
 normatieve component als richtlijnen uit kennis – geloof – regels – verwachtingen
 echte kennis = sociale waarheid
 reflexief handelen versus routine
acties (betekenissen op geënt) die we ondernemen zijn doelgericht (/betekenisvol)
MAAR niet per definitie rationeel (illusie dat acties gebaseerd zijn op kennis en waarheid)

COMMUNICATIEVE ASPECTEN: waar is de andere? (ego & alter ego) – sociale handeling met een ander
 definitie van de situatie: wat je zegt is minder van belang dan de interpretatie van de situatie
 sociale handeling is betekenisvol in de interactie (bv. mag ik een vuurtje)
 sociale betekenis is duidelijk gedefinieerd of niet duidelijk gedefinieerd
(bv. examen <-> solliciteren) (strijd in SL? jouw def. van de situatie opleggen aan anderen)

 symbolen = iets wat voor iets anders staat of dit aspect van een handeling/voorwerp dat de betekenis
communiceert (gaat over gecommuniceerde betekenis, niet over de handeling zelf)
 verwijzend en/of expressief
 belang van symbolen vandaag de dag?
belang vandaag de dag: symbolische samenleving -> consumptie gebaseerd op symbolen --> verkleinen van
symbolische betekenis (symbolische waarde meer van belang dat het nutsvoorwerp zelf

vraag: welk aspect is dominant? => breuklijnen van het sociologisch denken (en economie/politiek/…)
onze handelingen worden niet gesteld, maar voorgesteld