Strafrecht en strafprocesrecht
Deel 1: De strafwet
Hoofdstuk 1: definitie
● Wat verstaan we nu onder strafrecht?
○ in de brede betekenis omvat strafrecht zowel het materieel strafrecht als het
strafprocesrecht (=formeel strafrecht)
● Wat is het materiële strafrecht?
○ het geheel der rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar worden
gesteld en gesanctioneerd, er staan 2 begrippen centraal:
○ misdrijven, de specifieke gedragingen die een
leedtoevoeging opleggen
○ straffen, de opgelegde leedtoevoeging
○ => omvat de lijst van verbodsbepalingen en straffen
● Wat verstaan we dan onder het strafprocesrecht?
○ het geheel van procedurele regels die worden toegepast bij het materieel
strafrecht => het formele strafrecht
○ bv. men bepaalt door wie en op welke wijze de strafvordering wordt
uitgeoefend
○ bv. de regels die bepalen welk rechtscollege bevoegd is om te oordelen over
schuld
● Naar wie is het strafrecht gericht?
○ de burgers, het legt hen verbodsbepalingen op
○ => strafrecht is een soort sociaal controlemechanisme dat de maatschappij
controleert op sociaal ongewenste gedragingen
● Voor wie is het strafprocesrecht dan?
○ de overheid, men is belast met de toepassing van de regels uit het
strafprocesrecht
● Is strafrecht internationaal gericht?
○ er zijn regels van het materieel strafrecht en strafprocesrecht die tot het
internationale strafrecht toebehoren, het belang van deze nationale regels
wordt als maar groter
1
, Hoofdstuk 2: historisch overzicht
● Welke fases heeft het strafrecht doorlopen?
○ de archaïsche periode
○ de middeleeuwen
○ de verlichting
○ vandaag
1.Archaïsche stelsels
● Wat met het strafrecht archaïsch gezien?
○ in een primitieve maatschappij bestaat het strafrecht in de huidige betekenis
niet, de voorloper van het strafrecht is het talio-recht
○ =oog om oog, tand om tand:
geweld was een reactie op
geweld = wraak
○ binnen het strafrecht in die fase ging het vooral om een privékarakter, de
wraakneming wordt door het slachtoffer zelf gedaan en niet door een hogere
instantie zoals de overheid
● Bestaan deze principes nog?
○ in Albanië wel, het is toegestaan om de dag na een moord wraak te nemen op
de hele familie van de moordenaar, vanaf de tweede dag mag enkel nog
wraak genomen worden op de moordenaar zelf
2. De middeleeuwen
● Welke onderverdeling van het strafrecht zien we binnen de middeleeuwen?
○ het oudgermaanse strafproces ( accusatoir karakter)
○ het inquisitoire strafproces
● Wat is het oud-Germaans strafproces?
○ als reactie op het escalerende geweld ten gevolge van de privé wraakneming
besloot de overheid maatregelen te nemen:
○ het verbod op privé wraakneming, enkel de dader van
een misdrijf, niet zijn verwanten worden aansprakelijk
gesteld
○ =met als doel meer vrede te herstellen tussen de dader en het slachtoffer
2
,● Hoe ging dat oud-germaanse strafprocesrecht in zijn werk?
○ De rondtrekkende rechters gingen van dorp tot dorp om rond te vragen of er
verdachten zijn die een misdaad gepleegd hebben, nadat een groep
verdachten werd samengebracht zouden de rechters de reputatie van de
beklaagden onderzoeken. De bewijslast ligt bij de beklaagde en de
straffen worden gekenmerkt door ongelijkheid en wreedheid.
○ => hieruit zien we dat de gemeenschap zich meer en meer bezig ging houden
met strafrecht, men bestraft wat niet kan (wreede straffen). Een groot
verschilpunt met de huidige werking is dat de bewijslast bij de beschuldigde
zelf ligt en niet bij de vervolgende partij
● Wat is het inquisitoir strafproces?
○ Dit ontstond vanwege het irrationele karakter van de bewijsvoering door de
beklaagde, de rechter kreeg een actieve rol in het zoeken van de waarheid.
Het doel is niet langer het onderzoeken van de reputatie maar het vinden van
de waarheid. De vervolgende partij krijgt nu de bewijslast en er volgen regels
ivm de bewijsstukken.
3. De verlichting
● Welke principes zien we in de verlichting?
○ de verlichting: Magna Carta
○ het revolutionair strafrecht: déclaration des droits de l’homme et du citoyen
○ de codificaties van Napoleon: code d’instruction criminelle
● Wat veranderde er in de verlichting?
○ men kwam met een reactie op de buitensporigheid van de straffen, het wrede
karakter moest veranderen, er ontstonden 3 principes ter bescherming van de
burger tegen de willekeur van de straffen:
○ het legaliteitsbeginsel
○ het subsidiariteitsbeginsel
○ het proportionaliteitsbeginsel
○ => bescherming van de burger in het magna carta
○ Beccaria publiceerde de nieuwe wetteksten
● Wat is het legaliteitsbeginsel?
