Week 1
Hoorcollege 1
Recht van Europese Unie
LET OP: twee tussentoetsen (16 dec en 13 januari)
Overzicht van vandaag
- Huishoudelijke mededelingen
- Drie karakteristieken van het EU-recht
- De interne markt: wat, waarom, hoe? [HC 2-9]
- positieve en negatieve marktintegratie
- De constitutionalisering van de Verdragen
- de autonomie van het EU-recht
- rechtstreekse werking [HC 11-12]
- voorrang [HC 11-12]
- prejudiciëlevraagprocedure [HC 13-14]
- Bevoegdheidsverdeling tussen lidstaten en EU [HC 9-10]
- het attributiebeginsel
- bevoegdheden van de EU
- het begrip ‘rechtsgrondslag’
- casus: Tabaksrichtlijn
Overzicht van het vak
- Materieel EU-recht
- week 1: inleiding en vrij verkeer van goederen
- week 2: vrij verkeer van diensten, vestiging en kapitaal
- week 3: vrij verkeer van personen en Unieburgerschap
- week 4: Europees mededingingsrecht
- Institutioneel en formeel EU-recht
- week 5: besluitvorming en bevoegdheidsuitoefening
- week 6: doorwerking in de nationale rechtsorde
- week 7: rechtsbescherming
Tussentoetsen
- Twee tussentoetsen
- vrijdag 16 december van 16.00 tot 17.00
- vrijdag 13 januari van 16.00 tot 17.00
- MC-vragen met mogelijk een korte casusvraag
- Bij deelname aan beide tussentoetsen telt u cijfer hierop voor 20% mee voor het
eindcijfer, tenzij uw eindcijfer hierdoor negatief wordt beïnvloed.
Drie karakteristieken van het EU-recht
1. Gelaagde structuur: onderscheid tussen primair recht (EU-verdragen) en secundair
recht (wetgeving en overige handelingen van de EU-instellingen op grond van de EU-
verdragen).
- vooral focus op primair recht
, Week 1
Hoorcollege 1
2. Veel open normen en sterke focus op rechtspraak: voornamelijk ‘rechtersrecht’
- verdragen hebben geen grote rol in Nederlands recht en deze bevatten veel open
normen
- rechtersrecht: open normen uitgelegd; probleem is dat deze rechtspraak casuïstisch
is.
3. Verdragsherzieningen en bijbehorende hernummering van de Verdragen
- bij verdragswijzigingen zijn de verdragen nog wel vaak hetzelfde, alleen is het
nummer gewijzigd.
- zie tabel op brightspace
De interne markt: wat en waarom?
- Wat is de interne markt?
- art. 26 lid 2 VwEU
- ruimte zonder binnengrenzen. Gebied waarbij voor die vrijheden er geen
binnengrenzen meer bestaan.
- met name kijken of bepaalde belemmeringen toegestaan zijn
- Waarden en beginselen van de interne markt
- art. 3 lid 3 VEU
- unie zet zich in voor duurzame ontwikkeling etc.
- interne markt zonder binnengrenzen is in principe een ruimte zonder regels. Art. 3
lid 3 VEU zorgt ervoor dat EU-recht niet alleen zorgt voor wegnemen van
belemmering, maar ook erkent/verplichting inroept voor de EU om niet economische
doelstellingen na te streven en te bevorderen. Markt kan dus wel belemmerd
worden, om bijv. milieudoelstellingen te bevorderen.
- Waarom hebben we een interne markt?
- art. 1 en 3 lid 1 VEU
- vrede, veiligheid en welzijn te bevorderen
- Worden dus fundamentele vrijheden benoemt
VEU (bevat algemene bepalingen over structuur van EU-recht en EU); VwEU
(materieelrechtelijke bepalingen). Ze zijn gelijk aan elkaar, maar hebben een andere
rol.
Waaruit bestaat de interne markt
1. Vrij verkeer van goederen: art. 30, 34-36 en 110 VwEU
2. Vrij verkeer van personen:
A. werknemers: art. 45 VwEU
B. zelfstandigen: art. 49 VwEU
3. Vrij verkeer van diensten: art. 56-62 VwEU
4. Vrij verkeer van kapitaal: art. 63-65 VwEU
5. Unieburgerschap: art. 20 en 21 VwEU
6. Een systeem van onvervalste mededinging: art. 101-109 VwEU en protocol 27
Positieve en negatieve integratie
1. Negatieve integratie: de verboden in het Verdrag (zie vorige slide)
a. de Verdragen vertellen lidstaten door middel van de verboden wat ze niet mogen
doen
, Week 1
Hoorcollege 1
b. focus op nationale regelgeving die het functioneren van de interne markt
belemmert (niet discrimineren bij aannemen van personeel en lidstaten mogen deze
discriminaties mogelijk te maken en dit soort wetten zijn dus verboden aan te geven)
2. Positieve integratie (harmonisatie): secundair EU-recht
- harmonisatieregelgeving: vaststellen van algemene en gemeenschappelijke regels
op EU-niveau. Dienen het functioneren van interne markt te bevorderen
a. nationale regelgeving wordt vervangen door uniforme EU-standaarden
b. focus op EU-regels die het functioneren van de interne markt.
