Psychopathologie
1 Inleiding
2 Psychologie 2 (ontwikkelingspsychologie)
3 Psychopathologie – kinderen & adolescenten
4 Psychopathologie – volwassenen
4.1 Inleiding begrippen
4.1.1 Psychopathologie
4.1.1.1 Omschrijving en situering
Psychopathologie
= de wetenschap/ studie vh geestelijk of psychisch lijden
verzamelbegrip voor alle psychopathologische verschijnselen, het geheel van psychische
stoornissen en psychopathologische processen
Psychiatrie
= de wetenschap/ studie vh geestelijk of psychisch lijden
Persoon is niet zijn ziekte
2 belangrijke invalshoeken om aan psychopathologie als wetenschap te doen:
1) Psychologie van het pathologische:
bij beschrijven en bestuderen van psychische stoornissen vertrekken we uit
psychopathologische verschijnselen als gegroepeerde entiteiten
= Syndroombenadering (gegroepeerde entiteiten)
voldoende kennis nodig vd verschillende symptomen die samen entiteit vormen
(syndromen)
symptomen = kleinste entiteiten bij studie v psychische ziektebeelden
2) Pathologie van het psychische
bij beschrijven en studeren van psychische stoornissen vertrekken we in deze
benadering vanuit algemene processen en functies
= Symptoombenadering
1
,Psychopathologie
Verschil tussen psychopathologie en psychiatrie
Psychopathologie Psychiatrie
Kennis Kennis + kunde
Het herkennen en ontleden van Een patiënt/ individu staat centraal op wie
verschijnselen volgens niet men bepaalde wetenschappelijke kennis
individugebonden regels en begrippen toepast
Beschrijving, ordening, en (empirisch) Stukje intuïtief kennen
onderzoek
Theorie en fundamenteel onderzoek Praktijkervaring
= oriënteringsinstrument voor psychiatrie Psychiatrie beïnvloedt psychopathologie als
wetenschap
Psychopathologie
Traditioneel Europese benadering: Amerikaanse benadering:
Vertrekt vanuit algemene psychische Vertrekken vanuit een groep
processen om de pathologische varianten psychopathologische verschijnselen
te analyseren
2
,Psychopathologie
Geschiedenis:
Oudheid:
- Hippocrates: melancholie is een teveel aan levenssappen (zwarte gal)
- Cicero: melancholie is veroorzaakt door woede, vrees en verdriet
Tot de 17e eeuw:
- Gestoord gedrag werd als demonisch/ godsdienstig bekeken (bezetenheid, straf God)
Na 17e eeuw:
- Natuurwetenschappelijke benadering (geestesziek, krankzinnigheid)
start van de medicalisering: gestoord gedrag als ziekte
19e eeuw:
- Geesteszieken nemen aparte plaats in ziekteleer (nosologie)
1e classificatiesysteem: Kraepelin
Eeuwwisseling (19e – 20e):
- Met Freud psychopathologie in geesteswetenschappelijk kader
psychodynamiek ligt aan basis van normale en afwijkende gedragingen
Ze beginnen te zien dat de ziektes niet enkel ichamelijk zijn
Antipsychiatrie:
- Tegen etikketteren
- Psychiatrische patiënt is slachtoffer van maatschappelijk discriminatieproces
- ‘Er bestaat niet zoiets als geestelijk ziek zijn, er bestaat enkel zoiets als niet om
kunnen gaan met de maatschappij.’
Uit deze geschiedenis blijven vele termen “hangen” die vaak doorheen de geschiedenis van
betekenis veranderd zijn.
Vb : neurose
4.1.1.2 Normaliteit en pathologie
Psychopathologie vaak verward met begrippen; normaal/abnormaal, ziek/gezond, welzijn/onwelzijn,
aanpassing/afwijking
We situeren psychopathologie binnen al deze begrippen
- Normaal is wat beantwoordt aan een norm
- Abnormaal heeft een negatieve connotatie maar kan ook positief zijn (bv.hoog IQ). Abnormaal
impliceert niet meteen gestoord of ziek.