○ misdrijven en straffen moeten op voorhand in de wet vastgelegd zijn, geen
straf zonder wet
● Wat is het subsidiariteitsbeginsel?
○ de staat mag enkel optreden daar waar werkelijk nodig is, slechts die
gedragingen waarvan de bestraffing echt noodzakelijk is worden strafbaar
gesteld
● Wat is het proportionaliteitsbeginsel?
○ de straffen moeten in verhouding staan tot de ernst van het misdrijf, ze
moeten proportioneel zijn
3
, ● Wat omvat de déclaration des droits de l’homme et du citoyen?
○ enerzijds de vertolking van de nieuwe staatsrechtelijke ideeën en anderzijds
de geschetste ideeën uit de verlichting (de beginselen)
● Wat zijn die nieuwe staatsrechtelijke ideeën?
○ de eerste codificatie van de nieuwe ideeën = samenvoeging van wetteksten
● Wat is de codificatie van Napoleon?
○ code d’instruction criminelle, een van de minst succesvolle wetboeken van
Napoleon: deze zorgde voor een stap terug in de bescherming van de burger,
het inquisitoire systeem werd terug ingevoegd en de wrede en vernederende
straffen werden opnieuw ingevoerd
○ code pénal: opnieuw een achteruitgang in vergelijking met andere wetboeken
maar dit boek bracht de beoordelingsgraad van de rechter met zich mee, de
rechter mag bepalen binnen de minimum- en maximumstraffen. Er is geen
vaste straf die wordt opgelegd
4. Huidige strafrecht in België
● Hoe is ons huidige strafrecht dan ontstaan?
○ de grondwet van 1830 had de ambitie om alle wetboeken te herzien,
uiteindelijk werd het materiële strafrecht hervormt in 1867
○ het wetboek van strafvordering is nog steeds dat van Napoleon uit 1808
● Welke documenten bevatten het strafrecht vandaag de dag?
○ het nieuwe strafwetboek
○ het wetboek van strafvordering
○ het strafwetboek
○ in de toekomst eventueel het wetboek van strafuitvoering
Hoofdstuk 3: Theorieën over strafrecht
1. Inleiding
● Waarvoor staat Ius Puniendi?
○ de vraag waaruit de maatschappij het recht put misdrijven te bestraffen,
hieruit bestaan verschillende theorieën:
○ de klassieke leer
○ positivistische leer/ sociaal verweer
○ nieuw sociaal verweer
○ nieuw realisme
4
Deel 1: De strafwet
Hoofdstuk 1: definitie
● Wat verstaan we nu onder strafrecht?
○ in de brede betekenis omvat strafrecht zowel het materieel strafrecht als het
strafprocesrecht (=formeel strafrecht)
● Wat is het materiële strafrecht?
○ het geheel der rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar worden
gesteld en gesanctioneerd, er staan 2 begrippen centraal:
○ misdrijven, de specifieke gedragingen die een
leedtoevoeging opleggen
○ straffen, de opgelegde leedtoevoeging
○ => omvat de lijst van verbodsbepalingen en straffen
● Wat verstaan we dan onder het strafprocesrecht?
○ het geheel van procedurele regels die worden toegepast bij het materieel
strafrecht => het formele strafrecht
○ bv. men bepaalt door wie en op welke wijze de strafvordering wordt
uitgeoefend
○ bv. de regels die bepalen welk rechtscollege bevoegd is om te oordelen over
schuld
● Naar wie is het strafrecht gericht?
○ de burgers, het legt hen verbodsbepalingen op
○ => strafrecht is een soort sociaal controlemechanisme dat de maatschappij
controleert op sociaal ongewenste gedragingen
● Voor wie is het strafprocesrecht dan?
○ de overheid, men is belast met de toepassing van de regels uit het
strafprocesrecht
● Is strafrecht internationaal gericht?
○ er zijn regels van het materieel strafrecht en strafprocesrecht die tot het
internationale strafrecht toebehoren, het belang van deze nationale regels
wordt als maar groter
1
, Hoofdstuk 2: historisch overzicht
● Welke fases heeft het strafrecht doorlopen?
○ de archaïsche periode
○ de middeleeuwen
○ de verlichting
○ vandaag
1.Archaïsche stelsels
● Wat met het strafrecht archaïsch gezien?
○ in een primitieve maatschappij bestaat het strafrecht in de huidige betekenis
niet, de voorloper van het strafrecht is het talio-recht
○ =oog om oog, tand om tand:
geweld was een reactie op
geweld = wraak
○ binnen het strafrecht in die fase ging het vooral om een privékarakter, de
wraakneming wordt door het slachtoffer zelf gedaan en niet door een hogere
instantie zoals de overheid
● Bestaan deze principes nog?
○ in Albanië wel, het is toegestaan om de dag na een moord wraak te nemen op
de hele familie van de moordenaar, vanaf de tweede dag mag enkel nog
wraak genomen worden op de moordenaar zelf
2. De middeleeuwen
● Welke onderverdeling van het strafrecht zien we binnen de middeleeuwen?