Voorbeeld van positieve integratie
Positieve en negatieve integratie
1. Geen harmonisatie?: de verboden in de Verdragen vormen het beoordelingskader
van nationale regels
2. Harmonisatie?: de Europese secundaire wetgeving vormt het beoordelingskader van
nationale regels
- Voorbeelden:
- Roaming-verordening (Vo. 531/2012)
- Burgerschapsrichtlijn (RI. 2004/38)
- Maar ook:
- Richtlijn 2009/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 18 juni 2009
betreffende de veiligheid van speelgoed
- Richtlijn (EU) 2016/1164 van de Raad van 12 juli 2016 tot vaststelling van regels ter
bestrijding van belastingontwijkingspraktijken welke rechtstreeks van invloed zijn op
de werking van de interne markt
“Constitutionalisering” van het EU-recht
- Veel internationaal recht wat op de dag van vandaag nog niet/nauwelijks wordt
nageleefd. Dit komt omdat er geen concrete handhavingsinstituties zijn.
- Verdrag van Rome -> EEG
- Wat is nodig om Europese integratie daadwerkelijk te doen slagen?
, Week 1
Hoorcollege 1
- Context: het falen van het internationaal recht in de voorafgaande decennia om
oorlog te voorkomen
- De methode van het Hof van Justitie: “integratie door recht” oftewel de
“constitutionalisering” van de Verdragen:
Drie beginselen:
- autonomie
- rechtstreekse werking
- voorrang
- Essentieel hierin is de zgn. “prejudiciëlevraagprocedure”
- Prejudiciëlevraagprocedure: essentieel omdat het een koppeling vormt tussen
nationale rechter en het Hof van Justitie.
Autonomie: van Gend en loos
- ‘Het [EEG]-verdrag is meer dan een ovk welke slechts wederzijdse verplichtingen
tussen de verdragsluitende mogendheden schept’
- ‘Dat […] de Gemeenschap in het volkenrecht een nieuwe rechtsorde vormt ten bate
waarvan de Staten, zij het op een beperkt terrein, hun soevereiniteit hebben
begrensd en waarbinnen niet slechts deze Lidstaten, maar ook hun onderdanen
gerechtigd zijn.’
- Beginsel dat betekent dat het verdrag van Rome niet zomaar een verdrag is, maar dat
dat verdrag een nieuw rechtsorde in het leven heeft geroepen. Hierin hebben hun
lidstaten hun soevereiniteit begrensd. Ook hun onderdanen zijn relevant; zij kunnen
rechten en verplichtingen ontleend krijgen.
- Verdragen vormen dus een autonome rechtsorde.
- ‘Dat het gemeenschapsrecht derhalve, evenzeer als het, onafhankelijk van de
wetgeving der lidstaten, ten laste van particulieren verplichtingen in het leven roept,
ook geëigend is rechten te scheppen welke zij uit eigen hoofde kunnen geldig maken’
- Onafhankelijke van de wetgeving van de lidstaten: dus hoeft niet per se omgezet te
worden in nationaal recht en heeft daar dus afzonderlijk rechtskracht.
Autonomie en rechtstreekse werking
- ‘Dat het gemeenschapsrecht derhalve, evenzeer als het, onafhankelijk van de
wetgeving der lidstaten, ten laste van particulieren verplichtingen in het leven roept,
ook geëigend is rechten te schappen welke zij uit eigen hoofde kunnen geldig maken’
- monisme en dualisme zijn niet relevant voor de inroepbaarheid van het Unierecht in
de lidstaten
- EEG-verdrag heeft autonome rechtsorde gevormd en heeft rechtstreekse
doorwerking.
- voor NL maakt dat weinig uit, want is al monistisch (rechtstreekse doorwerking).
Maar Italië en UK hoeven dit dus niet om te zetten om werking te hebben.
- Dit is omdat individuen in staat moeten zijn om rechtstreeks naar de rechter te
kunnen en daar een bepaling van unierecht kan inroepen.
- Waarom is dit zo?
- Van Gend en Loos: “dat de waakzaamheid der belanghebbenden op de verzekering
van hun rechten een doelmatige controle verschaft, die zich paart aan het toezicht
dat de artikelen [258 en 259 VwEU] aan de Commissie en de lidstaten opdragen.”
