Filosofie & wijsbegeerte
H1: Introductie in de filosofie
Vroeger Nu
- Liefde voor wijsheid = wetenschap - Afzonderlijk domein buiten wetenschap
- Drang om te weten/begrijpen Vraag:
- Wetenschap = natuurlijke filosofie Onoplosbaar = filosofie
Oplosbaar = andere wetenschap
Breed domein, maar gemeenschappelijke kenmerken:
- Kritisch durven denken: moeilijkere & lastige vragen
- Dingen in vraag stellen die anderen als vanzelfsprekend beschouwen
IS = hoe het is OUGHT = hoe het zou moeten zijn:
- De wereld in vraag stellen, argumenten geven voor hoe het wel moet
- Bv. bloed prikken bij ptn die aan het sterven zijn (IS) is dit wel nodig? (OUGHT)
Taste – judgement – measurement:
- Measurement = meetbaar = één antwoord mogelijk (objectief)
- Taste = o.b.v. smaak = meerdere antwoorden mogelijk (subjectief), geen juist antwoord
- Judgement = middenweg = gegrond oordeel = meerdere juiste antwoorden obv afgewogen
argumenten
Filosofie = problemen in perspectief stellen = liefde voor wijsheid
Poging om op rationele & systematische natuur na te denken over fundamentele zaken
Ideeën = abstracte dingen (reëel concept) die bepalen hoe we de wereld zien & organiseren
Onze ideeën & denken bepalen ons, MAAR deze zijn ooit ontstaan
filosofie probeert stromingen van denken bloot te leggen
hoe denken mensen & waarom?
hoe we vroeger dachten heeft invloed op hoe we vandaag denken!
Metafysica = voorbij fysica Epistemologie Ethiek
Vragen over het “zijn” Vragen over “kennis” Vragen over “goed” en “fout”
Zit er werkelijkheid achter de Hoe komen we tot ware kennis Hoe zou het moeten zijn?
zichtbare werkelijkheid of is i.p.v. mening/overtuiging? Verantwoord of
het een illusie? Wat zijn de voorwaarden? onverantwoord?
- Bestaat tijd of is dit - Als ik 100x een - Wie heeft meeste
enkel een ervaring? experiment doe met recht op beademing?
- Bestaat pi? Is het zelfde uitkomst, ben ik - Zijn er universele
ontdekt of dan zeker vd uitkomst? morele waarheden of
geconstrueerd? - Als ik zeg dat het heeft elke cultuur of
- Bestaat vrije wil of regent in NYC en het periode zijn eigen
enkel natuurwetten? regent daar echt, kan waarheden?
- Bestaat “de menselijke ik dan zeggen dat ik
aard” of is dat iets dat wist dat het hier
we construeren? regende?
Plato: structuur BUITEN natuur Nood aan abstract concept, Leven naar idee/vorm
Arist: structuur BINNEN natuur idee of vorm Wie je bent, bepaalt hoe je je
moet gedragen
, - Esthetica: wat is schoonheid? Wat is kunst?
- Politieke filosofie: hoe moeten we de samenleving structureren? Wat zijn rechtvaardige
wetten? Moeten we gehoorzamen aan onrechtvaardige wetten?
- Logica: formele regels over redeneren. Volgt een bepaalde conclusie wel uit bepaalde
aannames? Wat zijn mogelijke denkfouten?
