Leefomgeving / Wonen in Nederland
1 Ruimte voor water
► Het Nederlandse waterbeleid was eeuwenlang gericht op het zo snel mogelijk afvoeren van
water. De klimaatverandering heeft gevolgen voor de waterhuishouding in Nederland. De
Nederlandse bevolking moet ‘leren leven met water’.
We hebben in ons land – en in veel landen om ons heen – te maken met:
- Aan de ene kant: wateroverlast
- Aan de andere kant: watertekorten
Klimaatverandering speelt hierbij een belangrijke rol. Het KNMI verwacht in de
toekomst nog meer:
- Warmere, drogere zomers → het watertekort zal hierdoor optreden/ ernstiger
worden
- Zachtere, nattere winters → de wateroverlast zal hierdoor toenemen.
Door de klimaatverandering zullen er meer / grotere schommelingen zijn in de hoeveelheid
neerslag in de loop van het jaar (= neerslagregime).
Het neerslagregime wordt dan onregelmatiger.
■ Bij een regelmatig aanbod van regen en natte sneeuw is het risico op een overstroming
minder groot.
■ Vooral in de zomer krijgen natuurgebieden en landbouwgronden steeds vaker last van
droogte.
Daarvoor zijn drie oorzaken:
- Door de verwachte stijging van de gemiddelde zomertemperatuur zal de verdamping
toenemen.
- Gedurende het drogere zomerseizoen zal de nuttige neerslag (neerslag - verdamping)
afnemen, dus er zal minder water de bodem in zakken.
- Door de snellere waterafvoer zal de grondwaterspiegel dalen en de bovenste laag van de
bodem eerder uitdrogen.
Tegelijkertijd verstedelijkt Nederland. Er is steeds minder landelijk / agrarisch gebied.
Ons grondoppervlak versteent.
Regenwater kan daardoor minder in de bodem wegzakken en wordt via het riool afgevoerd.
,Drietrapsstrategie
Om de problemen van wateroverlast en watertekorten in de toekomst zo veel mogelijk te
voorkomen heeft de overheid besloten om bij de inrichting van de ruimte uit te gaan van de
drietrapsstrategie:
1. Het water zo lang mogelijk vasthouden in het gebied waar de neerslag valt.
2. Als dat niet meer lukt, omdat de bodem verzadigd is met water, moet je het water tijdelijk
bergen (opslaan) in plassen, meren of kanalen. Een bijzonder retentiegebied is een
‘groene berging’ (groen vanwege het gras dat erin groeit wanneer het bassin niet
gebruikt wordt voor wateropvang). Zo’n bergingsgebied is speciaal ingericht om
overtollig water op te vangen.
3. En pas als dat niet meer lukt, wordt het water afgevoerd via rivieren richting zee.
Deze handelwijze wordt aangeduid als de drietrapsstrategie: vasthouden, bergen en afvoeren.
■ In veel nieuwbouwwijken wordt het regenwater van daken en goten naar zogenaamde wadi’s
(brede greppels of laag liggende grasveldjes) of straten met doorlatende (poreuze) stenen
geleid, waarna het langzaam de grond in zakt.
Watertoets
Om dit in de praktijk uit te kunnen voeren, heeft de overheid de Watertoets bedacht.
Bij die watertoets wordt bij elk nieuw ruimtelijk ordeningsplan gekeken wat de consequenties
zijn van bijv. de aanleg van een woonwijk of industrieterrein voor de waterhuishouding in dat
gebied. De waterschappen hebben als taak de waterhuishouding in een gebied te regelen,
dus die worden nauw bij nieuwe plannen betrokken.
Wat doen waterschappen nog meer - naast het regelen van de waterhuishouding in een
gebied?
- Ze onderhouden dijken en duinen
- Ze beheersten het grondwaterpeil
- Ze beheersen de waterkwaliteit
- Ze onderhouden vaarwegen
■ In de beschrijving van de bouwplannen moet in de watertoets een paragraaf over het water
opgenomen worden. Er zijn twee belangrijke criteria: 1 Er mag geen gebouw worden neergezet
op een plaats die nodig is voor de uitvoering van de drietrapsstrategie. Hetzelfde geldt voor de
, aanleg van wegen of andere infrastructuur. 2 Waterproblemen mogen nooit worden afgewenteld
in ruimte of in tijd.