Hoorcollege 1
Recht van Europese Unie
LET OP: twee tussentoetsen (16 dec en 13 januari)
Overzicht van vandaag
- Huishoudelijke mededelingen
- Drie karakteristieken van het EU-recht
- De interne markt: wat, waarom, hoe? [HC 2-9]
- positieve en negatieve marktintegratie
- De constitutionalisering van de Verdragen
- de autonomie van het EU-recht
- rechtstreekse werking [HC 11-12]
- voorrang [HC 11-12]
- prejudiciëlevraagprocedure [HC 13-14]
- Bevoegdheidsverdeling tussen lidstaten en EU [HC 9-10]
- het attributiebeginsel
- bevoegdheden van de EU
- het begrip ‘rechtsgrondslag’
- casus: Tabaksrichtlijn
Overzicht van het vak
- Materieel EU-recht
- week 1: inleiding en vrij verkeer van goederen
- week 2: vrij verkeer van diensten, vestiging en kapitaal
- week 3: vrij verkeer van personen en Unieburgerschap
- week 4: Europees mededingingsrecht
- Institutioneel en formeel EU-recht
- week 5: besluitvorming en bevoegdheidsuitoefening
- week 6: doorwerking in de nationale rechtsorde
- week 7: rechtsbescherming
Tussentoetsen
- Twee tussentoetsen
- vrijdag 16 december van 16.00 tot 17.00
- vrijdag 13 januari van 16.00 tot 17.00
- MC-vragen met mogelijk een korte casusvraag
- Bij deelname aan beide tussentoetsen telt u cijfer hierop voor 20% mee voor het
eindcijfer, tenzij uw eindcijfer hierdoor negatief wordt beïnvloed.
Drie karakteristieken van het EU-recht
1. Gelaagde structuur: onderscheid tussen primair recht (EU-verdragen) en secundair
recht (wetgeving en overige handelingen van de EU-instellingen op grond van de EU-
verdragen).
- vooral focus op primair recht
, Week 1
Hoorcollege 1
2. Veel open normen en sterke focus op rechtspraak: voornamelijk ‘rechtersrecht’
- verdragen hebben geen grote rol in Nederlands recht en deze bevatten veel open
normen
- rechtersrecht: open normen uitgelegd; probleem is dat deze rechtspraak casuïstisch
is.
3. Verdragsherzieningen en bijbehorende hernummering van de Verdragen
- bij verdragswijzigingen zijn de verdragen nog wel vaak hetzelfde, alleen is het
nummer gewijzigd.
- zie tabel op brightspace
De interne markt: wat en waarom?
- Wat is de interne markt?
- art. 26 lid 2 VwEU
- ruimte zonder binnengrenzen. Gebied waarbij voor die vrijheden er geen
binnengrenzen meer bestaan.
- met name kijken of bepaalde belemmeringen toegestaan zijn
- Waarden en beginselen van de interne markt
- art. 3 lid 3 VEU
- unie zet zich in voor duurzame ontwikkeling etc.
- interne markt zonder binnengrenzen is in principe een ruimte zonder regels. Art. 3
lid 3 VEU zorgt ervoor dat EU-recht niet alleen zorgt voor wegnemen van
belemmering, maar ook erkent/verplichting inroept voor de EU om niet economische
doelstellingen na te streven en te bevorderen. Markt kan dus wel belemmerd
worden, om bijv. milieudoelstellingen te bevorderen.
- Waarom hebben we een interne markt?
- art. 1 en 3 lid 1 VEU
- vrede, veiligheid en welzijn te bevorderen
- Worden dus fundamentele vrijheden benoemt
VEU (bevat algemene bepalingen over structuur van EU-recht en EU); VwEU
(materieelrechtelijke bepalingen). Ze zijn gelijk aan elkaar, maar hebben een andere
rol.
Waaruit bestaat de interne markt
1. Vrij verkeer van goederen: art. 30, 34-36 en 110 VwEU
2. Vrij verkeer van personen:
A. werknemers: art. 45 VwEU
B. zelfstandigen: art. 49 VwEU
3. Vrij verkeer van diensten: art. 56-62 VwEU
4. Vrij verkeer van kapitaal: art. 63-65 VwEU
5. Unieburgerschap: art. 20 en 21 VwEU
6. Een systeem van onvervalste mededinging: art. 101-109 VwEU en protocol 27
Positieve en negatieve integratie
1. Negatieve integratie: de verboden in het Verdrag (zie vorige slide)
a. de Verdragen vertellen lidstaten door middel van de verboden wat ze niet mogen
doen
, Week 1
Hoorcollege 1
b. focus op nationale regelgeving die het functioneren van de interne markt
belemmert (niet discrimineren bij aannemen van personeel en lidstaten mogen deze
discriminaties mogelijk te maken en dit soort wetten zijn dus verboden aan te geven)
2. Positieve integratie (harmonisatie): secundair EU-recht
- harmonisatieregelgeving: vaststellen van algemene en gemeenschappelijke regels
op EU-niveau. Dienen het functioneren van interne markt te bevorderen
a. nationale regelgeving wordt vervangen door uniforme EU-standaarden
b. focus op EU-regels die het functioneren van de interne markt.