○ het oudgermaanse strafproces ( accusatoir karakter)
○ het inquisitoire strafproces
● Wat is het oud-Germaans strafproces?
○ als reactie op het escalerende geweld ten gevolge van de privé wraakneming
besloot de overheid maatregelen te nemen:
○ het verbod op privé wraakneming, enkel de dader van
een misdrijf, niet zijn verwanten worden aansprakelijk
gesteld
○ =met als doel meer vrede te herstellen tussen de dader en het slachtoffer
2
,● Hoe ging dat oud-germaanse strafprocesrecht in zijn werk?
○ De rondtrekkende rechters gingen van dorp tot dorp om rond te vragen of er
verdachten zijn die een misdaad gepleegd hebben, nadat een groep
verdachten werd samengebracht zouden de rechters de reputatie van de
beklaagden onderzoeken. De bewijslast ligt bij de beklaagde en de
straffen worden gekenmerkt door ongelijkheid en wreedheid.
○ => hieruit zien we dat de gemeenschap zich meer en meer bezig ging houden
met strafrecht, men bestraft wat niet kan (wreede straffen). Een groot
verschilpunt met de huidige werking is dat de bewijslast bij de beschuldigde
zelf ligt en niet bij de vervolgende partij
● Wat is het inquisitoir strafproces?
○ Dit ontstond vanwege het irrationele karakter van de bewijsvoering door de
beklaagde, de rechter kreeg een actieve rol in het zoeken van de waarheid.
Het doel is niet langer het onderzoeken van de reputatie maar het vinden van
de waarheid. De vervolgende partij krijgt nu de bewijslast en er volgen regels
ivm de bewijsstukken.
3. De verlichting
● Welke principes zien we in de verlichting?
○ de verlichting: Magna Carta
○ het revolutionair strafrecht: déclaration des droits de l’homme et du citoyen
○ de codificaties van Napoleon: code d’instruction criminelle
● Wat veranderde er in de verlichting?
○ men kwam met een reactie op de buitensporigheid van de straffen, het wrede
karakter moest veranderen, er ontstonden 3 principes ter bescherming van de
burger tegen de willekeur van de straffen:
○ het legaliteitsbeginsel
○ het subsidiariteitsbeginsel
○ het proportionaliteitsbeginsel
○ => bescherming van de burger in het magna carta
○ Beccaria publiceerde de nieuwe wetteksten
● Wat is het legaliteitsbeginsel?
○ misdrijven en straffen moeten op voorhand in de wet vastgelegd zijn, geen
straf zonder wet
● Wat is het subsidiariteitsbeginsel?
○ de staat mag enkel optreden daar waar werkelijk nodig is, slechts die
gedragingen waarvan de bestraffing echt noodzakelijk is worden strafbaar
gesteld
● Wat is het proportionaliteitsbeginsel?
○ de straffen moeten in verhouding staan tot de ernst van het misdrijf, ze
moeten proportioneel zijn
3
, ● Wat omvat de déclaration des droits de l’homme et du citoyen?
○ enerzijds de vertolking van de nieuwe staatsrechtelijke ideeën en anderzijds
de geschetste ideeën uit de verlichting (de beginselen)
● Wat zijn die nieuwe staatsrechtelijke ideeën?
○ de eerste codificatie van de nieuwe ideeën = samenvoeging van wetteksten
● Wat is de codificatie van Napoleon?
○ code d’instruction criminelle, een van de minst succesvolle wetboeken van
Napoleon: deze zorgde voor een stap terug in de bescherming van de burger,
het inquisitoire systeem werd terug ingevoegd en de wrede en vernederende
straffen werden opnieuw ingevoerd
○ code pénal: opnieuw een achteruitgang in vergelijking met andere wetboeken
maar dit boek bracht de beoordelingsgraad van de rechter met zich mee, de
rechter mag bepalen binnen de minimum- en maximumstraffen. Er is geen
vaste straf die wordt opgelegd
4. Huidige strafrecht in België
● Hoe is ons huidige strafrecht dan ontstaan?
○ de grondwet van 1830 had de ambitie om alle wetboeken te herzien,
uiteindelijk werd het materiële strafrecht hervormt in 1867
○ het wetboek van strafvordering is nog steeds dat van Napoleon uit 1808
● Welke documenten bevatten het strafrecht vandaag de dag?
○ het nieuwe strafwetboek
○ het wetboek van strafvordering
○ het strafwetboek
○ in de toekomst eventueel het wetboek van strafuitvoering
Hoofdstuk 3: Theorieën over strafrecht
1. Inleiding
● Waarvoor staat Ius Puniendi?
○ de vraag waaruit de maatschappij het recht put misdrijven te bestraffen,
hieruit bestaan verschillende theorieën:
○ de klassieke leer
○ positivistische leer/ sociaal verweer
○ nieuw sociaal verweer
○ nieuw realisme
4