1.2 Water: vriend of vijand?
Deelvraag 6 Welke adviezen heeft de Tweede Deltacommissie aan de regering uitgebracht en
waarom?
Het water stijgt!
Nederland is in het verleden al vaak getroffen door overstromingen. En de kans op
overstromingen neemt alleen maar toe. Door:
1. Zeespiegelstijging, door:
- Door het smelten van gletsjers en landijs op Groenland levert een bijdrage.
- Uitzetten van oceaanwater als het warmer wordt.
Bodemdaling
► De combinatie van bodemdaling en (absolute) zeespiegelstijging veroorzaakt een relatieve
zeespiegelstijging. De bodemdaling heeft verschillende oorzaken.
2. Bodemdaling, in West -en Noord Nederland door:
- Dijken zorgen ervoor dat binnendijks land niet meer overstroomt, maar vroegere
overstromingen namen zand en klei mee die werden afgezet naast de rivier.
Deze sedimentatie compenseerde de bodemdaling. Nu vindt er alleen maar
sedimentatie plaats in de uiterwaarden. Het waterbergend vermogen neemt
daardoor af en de kans op overstroming neemt toe.
- De grondsoorten veen en zeeklei in West-Nederland bevatten van nature veel water.
Om het gebied te kunnen gebruiken voor de landbouw en de verstedelijking, wordt het
grondwater al honderden jaren weggepompt. Door verlaging van de waterstand komen
de bodemdeeltjes dichter bij elkaar te liggen (inklinking) en zakt de bodem van het klei-
en veengebied in. Bovendien droogt het veen uit door de ontwatering, waardoor het
krimpt.
- Veenoxidatie is een proces waarbij het veen dat boven het grondwater uitkomt, verteert
door blootstelling aan de lucht. Aangezien grote delen van West-Nederland uit veen
bestaan, levert dit proces een belangrijke bijdrage aan de bodemdaling.
● Ook door de aardgaswinning dalen delen van Nederland, vooral in Noord-Groningen
3. Onregelmatiger neerslagregime (vaker heftige buien) door:
- Klimaatverandering
Zeespiegelstijging
→ absolute zeespiegelstijging
→ Relatieve zeespiegelstijging = absolute zeespiegelstijging + absolute
bodemdaling
1 Ruimte voor water
► Het Nederlandse waterbeleid was eeuwenlang gericht op het zo snel mogelijk afvoeren van
water. De klimaatverandering heeft gevolgen voor de waterhuishouding in Nederland. De
Nederlandse bevolking moet ‘leren leven met water’.
We hebben in ons land – en in veel landen om ons heen – te maken met:
- Aan de ene kant: wateroverlast
- Aan de andere kant: watertekorten
Klimaatverandering speelt hierbij een belangrijke rol. Het KNMI verwacht in de
toekomst nog meer:
- Warmere, drogere zomers → het watertekort zal hierdoor optreden/ ernstiger
worden
- Zachtere, nattere winters → de wateroverlast zal hierdoor toenemen.
Door de klimaatverandering zullen er meer / grotere schommelingen zijn in de hoeveelheid
neerslag in de loop van het jaar (= neerslagregime).
Het neerslagregime wordt dan onregelmatiger.
■ Bij een regelmatig aanbod van regen en natte sneeuw is het risico op een overstroming
minder groot.
■ Vooral in de zomer krijgen natuurgebieden en landbouwgronden steeds vaker last van
droogte.
Daarvoor zijn drie oorzaken:
- Door de verwachte stijging van de gemiddelde zomertemperatuur zal de verdamping
toenemen.
- Gedurende het drogere zomerseizoen zal de nuttige neerslag (neerslag - verdamping)
afnemen, dus er zal minder water de bodem in zakken.
- Door de snellere waterafvoer zal de grondwaterspiegel dalen en de bovenste laag van de
bodem eerder uitdrogen.
Tegelijkertijd verstedelijkt Nederland. Er is steeds minder landelijk / agrarisch gebied.
Ons grondoppervlak versteent.
Regenwater kan daardoor minder in de bodem wegzakken en wordt via het riool afgevoerd.
