Samenvatting Op weg naar meesterschap D: het leren stimuleren

Op weg naar meesterschap D
Hoofdstuk 1: leren


 Visies en kenmerken van leren
 Inzicht in leerpsychologische principes
 Werking geheugen
 Begrip intelligentie


1. Wat is leren?
= Gebeurt de hele tijd (levenslang) en in verschillende contexten


1.1. Vormen van leren
Onderscheid schools en buitenschools leren; verschil
 Plaats waar het geleerd wordt
 Aard van het leren en inhoud leerproces

Schoolse leren: doelgericht, gestructureerd en georganiseerd met oog op behalen van vooropgestelde leerdoelen
 Formeel, vanuit perspectief van een leerling, intentioneel van aard
 Abstracte weergave van WK buiten het klaslokaal, soms té algemeen, want losgekoppeld van context
o Leerinhoud pas zinvol als ze gebruikt wordt in context waarin ze gebruikt worden

Buitenschools leren: vooropgestelde en expliciete doelen zijn afwezig
 Informeel en incidenteel: het leren gebeurt overal en is spontaan
 Bv. werkplekleren; in authentieke beroepscontext (kan zowel intentioneel en informeel zijn)

Visies en stromingen op leren
 Het behaviorisme
 Het cognitivisme
 Het constructivisme
 Het connectivisme


1.2. Leertheorieën

1.2.1. Een behavioristische visie op leren
 Watson legde basis
 Onderzoeken van zintuigelijk, direct en waarneembaar gedrag van mens en dier staat centraal
o Omgeving bepaalt wat iemand doet en leert
o Black-box-benadering: relatie tussen prikkel en gedrag wordt bestudeerd; prikkel -> lerende ->
gedrag
 Stimulus = prikkel die van buitenaf een invloed heeft

1

,  Respons = waarneembare reactie van het organisme op stimulus
o Sterke nadruk op waarneembare gedragsveranderingen
(Klassieke en operante conditionering)


1.2.2. Een cognitieve visie op leren
 Opvattingen van stimulus-responsmodel -> cognitieve revolutie: informatietheoretische benadering
o Leren gaat over het verwerken en opslaan van informatie
o Vergelijkbaar met computermodel: input -> computer -> output
 Input: Informatie uit omgeving selecteren en opnemen om betekenis aan te geven
 Informatieverwerkingsproces + opslaan als nieuwe kennis in langetermijngeheugen
 Output: die informatie is basis voor het nemen van bepaalde beslissingen of betekenisvolle
handelingen
 Vertegenwoordigers: Bruner en Ausubel
 Mens zoekt voortdurend, altijd en overal, zelfstandig en actief naar informatie en verwerkt het creatief en
dat geeft uiteindelijk richting aan het gedrag
 Elk mens een kennisstructuur, representatiesysteem met schema’s (feitelijke kennis) en scripts (procedurele
kennis) -> mens als betekenisgever
o Nieuwe kennisstructuur wanneer koppeling van reeds aanwezige kennis (ankerbegrippen)
(Zie deel geheugen)


1.2.3. Een constructivistische visie op leren
 Kennis en leren als een actief proces van kennisconstructie (bouwt ong. verder op op cognitieve
psychologie)
 Leerproces is:
o Actief: lerende verwerkt informatie op actieve wijze (ook in interactie met andere lerende).
Leerkracht gidst en begeleidt leerprocessen
o Cumulatief: verder bouwen op onze voorkennis (in LTG)
o Zelfregulerend: eigen leerproces in handen nemen
o Doelgericht: een doel geeft richting aan het leerproces


1.2.4. Een connectivistische visie op leren
 Grote impact door technologische vooruitgang; leren beïnvloed door technologie
o Informeel leren: op verschillende manieren en continu proces
o Technologie kan bepaalde leerprocessen ondersteunen


Onderstaande stellingen verbinden met visie(s) op leren (uit les)
 Bij leren wordt kennis best op een persoonlijke manier en in een context verworven. -> Constructivisme
 Bij leren is het resultaat het belangrijkste. -> Behaviorisme
 Bij leren zijn authentieke leermiddelen en leerstof cruciaal. -> Constructivisme (realiteitsprincipe +
authentieke materialen)
 Bij leren is het belangrijk om gedrag dat in de juiste richting gaat, onmiddellijk te bekrachtigen. ->
Behaviorisme
 Bij leren is het ordenen, structureren van informatie zeer belangrijk. -> Cognitivisme
2

,  Bij leren is de reeds aanwezige voorkennis het vertrekpunt. -> Cognitivisme

https://www.youtube.com/watch?v=rqMp7hM9RK4&ab_channel=DidactiefOnline
-> Filmpje om visies van leren te herhalen


1.3. Kenmerken van leren
 Mentale of interne processen (niet direct waarneembaar)
 Leeractiviteiten: activiteit van de lerende
 Sprake van leerinhoud
o Indeling taxonomie van Bloom
 Feitelijke kennis: basiskennis om probleem op te lossen
 Conceptuele kennis: relatie basiselementen en samenhang verbanden in grotere structuur
 Procedures of procedurele kennis: hoe je iets doet, manier van onderzoeken, …
 Metacognitieve kennis: kennis over het leren zelf, zelfkennis, zelfbewustzijn, …
 In bepaalde context, leeromgeving of situatie
 Resultaten zijn stabiele of duurzame gedragsveranderingen
o Uitgesloten tijdelijke of toevallige gedragsveranderingen (door bv. drugs of alcohol)
 Leren en onderwijzen met elkaar verbonden

Sprake van leren als waarneembaar gedrag van een lerende wijzigde onder invloed van externe factoren
 Gedragsverandering of rijping (vereiste: stimulerende omgeving)
 Tussen rijping en leren is er een wisselwerking


1.4. Hoe komt leren tot stand?
Vier manieren:
 Klassieke conditionering
 Operante conditionering
 Sociaal leren
 Inzichtelijk leren


1.4.1. Klassieke conditionering
 Als een bepaalde respons (bv. neg. gevoelens) als reactie op stimulus (bv. luid geluid) -> leren associëren
met een bepaalde gebeurtenis
 Pavlov (kwijlende hond voor voedsel/ denk aan filmpje baby die dieren leuk vindt, maar door luide knal niet
meer -> dieren associëren met luide knal); gedrag wordt geëvolueerd door stimulus
 Kan ook positieve gevoelens uitlokken, bv. in reclames mooie vrouwen gebruiken voor producten te
verkopen


1.4.2. Operante conditionering
 Gedrag wordt uitgelokt door consequenties van het gedrag, niet door een prikkel (KC); bv. compliment op
kledij nodigt uit om kledij vaker te dragen
 Thorndike (experiment katten in doos, ontsnappen door trial-and-error + beloning voedsel)

3