3
, Psychopathologie
Wanneer is er sprake van een stoornis binnen psychopathologie? (Wakefield 1992)
1) Als er ‘abnormaal’ verschijnsel is (afwijkend van de norm)
2) Als het ongemak/lijden/bezorgdheid teweegbrengt bij iemand en/ of omgeving
3) Als gestoord gedrag kenmerken vertoont die ook bij andere personen als gestoord
zijn ervaren en door deze herkenbaarheid zijn te beschrijven & ordenen binnen het
begrippenkader vd psychopathologie
betekent dat er gemeenschappelijke taal moet zijn om stoornissenin te ordenen en
beschrijven
(Psychische) Stoornis:
Om te spreken van een psychische stoornis zijn er 3 voorwaarden:
1) abnormaal verschijnsel = afwijking van de norm
2) stoornis = ongemak, lijden, bezorgdheid bij betrokkene en/of omgeving (subjectieve
respectievelijk objectieve hinder)
3) psychopathologische stoornis = gedrag dat verschillende kenmerken vertoont die ook
bij anderen als ‘storend’ ervaren worden (herkenbaarheid)
(Psychiatrische) stoornis:
Door gebruik vh woord psychiatrisch is er duidelijkere verwijzing naar taal vh betrokken
wetenschapsveld ( psychopathologie).
Er moet CONSENSUS zijn omtrent gemeenschappelijke taal om psychiatrische
stoornissen te kunnen ordenen en beschrijven.
Medisch model:
Systematiek van werkwijze = medisch model:
- Descriptieve diagnose
= beschrijving van het voorkomen ongeacht de mogelijke verklaringen (syndromen &
symptomen)
- Etiologische en pathogenetische diagnose
= verkennen van de veroorzakende, uitlokkende of continuerende factoren en wat hun
werking is en hoe ze tot de stoornis geleid hebben.
- Prognose
= voorspelling van het mogelijke beloop enerzijds zonder en anderzijds onder invloed van
een behandeling
- Therapie
= ontwerp en uitvoering van een interventie (gebaseerd op punten 1,2 en 3). Het doel is het
pathologisch functioneren te doen verdwijnen, te verbeteren of gevolgen te beperken
- Preventie
= actieplan (gebaseerd op punten 1,2,3 en 4) om:
o stoornissen te voorkomen primaire preventie
o ter voorkoming van resttoestanden secundaire preventie
o ter beperking van de nadelige gevolgen van de resttoestanden tertiaire preventie
4
1 Inleiding
2 Psychologie 2 (ontwikkelingspsychologie)
3 Psychopathologie – kinderen & adolescenten
4 Psychopathologie – volwassenen
4.1 Inleiding begrippen
4.1.1 Psychopathologie
4.1.1.1 Omschrijving en situering
Psychopathologie
= de wetenschap/ studie vh geestelijk of psychisch lijden
verzamelbegrip voor alle psychopathologische verschijnselen, het geheel van psychische
stoornissen en psychopathologische processen
Psychiatrie
= de wetenschap/ studie vh geestelijk of psychisch lijden
Persoon is niet zijn ziekte
2 belangrijke invalshoeken om aan psychopathologie als wetenschap te doen:
1) Psychologie van het pathologische:
bij beschrijven en bestuderen van psychische stoornissen vertrekken we uit
psychopathologische verschijnselen als gegroepeerde entiteiten
= Syndroombenadering (gegroepeerde entiteiten)
voldoende kennis nodig vd verschillende symptomen die samen entiteit vormen
(syndromen)
symptomen = kleinste entiteiten bij studie v psychische ziektebeelden
2) Pathologie van het psychische
bij beschrijven en studeren van psychische stoornissen vertrekken we in deze
benadering vanuit algemene processen en functies
= Symptoombenadering
1
,Psychopathologie
Verschil tussen psychopathologie en psychiatrie
Psychopathologie Psychiatrie
Kennis Kennis + kunde
Het herkennen en ontleden van Een patiënt/ individu staat centraal op wie
verschijnselen volgens niet men bepaalde wetenschappelijke kennis
individugebonden regels en begrippen toepast
Beschrijving, ordening, en (empirisch) Stukje intuïtief kennen
onderzoek
Theorie en fundamenteel onderzoek Praktijkervaring
= oriënteringsinstrument voor psychiatrie Psychiatrie beïnvloedt psychopathologie als
wetenschap
Psychopathologie
Traditioneel Europese benadering: Amerikaanse benadering:
Vertrekt vanuit algemene psychische Vertrekken vanuit een groep
processen om de pathologische varianten psychopathologische verschijnselen
te analyseren
2
,Psychopathologie
Geschiedenis:
Oudheid:
- Hippocrates: melancholie is een teveel aan levenssappen (zwarte gal)
- Cicero: melancholie is veroorzaakt door woede, vrees en verdriet
Tot de 17e eeuw:
- Gestoord gedrag werd als demonisch/ godsdienstig bekeken (bezetenheid, straf God)
Na 17e eeuw:
- Natuurwetenschappelijke benadering (geestesziek, krankzinnigheid)
start van de medicalisering: gestoord gedrag als ziekte
19e eeuw:
- Geesteszieken nemen aparte plaats in ziekteleer (nosologie)
1e classificatiesysteem: Kraepelin
Eeuwwisseling (19e – 20e):
- Met Freud psychopathologie in geesteswetenschappelijk kader
psychodynamiek ligt aan basis van normale en afwijkende gedragingen
Ze beginnen te zien dat de ziektes niet enkel ichamelijk zijn
Antipsychiatrie:
- Tegen etikketteren
- Psychiatrische patiënt is slachtoffer van maatschappelijk discriminatieproces
- ‘Er bestaat niet zoiets als geestelijk ziek zijn, er bestaat enkel zoiets als niet om
kunnen gaan met de maatschappij.’
