Inhoud
1 – Didactisch model.................................................................................................................................................5
1.1 Componenten van het didactisch model........................................................................................................5
1.2 Relaties tussen de componenten van het didactisch model..........................................................................5
1.3 Componenten van het didactisch model herkennen in een lesvoorbereiding..............................................6
1.4 Welk component in welke situatie?...............................................................................................................7
Oefening 1........................................................................................................................................................7
Oefening 2........................................................................................................................................................7
1.5 Examenvragen.................................................................................................................................................8
2 – Visie op mens en maatschappij en visie op leren en onderwijzen.....................................................................9
2.1 Door veranderingen in de mppij evolueert de visie op onderwijs.................................................................9
Kennisexplosie..................................................................................................................................................9
Veranderende arbeidsmarkt............................................................................................................................9
Diversiteit.........................................................................................................................................................9
2.2 Behaviorisme..................................................................................................................................................9
Conditionering van skinner...............................................................................................................................9
Begrippen.......................................................................................................................................................10
2.3 Cognitivisme (kritiek op behaviorisme)........................................................................................................10
De 3 geheugens en hun onderlinge samenhang............................................................................................10
Theorie van Van Parreren + begrippen..........................................................................................................11
Mindmap als efficiënte studeertechniek + verband met structuur van het geheugen.................................11
2.4 Constructivisme (kritiek op cognitivisme)....................................................................................................11
De zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky).................................................................................................11
De 7 kenmerken van het constructivisme......................................................................................................11
Voordelen constructivisme.............................................................................................................................12
Kritieken op constructivisme..........................................................................................................................12
Bij voorbeeld aantonen of het een voorbeeld is van leren volgens behavorisme, cognitivisme of
constructivisme..............................................................................................................................................12
De 5 wetenschappelijke inzichten uit ‘Wijze lessen’......................................................................................12
1
, 2.5 Examenvragen...............................................................................................................................................13
3 – Vlaams onderwijslandschap..............................................................................................................................14
3.1 Onderwijs in Vlaanderen: historiek..............................................................................................................14
3.2 Onderwijs als bevoegdheid van de gemeenschappen.................................................................................14
3.3 Leerplicht, maar geen schoolplicht...............................................................................................................14
3.4 Onderwijsnetten, onderwijskoepels en inrichtende machten.....................................................................14
Onderwijsnetten + schema.............................................................................................................................14
Onderwijskoepels...........................................................................................................................................15
Inrichtende machten......................................................................................................................................15
3.5 Begrippen......................................................................................................................................................16
3.6 Onderwijs in Vlaanderen: huidig secundair onderwijs.................................................................................16
Redenen voor modernisering.........................................................................................................................16
Wat verandert er?..........................................................................................................................................17
4 – Competenties van de leerling............................................................................................................................19
4.1 Verantwoordelijkheden voor opstellen ET, OD, leerplannen, schoolwerkplannen, jaarplannen en
lesdoelstellingen.................................................................................................................................................19
4.2 Eindtermen...................................................................................................................................................19
Competentiegericht onderwijs.......................................................................................................................19
Begrippen.......................................................................................................................................................19
Eindtermen eerste graad................................................................................................................................20
Eindtermen: minimumdoelen tweede graad.................................................................................................21
Eindtermen: minimumdoelen derde graad....................................................................................................21
Eindtermen: overzicht....................................................................................................................................22
4.3 Leerplannen..................................................................................................................................................22
Leerplan 1: Officieel onderwijs.......................................................................................................................22
Leerplan 2: katholiek onderwijs.....................................................................................................................22
4.4 Schoolwerkplan.............................................................................................................................................23
4.5 Jaarplan.........................................................................................................................................................23
4.6 Lesdoelstellingen..........................................................................................................................................23
Gesloten vs open doelstellingen....................................................................................................................23
2
, Criteria doelstellingen formuleren.................................................................................................................23
4.7 Examenvragen...............................................................................................................................................24
5 – Beginsituatie......................................................................................................................................................25
5.1 Praktische kenmerken (+ leraar!).................................................................................................................25
De 10 functionele gehelen uit de basiscompetenties van de leraar..............................................................25
5.2 Leerlingkenmerken.......................................................................................................................................26
5.3 Vakinhoudelijke kenmerken.........................................................................................................................27
5.4 Beginsituatie op een LVB..............................................................................................................................27
5.5 Beginsituatie in het leerplan.........................................................................................................................27
5.6 Beginsituatie achterhalen.............................................................................................................................28
5.7 Examenvragen...............................................................................................................................................28
6 – Krachtige leeromgeving.....................................................................................................................................29
6.1 Didactische bouwstenen...............................................................................................................................29
1. Activeer relevante voorkennis....................................................................................................................29