Methodes in de filosofie = gereedschapskist voor het denken:
Filosofische positie innemen met expliciete & goede redenen/argumenten debat
Conceptuele analyse Bestuderen van geschriften Gedachtenexperiment
1) Basis = breed concept 1) Analyseren eerdere 1) Mensen bepaalde
2) Verhelderen door filosofen fictieve/hypothetische
definiëren/verfijnen & 2) Verder bouwen situatie laten
onderverdelen in inbeelden
specifieke concepten 2) Obv intuïtie conclusie
trekken
3) Bv. schip v Theseus
Methodische twijfel Toepassing abstractie
1) Alles in twijfel trekken 1) Algemene theorie
2) “Waarvan in dit toegepast op concreet
probleem kunnen we probleem
absoluut zeker zijn?” 2) Concreet probleem &
3) Redenering opbouwen daaruit algemene
principes afleiden
Doel van wetenschap = steeds accuratere beschrijving van de wereld & natuurwetten vinden
Bereiken van waarheid
Filosofie = gefaalde wetenschap want geen steeds groter wordende consensus/waarheid
Filosofen lanceren steeds nieuwe, prikkelende, soms controversiële ideeën
Impact op geschiedenis (bv. Franse revolutie aangestuurd door Verlichting)
Conclusie
Filosofie = poging om op een systematische manier te komen tot kritisch denken
- Vroeger = algemene liefde voor weten, omvat alle wetenschappen
- Nu = specifieker, fundamentele vragen beantwoorden m.b.v. technieken/methodes
Volgens Immanuel Kant houdt filosofie zich bezig met 3 vragen:
1) Wat kan ik weten? = epistemologie
2) Wat moet ik doen? = ethiek
3) Waarop mag ik hopen? = metafysica onderscheid werkelijkheid & onrealistische zaken
H2: Het lichaam-geest probleem
Mens = materie (lichaam) + geest (gevoelens, denkvermogen, verleden, toekomst)
Centrale vragen:
Hoe wordt levenloze materie levende materie?
Hoe ontstaat onze geest (bewustzijn) en hoe oefent deze een invloed uit op ons lichaam?
Cartesiaans theater = idee dat mannetje in ons hoofd ons lichaam bestuurt
We nemen beslissingen & ervaren dingen buiten ons lichaam
Lijf/materie geest/identiteit
Zijn we ons brein?
, Hoe ontstaat uit een hoop levensloze materie toch een geest, persoon & persoonlijkheid?
Brein: elk neuron heeft eigen taak illusie dat brein fantastisch intelligent is
3 gedachtenexperimenten:
1) The Matrix: computersimulatie (illusie) « echte » wereld
Willen we in de echte wereld leven of in een idealistische wereld?
Hoe maken we onderscheid tussen de echte en gesimuleerde wereld?
Hoe weten we wat de echte wereld en de gesimuleerde wereld is?
2) Star Trek Transporter: teleportatie = materiële lichaam omzetten in energiegolf
Zijn we dan geteleporteerd of is dit tweede lichaam gewoon een kopie?
In welke mate bepaalt ons materiële lichaam wie we zijn?
3) De Chinese room experiment:
Chinese room = artificiële intelligentie/computer
Lijkt alsof ze bewustzijn hebben, maar vergelijken alles met boeken/teksten
H3: filosofie in de Oudheid
Klassieke Griekse Oudheid Hellinistische Oudheid Romeinse Keizerrijk
Griekse Oudheid = 3000 jaar geleden:
Hindernis = <10% van originele teksten hebben ons bereikt baseren op secundaire literatuur:
Waarheidsgetrouw of simplistischer voorgesteld
Kopieën van kopieën door monniken & Arabische geleerden invloed van keuze & smaak
Toevoegingen om meer overeen te stemmen met Christelijke/Joodse/Islamitische theologie
MAAR waarom toch nog steeds relevant?