Voorbeeld van positieve integratie
Positieve en negatieve integratie
1. Geen harmonisatie?: de verboden in de Verdragen vormen het beoordelingskader
van nationale regels
2. Harmonisatie?: de Europese secundaire wetgeving vormt het beoordelingskader van
nationale regels
- Voorbeelden:
- Roaming-verordening (Vo. 531/2012)
- Burgerschapsrichtlijn (RI. 2004/38)
- Maar ook:
- Richtlijn 2009/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 18 juni 2009
betreffende de veiligheid van speelgoed
- Richtlijn (EU) 2016/1164 van de Raad van 12 juli 2016 tot vaststelling van regels ter
bestrijding van belastingontwijkingspraktijken welke rechtstreeks van invloed zijn op
de werking van de interne markt
“Constitutionalisering” van het EU-recht
- Veel internationaal recht wat op de dag van vandaag nog niet/nauwelijks wordt
nageleefd. Dit komt omdat er geen concrete handhavingsinstituties zijn.
- Verdrag van Rome -> EEG
- Wat is nodig om Europese integratie daadwerkelijk te doen slagen?
, Week 1
Hoorcollege 1
- Context: het falen van het internationaal recht in de voorafgaande decennia om
oorlog te voorkomen
- De methode van het Hof van Justitie: “integratie door recht” oftewel de
“constitutionalisering” van de Verdragen:
Drie beginselen:
- autonomie
- rechtstreekse werking
- voorrang
- Essentieel hierin is de zgn. “prejudiciëlevraagprocedure”
- Prejudiciëlevraagprocedure: essentieel omdat het een koppeling vormt tussen
nationale rechter en het Hof van Justitie.
Autonomie: van Gend en loos
- ‘Het [EEG]-verdrag is meer dan een ovk welke slechts wederzijdse verplichtingen
tussen de verdragsluitende mogendheden schept’
- ‘Dat […] de Gemeenschap in het volkenrecht een nieuwe rechtsorde vormt ten bate
waarvan de Staten, zij het op een beperkt terrein, hun soevereiniteit hebben
begrensd en waarbinnen niet slechts deze Lidstaten, maar ook hun onderdanen
gerechtigd zijn.’
- Beginsel dat betekent dat het verdrag van Rome niet zomaar een verdrag is, maar dat
dat verdrag een nieuw rechtsorde in het leven heeft geroepen. Hierin hebben hun
lidstaten hun soevereiniteit begrensd. Ook hun onderdanen zijn relevant; zij kunnen
rechten en verplichtingen ontleend krijgen.
- Verdragen vormen dus een autonome rechtsorde.
- ‘Dat het gemeenschapsrecht derhalve, evenzeer als het, onafhankelijk van de
wetgeving der lidstaten, ten laste van particulieren verplichtingen in het leven roept,
ook geëigend is rechten te scheppen welke zij uit eigen hoofde kunnen geldig maken’
- Onafhankelijke van de wetgeving van de lidstaten: dus hoeft niet per se omgezet te
worden in nationaal recht en heeft daar dus afzonderlijk rechtskracht.
Autonomie en rechtstreekse werking
- ‘Dat het gemeenschapsrecht derhalve, evenzeer als het, onafhankelijk van de
wetgeving der lidstaten, ten laste van particulieren verplichtingen in het leven roept,
ook geëigend is rechten te schappen welke zij uit eigen hoofde kunnen geldig maken’
- monisme en dualisme zijn niet relevant voor de inroepbaarheid van het Unierecht in
de lidstaten
- EEG-verdrag heeft autonome rechtsorde gevormd en heeft rechtstreekse
doorwerking.
- voor NL maakt dat weinig uit, want is al monistisch (rechtstreekse doorwerking).
Maar Italië en UK hoeven dit dus niet om te zetten om werking te hebben.
- Dit is omdat individuen in staat moeten zijn om rechtstreeks naar de rechter te
kunnen en daar een bepaling van unierecht kan inroepen.
- Waarom is dit zo?
- Van Gend en Loos: “dat de waakzaamheid der belanghebbenden op de verzekering
van hun rechten een doelmatige controle verschaft, die zich paart aan het toezicht
dat de artikelen [258 en 259 VwEU] aan de Commissie en de lidstaten opdragen.”