2. Geef duidelijke, gestructureerde, uitdagende instructie...........................................................................29
3. Gebruik voorbeelden..................................................................................................................................30
4. Combineer woord en beeld........................................................................................................................30
5. Laat leerstof actief verwerken....................................................................................................................32
6. Achterhaal of iedereen het begrepen heeft...............................................................................................32
7. Ondersteun bij moeilijke opdrachten........................................................................................................33
8. Spreid oefening met leerstof in de tijd.......................................................................................................33
9. Zorg voor afwisseling in oefentypes...........................................................................................................34
10. gebruik toetsing als leer- en oefenstrategie............................................................................................34
11. Geef feedback die studenten aan het denken zet...................................................................................35
12. Leer je studenten effectief leren..............................................................................................................35
6.2 Leerinhoud....................................................................................................................................................37
Leerinhouden selecteren................................................................................................................................37
Leerinhouden structureren............................................................................................................................37
Lesfasen..........................................................................................................................................................38
Examenvragen................................................................................................................................................39
3
, 6.3 Didactische werkvormen..............................................................................................................................39
Mededelende-aanbiedende vormen.............................................................................................................40
Gespreksvormen.............................................................................................................................................40
Zelfwerkzaamheidsvormen............................................................................................................................40
Factoren die de keuze van een werkvorm beïnvloeden................................................................................41
6.4 Didactische middelen....................................................................................................................................42
Keuze van didactische middelen....................................................................................................................42
Criteria didactisch sterke leermiddelen.........................................................................................................43
Digitale didactiek............................................................................................................................................43
TPACK-visie.....................................................................................................................................................44
6.5 Assessment...................................................................................................................................................44
Belang van evaluatie.......................................................................................................................................44
Het wettelijk kader.........................................................................................................................................44
Waarom evalueren.........................................................................................................................................45
Wat evalueren................................................................................................................................................45
Wanneer evalueren........................................................................................................................................45
Wie evalueert.................................................................................................................................................46
Hoe evalueren................................................................................................................................................46
Kwaliteit van evaluatievormen.......................................................................................................................49
4
1 – Didactisch model.................................................................................................................................................5
1.1 Componenten van het didactisch model........................................................................................................5
1.2 Relaties tussen de componenten van het didactisch model..........................................................................5
1.3 Componenten van het didactisch model herkennen in een lesvoorbereiding..............................................6
1.4 Welk component in welke situatie?...............................................................................................................7
Oefening 1........................................................................................................................................................7
Oefening 2........................................................................................................................................................7
1.5 Examenvragen.................................................................................................................................................8
2 – Visie op mens en maatschappij en visie op leren en onderwijzen.....................................................................9
2.1 Door veranderingen in de mppij evolueert de visie op onderwijs.................................................................9
Kennisexplosie..................................................................................................................................................9
Veranderende arbeidsmarkt............................................................................................................................9
Diversiteit.........................................................................................................................................................9
2.2 Behaviorisme..................................................................................................................................................9
Conditionering van skinner...............................................................................................................................9
Begrippen.......................................................................................................................................................10
2.3 Cognitivisme (kritiek op behaviorisme)........................................................................................................10
De 3 geheugens en hun onderlinge samenhang............................................................................................10
Theorie van Van Parreren + begrippen..........................................................................................................11
Mindmap als efficiënte studeertechniek + verband met structuur van het geheugen.................................11
2.4 Constructivisme (kritiek op cognitivisme)....................................................................................................11
De zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky).................................................................................................11
De 7 kenmerken van het constructivisme......................................................................................................11
Voordelen constructivisme.............................................................................................................................12
Kritieken op constructivisme..........................................................................................................................12
Bij voorbeeld aantonen of het een voorbeeld is van leren volgens behavorisme, cognitivisme of
constructivisme..............................................................................................................................................12
De 5 wetenschappelijke inzichten uit ‘Wijze lessen’......................................................................................12
1
, 2.5 Examenvragen...............................................................................................................................................13
3 – Vlaams onderwijslandschap..............................................................................................................................14
3.1 Onderwijs in Vlaanderen: historiek..............................................................................................................14
3.2 Onderwijs als bevoegdheid van de gemeenschappen.................................................................................14
3.3 Leerplicht, maar geen schoolplicht...............................................................................................................14
3.4 Onderwijsnetten, onderwijskoepels en inrichtende machten.....................................................................14
Onderwijsnetten + schema.............................................................................................................................14
Onderwijskoepels...........................................................................................................................................15