Basis voor ons hedendaags denken:
Rechtstreeks bepalend geweest voor inhoud Christendom
Vandaag ideologisch debat over basiswaarden van Westerse cultuur
3 grote delen:
Vóór de grote drie = presocratici De grote drie Ná de grote drie
- Natuurfilosofen - Socrates - Stoïcijnen
- Herakleitos - Plato - Epicuristen
- Atomisten - Aristoteles - Neoplatonisten
- Eleaten
VOOR DE GROTE DRIE:
Natuurfilosofen:
Plotse omkering in denken: van mythisch denken naar wetenschappelijk/rationeel denken
- Wereld lijkt chaotisch, maar overal is er structuur & orde
Bv. seizoenen volgen elkaar netjes op, mensen stellen vaak hetzelfde gedrag, …
- IDEE = achter schijnbare willekeur moet iets zitten dat zorgt voor orde/structuur in wereld
- Orde = arché = leidend principe dat altijd & overal geldt (vandaag = natuurwetten
Filosoof Leidend principe (hyle) Filosofische overtuiging
Thales van Milete Alles is water Materialist & monist
Anaximander van Milete Alles is apeiron (Materialist) & monist
Anaximenes van Milete Alles is pneuma = lucht Materialist & monist
H1: Introductie in de filosofie
Vroeger Nu
- Liefde voor wijsheid = wetenschap - Afzonderlijk domein buiten wetenschap
- Drang om te weten/begrijpen Vraag:
- Wetenschap = natuurlijke filosofie Onoplosbaar = filosofie
Oplosbaar = andere wetenschap
Breed domein, maar gemeenschappelijke kenmerken:
- Kritisch durven denken: moeilijkere & lastige vragen
- Dingen in vraag stellen die anderen als vanzelfsprekend beschouwen
IS = hoe het is OUGHT = hoe het zou moeten zijn:
- De wereld in vraag stellen, argumenten geven voor hoe het wel moet
- Bv. bloed prikken bij ptn die aan het sterven zijn (IS) is dit wel nodig? (OUGHT)
Taste – judgement – measurement:
- Measurement = meetbaar = één antwoord mogelijk (objectief)
- Taste = o.b.v. smaak = meerdere antwoorden mogelijk (subjectief), geen juist antwoord
- Judgement = middenweg = gegrond oordeel = meerdere juiste antwoorden obv afgewogen
argumenten
Filosofie = problemen in perspectief stellen = liefde voor wijsheid
Poging om op rationele & systematische natuur na te denken over fundamentele zaken
Ideeën = abstracte dingen (reëel concept) die bepalen hoe we de wereld zien & organiseren
Onze ideeën & denken bepalen ons, MAAR deze zijn ooit ontstaan
filosofie probeert stromingen van denken bloot te leggen
hoe denken mensen & waarom?
hoe we vroeger dachten heeft invloed op hoe we vandaag denken!
Metafysica = voorbij fysica Epistemologie Ethiek
Vragen over het “zijn” Vragen over “kennis” Vragen over “goed” en “fout”
Zit er werkelijkheid achter de Hoe komen we tot ware kennis Hoe zou het moeten zijn?
zichtbare werkelijkheid of is i.p.v. mening/overtuiging? Verantwoord of
het een illusie? Wat zijn de voorwaarden? onverantwoord?
- Bestaat tijd of is dit - Als ik 100x een - Wie heeft meeste
enkel een ervaring? experiment doe met recht op beademing?
- Bestaat pi? Is het zelfde uitkomst, ben ik - Zijn er universele
ontdekt of dan zeker vd uitkomst? morele waarheden of
geconstrueerd? - Als ik zeg dat het heeft elke cultuur of
- Bestaat vrije wil of regent in NYC en het periode zijn eigen
enkel natuurwetten? regent daar echt, kan waarheden?
- Bestaat “de menselijke ik dan zeggen dat ik
aard” of is dat iets dat wist dat het hier
we construeren? regende?
Plato: structuur BUITEN natuur Nood aan abstract concept, Leven naar idee/vorm
Arist: structuur BINNEN natuur idee of vorm Wie je bent, bepaalt hoe je je
moet gedragen
, - Esthetica: wat is schoonheid? Wat is kunst?
- Politieke filosofie: hoe moeten we de samenleving structureren? Wat zijn rechtvaardige
wetten? Moeten we gehoorzamen aan onrechtvaardige wetten?
- Logica: formele regels over redeneren. Volgt een bepaalde conclusie wel uit bepaalde
aannames? Wat zijn mogelijke denkfouten?