,Drietrapsstrategie
Om de problemen van wateroverlast en watertekorten in de toekomst zo veel mogelijk te
voorkomen heeft de overheid besloten om bij de inrichting van de ruimte uit te gaan van de
drietrapsstrategie:
1. Het water zo lang mogelijk vasthouden in het gebied waar de neerslag valt.
2. Als dat niet meer lukt, omdat de bodem verzadigd is met water, moet je het water tijdelijk
bergen (opslaan) in plassen, meren of kanalen. Een bijzonder retentiegebied is een
‘groene berging’ (groen vanwege het gras dat erin groeit wanneer het bassin niet
gebruikt wordt voor wateropvang). Zo’n bergingsgebied is speciaal ingericht om
overtollig water op te vangen.
3. En pas als dat niet meer lukt, wordt het water afgevoerd via rivieren richting zee.
Deze handelwijze wordt aangeduid als de drietrapsstrategie: vasthouden, bergen en afvoeren.
■ In veel nieuwbouwwijken wordt het regenwater van daken en goten naar zogenaamde wadi’s
(brede greppels of laag liggende grasveldjes) of straten met doorlatende (poreuze) stenen
geleid, waarna het langzaam de grond in zakt.
Watertoets
Om dit in de praktijk uit te kunnen voeren, heeft de overheid de Watertoets bedacht.
Bij die watertoets wordt bij elk nieuw ruimtelijk ordeningsplan gekeken wat de consequenties
zijn van bijv. de aanleg van een woonwijk of industrieterrein voor de waterhuishouding in dat
gebied. De waterschappen hebben als taak de waterhuishouding in een gebied te regelen,
dus die worden nauw bij nieuwe plannen betrokken.
Wat doen waterschappen nog meer - naast het regelen van de waterhuishouding in een
gebied?
- Ze onderhouden dijken en duinen
- Ze beheersten het grondwaterpeil
- Ze beheersen de waterkwaliteit
- Ze onderhouden vaarwegen
■ In de beschrijving van de bouwplannen moet in de watertoets een paragraaf over het water
opgenomen worden. Er zijn twee belangrijke criteria: 1 Er mag geen gebouw worden neergezet
op een plaats die nodig is voor de uitvoering van de drietrapsstrategie. Hetzelfde geldt voor de
, aanleg van wegen of andere infrastructuur. 2 Waterproblemen mogen nooit worden afgewenteld
in ruimte of in tijd.
1.2 Water: vriend of vijand?
Deelvraag 6 Welke adviezen heeft de Tweede Deltacommissie aan de regering uitgebracht en
waarom?
Het water stijgt!
Nederland is in het verleden al vaak getroffen door overstromingen. En de kans op
overstromingen neemt alleen maar toe. Door:
1. Zeespiegelstijging, door:
- Door het smelten van gletsjers en landijs op Groenland levert een bijdrage.
- Uitzetten van oceaanwater als het warmer wordt.
Bodemdaling
► De combinatie van bodemdaling en (absolute) zeespiegelstijging veroorzaakt een relatieve
zeespiegelstijging. De bodemdaling heeft verschillende oorzaken.
2. Bodemdaling, in West -en Noord Nederland door:
- Dijken zorgen ervoor dat binnendijks land niet meer overstroomt, maar vroegere
overstromingen namen zand en klei mee die werden afgezet naast de rivier.
Deze sedimentatie compenseerde de bodemdaling. Nu vindt er alleen maar
sedimentatie plaats in de uiterwaarden. Het waterbergend vermogen neemt
daardoor af en de kans op overstroming neemt toe.
- De grondsoorten veen en zeeklei in West-Nederland bevatten van nature veel water.
Om het gebied te kunnen gebruiken voor de landbouw en de verstedelijking, wordt het
grondwater al honderden jaren weggepompt. Door verlaging van de waterstand komen
de bodemdeeltjes dichter bij elkaar te liggen (inklinking) en zakt de bodem van het klei-
en veengebied in. Bovendien droogt het veen uit door de ontwatering, waardoor het
krimpt.
- Veenoxidatie is een proces waarbij het veen dat boven het grondwater uitkomt, verteert
door blootstelling aan de lucht. Aangezien grote delen van West-Nederland uit veen
bestaan, levert dit proces een belangrijke bijdrage aan de bodemdaling.
● Ook door de aardgaswinning dalen delen van Nederland, vooral in Noord-Groningen
3. Onregelmatiger neerslagregime (vaker heftige buien) door:
- Klimaatverandering
Zeespiegelstijging
→ absolute zeespiegelstijging
→ Relatieve zeespiegelstijging = absolute zeespiegelstijging + absolute
bodemdaling