Inrichtende machten......................................................................................................................................15
3.5 Begrippen......................................................................................................................................................16
3.6 Onderwijs in Vlaanderen: huidig secundair onderwijs.................................................................................16
Redenen voor modernisering.........................................................................................................................16
Wat verandert er?..........................................................................................................................................17
4 – Competenties van de leerling............................................................................................................................19
4.1 Verantwoordelijkheden voor opstellen ET, OD, leerplannen, schoolwerkplannen, jaarplannen en
lesdoelstellingen.................................................................................................................................................19
4.2 Eindtermen...................................................................................................................................................19
Competentiegericht onderwijs.......................................................................................................................19
Begrippen.......................................................................................................................................................19
Eindtermen eerste graad................................................................................................................................20
Eindtermen: minimumdoelen tweede graad.................................................................................................21
Eindtermen: minimumdoelen derde graad....................................................................................................21
Eindtermen: overzicht....................................................................................................................................22
4.3 Leerplannen..................................................................................................................................................22
Leerplan 1: Officieel onderwijs.......................................................................................................................22
Leerplan 2: katholiek onderwijs.....................................................................................................................22
4.4 Schoolwerkplan.............................................................................................................................................23
4.5 Jaarplan.........................................................................................................................................................23
4.6 Lesdoelstellingen..........................................................................................................................................23
Gesloten vs open doelstellingen....................................................................................................................23
2
, Criteria doelstellingen formuleren.................................................................................................................23
4.7 Examenvragen...............................................................................................................................................24
5 – Beginsituatie......................................................................................................................................................25
5.1 Praktische kenmerken (+ leraar!).................................................................................................................25
De 10 functionele gehelen uit de basiscompetenties van de leraar..............................................................25
5.2 Leerlingkenmerken.......................................................................................................................................26
5.3 Vakinhoudelijke kenmerken.........................................................................................................................27
5.4 Beginsituatie op een LVB..............................................................................................................................27
5.5 Beginsituatie in het leerplan.........................................................................................................................27
5.6 Beginsituatie achterhalen.............................................................................................................................28
5.7 Examenvragen...............................................................................................................................................28
6 – Krachtige leeromgeving.....................................................................................................................................29
6.1 Didactische bouwstenen...............................................................................................................................29
1. Activeer relevante voorkennis....................................................................................................................29
2. Geef duidelijke, gestructureerde, uitdagende instructie...........................................................................29
3. Gebruik voorbeelden..................................................................................................................................30
4. Combineer woord en beeld........................................................................................................................30
5. Laat leerstof actief verwerken....................................................................................................................32
6. Achterhaal of iedereen het begrepen heeft...............................................................................................32
7. Ondersteun bij moeilijke opdrachten........................................................................................................33
8. Spreid oefening met leerstof in de tijd.......................................................................................................33
9. Zorg voor afwisseling in oefentypes...........................................................................................................34
10. gebruik toetsing als leer- en oefenstrategie............................................................................................34
11. Geef feedback die studenten aan het denken zet...................................................................................35
12. Leer je studenten effectief leren..............................................................................................................35
6.2 Leerinhoud....................................................................................................................................................37
Leerinhouden selecteren................................................................................................................................37
Leerinhouden structureren............................................................................................................................37
Lesfasen..........................................................................................................................................................38
Examenvragen................................................................................................................................................39
3
, 6.3 Didactische werkvormen..............................................................................................................................39
Mededelende-aanbiedende vormen.............................................................................................................40
Gespreksvormen.............................................................................................................................................40
Zelfwerkzaamheidsvormen............................................................................................................................40
Factoren die de keuze van een werkvorm beïnvloeden................................................................................41
6.4 Didactische middelen....................................................................................................................................42
Keuze van didactische middelen....................................................................................................................42
Criteria didactisch sterke leermiddelen.........................................................................................................43
Digitale didactiek............................................................................................................................................43
TPACK-visie.....................................................................................................................................................44
6.5 Assessment...................................................................................................................................................44
Belang van evaluatie.......................................................................................................................................44
Het wettelijk kader.........................................................................................................................................44
Waarom evalueren.........................................................................................................................................45
Wat evalueren................................................................................................................................................45
Wanneer evalueren........................................................................................................................................45
Wie evalueert.................................................................................................................................................46
Hoe evalueren................................................................................................................................................46
Kwaliteit van evaluatievormen.......................................................................................................................49
4