Methodes in de filosofie = gereedschapskist voor het denken:
Filosofische positie innemen met expliciete & goede redenen/argumenten debat
Conceptuele analyse Bestuderen van geschriften Gedachtenexperiment
1) Basis = breed concept 1) Analyseren eerdere 1) Mensen bepaalde
2) Verhelderen door filosofen fictieve/hypothetische
definiëren/verfijnen & 2) Verder bouwen situatie laten
onderverdelen in inbeelden
specifieke concepten 2) Obv intuïtie conclusie
trekken
3) Bv. schip v Theseus
Methodische twijfel Toepassing abstractie
1) Alles in twijfel trekken 1) Algemene theorie
2) “Waarvan in dit toegepast op concreet
probleem kunnen we probleem
absoluut zeker zijn?” 2) Concreet probleem &
3) Redenering opbouwen daaruit algemene
principes afleiden
Doel van wetenschap = steeds accuratere beschrijving van de wereld & natuurwetten vinden
Bereiken van waarheid
Filosofie = gefaalde wetenschap want geen steeds groter wordende consensus/waarheid
Filosofen lanceren steeds nieuwe, prikkelende, soms controversiële ideeën
Impact op geschiedenis (bv. Franse revolutie aangestuurd door Verlichting)
Conclusie
Filosofie = poging om op een systematische manier te komen tot kritisch denken
- Vroeger = algemene liefde voor weten, omvat alle wetenschappen
- Nu = specifieker, fundamentele vragen beantwoorden m.b.v. technieken/methodes
Volgens Immanuel Kant houdt filosofie zich bezig met 3 vragen:
1) Wat kan ik weten? = epistemologie
2) Wat moet ik doen? = ethiek
3) Waarop mag ik hopen? = metafysica onderscheid werkelijkheid & onrealistische zaken
H2: Het lichaam-geest probleem
Mens = materie (lichaam) + geest (gevoelens, denkvermogen, verleden, toekomst)
Centrale vragen:
Hoe wordt levenloze materie levende materie?
Hoe ontstaat onze geest (bewustzijn) en hoe oefent deze een invloed uit op ons lichaam?
Cartesiaans theater = idee dat mannetje in ons hoofd ons lichaam bestuurt
We nemen beslissingen & ervaren dingen buiten ons lichaam
Lijf/materie geest/identiteit
Zijn we ons brein?
, Hoe ontstaat uit een hoop levensloze materie toch een geest, persoon & persoonlijkheid?
Brein: elk neuron heeft eigen taak illusie dat brein fantastisch intelligent is
3 gedachtenexperimenten:
1) The Matrix: computersimulatie (illusie) « echte » wereld
Willen we in de echte wereld leven of in een idealistische wereld?
Hoe maken we onderscheid tussen de echte en gesimuleerde wereld?
Hoe weten we wat de echte wereld en de gesimuleerde wereld is?
2) Star Trek Transporter: teleportatie = materiële lichaam omzetten in energiegolf
Zijn we dan geteleporteerd of is dit tweede lichaam gewoon een kopie?
In welke mate bepaalt ons materiële lichaam wie we zijn?
3) De Chinese room experiment:
Chinese room = artificiële intelligentie/computer
Lijkt alsof ze bewustzijn hebben, maar vergelijken alles met boeken/teksten
H3: filosofie in de Oudheid
Klassieke Griekse Oudheid Hellinistische Oudheid Romeinse Keizerrijk
Griekse Oudheid = 3000 jaar geleden:
Hindernis = <10% van originele teksten hebben ons bereikt baseren op secundaire literatuur:
Waarheidsgetrouw of simplistischer voorgesteld
Kopieën van kopieën door monniken & Arabische geleerden invloed van keuze & smaak
Toevoegingen om meer overeen te stemmen met Christelijke/Joodse/Islamitische theologie
MAAR waarom toch nog steeds relevant?
Basis voor ons hedendaags denken:
Rechtstreeks bepalend geweest voor inhoud Christendom
Vandaag ideologisch debat over basiswaarden van Westerse cultuur
3 grote delen:
Vóór de grote drie = presocratici De grote drie Ná de grote drie
- Natuurfilosofen - Socrates - Stoïcijnen
- Herakleitos - Plato - Epicuristen
- Atomisten - Aristoteles - Neoplatonisten
- Eleaten
VOOR DE GROTE DRIE:
Natuurfilosofen:
Plotse omkering in denken: van mythisch denken naar wetenschappelijk/rationeel denken
- Wereld lijkt chaotisch, maar overal is er structuur & orde
Bv. seizoenen volgen elkaar netjes op, mensen stellen vaak hetzelfde gedrag, …
- IDEE = achter schijnbare willekeur moet iets zitten dat zorgt voor orde/structuur in wereld
- Orde = arché = leidend principe dat altijd & overal geldt (vandaag = natuurwetten
Filosoof Leidend principe (hyle) Filosofische overtuiging
Thales van Milete Alles is water Materialist & monist
Anaximander van Milete Alles is apeiron (Materialist) & monist
Anaximenes van Milete Alles is pneuma = lucht Materialist & monist