Uit deze geschiedenis blijven vele termen “hangen” die vaak doorheen de geschiedenis van
betekenis veranderd zijn.
Vb : neurose
4.1.1.2 Normaliteit en pathologie
Psychopathologie vaak verward met begrippen; normaal/abnormaal, ziek/gezond, welzijn/onwelzijn,
aanpassing/afwijking
We situeren psychopathologie binnen al deze begrippen
- Normaal is wat beantwoordt aan een norm
- Abnormaal heeft een negatieve connotatie maar kan ook positief zijn (bv.hoog IQ). Abnormaal
impliceert niet meteen gestoord of ziek.
3
, Psychopathologie
Wanneer is er sprake van een stoornis binnen psychopathologie? (Wakefield 1992)
1) Als er ‘abnormaal’ verschijnsel is (afwijkend van de norm)
2) Als het ongemak/lijden/bezorgdheid teweegbrengt bij iemand en/ of omgeving
3) Als gestoord gedrag kenmerken vertoont die ook bij andere personen als gestoord
zijn ervaren en door deze herkenbaarheid zijn te beschrijven & ordenen binnen het
begrippenkader vd psychopathologie
betekent dat er gemeenschappelijke taal moet zijn om stoornissenin te ordenen en
beschrijven
(Psychische) Stoornis:
Om te spreken van een psychische stoornis zijn er 3 voorwaarden:
1) abnormaal verschijnsel = afwijking van de norm
2) stoornis = ongemak, lijden, bezorgdheid bij betrokkene en/of omgeving (subjectieve
respectievelijk objectieve hinder)
3) psychopathologische stoornis = gedrag dat verschillende kenmerken vertoont die ook
bij anderen als ‘storend’ ervaren worden (herkenbaarheid)
(Psychiatrische) stoornis:
Door gebruik vh woord psychiatrisch is er duidelijkere verwijzing naar taal vh betrokken
wetenschapsveld ( psychopathologie).
Er moet CONSENSUS zijn omtrent gemeenschappelijke taal om psychiatrische
stoornissen te kunnen ordenen en beschrijven.
Medisch model:
Systematiek van werkwijze = medisch model:
- Descriptieve diagnose
= beschrijving van het voorkomen ongeacht de mogelijke verklaringen (syndromen &
symptomen)
- Etiologische en pathogenetische diagnose
= verkennen van de veroorzakende, uitlokkende of continuerende factoren en wat hun
werking is en hoe ze tot de stoornis geleid hebben.
- Prognose
= voorspelling van het mogelijke beloop enerzijds zonder en anderzijds onder invloed van
een behandeling
- Therapie
= ontwerp en uitvoering van een interventie (gebaseerd op punten 1,2 en 3). Het doel is het
pathologisch functioneren te doen verdwijnen, te verbeteren of gevolgen te beperken
- Preventie
= actieplan (gebaseerd op punten 1,2,3 en 4) om:
o stoornissen te voorkomen primaire preventie
o ter voorkoming van resttoestanden secundaire preventie
o ter beperking van de nadelige gevolgen van de resttoestanden tertiaire preventie
4
