Deel 1: Kritisch denken
3. Bedreigingen voor ons kritisch denkvermogen
3.1. Misleid door ons eigen brein
3.1.1 Type 1- en type 2-denken:
Type 1: Snel, intuïtief, onbewust.
Type 2: Langzaam, expliciet, bewust.
Kritisch denken is het onderdrukken van type 1-denken voor bewuster type 2-
denken (Heijltjes, 2013).
3.1.3 Confirmation bias of tunnelvisie:
Brein zoekt bevestiging, negeert tegenbewijs.
Gevaarlijk bij bewuste manipulatie van data.
Voorkomen door type 2-denken te activeren: oordeel niet snel, erken
feilbaarheid, zoek breed naar informatie.
3.2 Bedreigingen van buitenaf
3.2.1 Filterbubbels:
Sociale media gebruiken onze voorkeuren om informatie te filteren.
Creëert een beperkte, eenzijdige informatiestroom.
3.2.2 Framing:
Strategie om aandacht te richten, kenmerken te benadrukken of negeren.
Gebruik van woorden, beelden en grafieken.
Voorbeelden in sociale media, reclame, propaganda, activisme.
3.2.3 Brand journalism:
Opkomst van gesponsorde artikels als inkomstenbron voor mediabedrijven.
Vermomde reclame met eigen agenda, verpakt als authentiek nieuws.
3.2.4 Clickbait:
Sensationele, misleidende titels om clicks te genereren.
Lezers worden verleid door titel, maar artikel is vaak minder sensationeel.
Motivatie: verhoogde advertentie-inkomsten.
4. Een Kennismaking met Onderzoek
1
, 4.1. Kritisch Omgaan met Bronnen
4.1.3. Feiten en Meningsonderscheiding
Feit:
Objectief, algemeen aanvaard, geverifieerd, bewezen.
Versterkt argumentatie, geschikt voor wetenschappelijke papers.
Mening:
Subjectief, gebaseerd op emoties, niet bewezen.
Verzwakt argumentatie, niet geschikt voor wetenschappelijke papers.
Situaties waar onderscheid moeilijk is:
Onvoldoende kennis.
Anderen presenteren mening als feit.
Tips voor onderscheiding:
Onderzoek de achtergrond.
Let op woordgebruik zoals 'ik denk dat.'
4.1.4. Doe de CRAAP-test
Test voor kwaliteit van bronnen:
Currency (actualiteit)
Relevance (relevantie)
Authority (autoriteit)
Accuracy (volledigheid)
Purpose (bedoeling)
Voorbeeld (Last Sight, 2013):
Overvloedige informatie sinds internet.
Gebrek aan kwaliteitscontrole, politieke, religieuze, commerciële beïnvloeding.
Problemen met snelheid van nieuws.
CRAAP-test Criteria
1. Currency of Actualiteit:
Hoe recent is de informatie?
Laatste update van de website.
Relevantie voor het onderwerp.
2. Relevance of Relevantie:
2
3. Bedreigingen voor ons kritisch denkvermogen
3.1. Misleid door ons eigen brein
3.1.1 Type 1- en type 2-denken:
Type 1: Snel, intuïtief, onbewust.
Type 2: Langzaam, expliciet, bewust.
Kritisch denken is het onderdrukken van type 1-denken voor bewuster type 2-
denken (Heijltjes, 2013).
3.1.3 Confirmation bias of tunnelvisie:
Brein zoekt bevestiging, negeert tegenbewijs.
Gevaarlijk bij bewuste manipulatie van data.
Voorkomen door type 2-denken te activeren: oordeel niet snel, erken
feilbaarheid, zoek breed naar informatie.
3.2 Bedreigingen van buitenaf
3.2.1 Filterbubbels:
Sociale media gebruiken onze voorkeuren om informatie te filteren.
Creëert een beperkte, eenzijdige informatiestroom.
3.2.2 Framing:
Strategie om aandacht te richten, kenmerken te benadrukken of negeren.
Gebruik van woorden, beelden en grafieken.
Voorbeelden in sociale media, reclame, propaganda, activisme.
3.2.3 Brand journalism:
Opkomst van gesponsorde artikels als inkomstenbron voor mediabedrijven.
Vermomde reclame met eigen agenda, verpakt als authentiek nieuws.
3.2.4 Clickbait:
Sensationele, misleidende titels om clicks te genereren.
Lezers worden verleid door titel, maar artikel is vaak minder sensationeel.
Motivatie: verhoogde advertentie-inkomsten.
4. Een Kennismaking met Onderzoek
1
, 4.1. Kritisch Omgaan met Bronnen
4.1.3. Feiten en Meningsonderscheiding
Feit:
Objectief, algemeen aanvaard, geverifieerd, bewezen.
Versterkt argumentatie, geschikt voor wetenschappelijke papers.
Mening:
Subjectief, gebaseerd op emoties, niet bewezen.
Verzwakt argumentatie, niet geschikt voor wetenschappelijke papers.
Situaties waar onderscheid moeilijk is:
Onvoldoende kennis.
Anderen presenteren mening als feit.
Tips voor onderscheiding:
Onderzoek de achtergrond.
Let op woordgebruik zoals 'ik denk dat.'
4.1.4. Doe de CRAAP-test
Test voor kwaliteit van bronnen:
Currency (actualiteit)
Relevance (relevantie)
Authority (autoriteit)
Accuracy (volledigheid)
Purpose (bedoeling)
Voorbeeld (Last Sight, 2013):
Overvloedige informatie sinds internet.
Gebrek aan kwaliteitscontrole, politieke, religieuze, commerciële beïnvloeding.
Problemen met snelheid van nieuws.
CRAAP-test Criteria
1. Currency of Actualiteit:
Hoe recent is de informatie?
Laatste update van de website.
Relevantie voor het onderwerp.
2. Relevance of Relevantie:
2
