Immunologie
Moleculaire en cellulaire immunologie (prof. dr. De Meester)
Hoofdstuk 1: Inleiding tot het immuunsysteem
1) Belang van de immunologie
1.1 Het belang van het immuunsysteem
1.2 Het immuunsysteem kan falen; dit uit zich in grote lijnen op drie manieren
1.3 Het immuunsysteem als middel voor therapie
2) Verdedigingsmechanismen van het lichaam
2.1 Aangeboren immuniteit
2.2 Adaptieve immuniteit
3) Cellen van het immuunsysteem
4) Organen van het immuunsysteem
4.1 Centrale lymfatische organen
4.2 Perifere lymfatische organen
Hoofdstuk 2: Aangeboren immuniteit en ontsteking
1) Kenmerken van het aangeboren immuunsysteem
2) Herkenning door de aangeboren afweer
2.1 Hoe worden indringers/beschadigde cellen herkend
2.2 Verschillende soorten PRRs
3) Componenten van de aangeboren afweer
3.1 Barrières
3.2 Cellen van het aangeboren immuunsysteem (circulerend én in weefsel)
3.3 Oplosbare componenten
4) Functie van de aangeboren immuunrespons
4.1 Verdediging bij infectie met extracellulaire bacteriën en fungi
4.2 Verdediging bij infectie met virussen
4.3 Stimulatie van de adaptieve immuunrespons
5) Micro-organismen ontsnappen aan de aangeboren afweer
6) De inflammatoire respons
6.1 Normale ontstekingsreactie
6.2 Ontstekingsreactie loopt uit de hond
1
,Hoofdstuk 3: Opname van antigenen en presentatie aan lymfocyten
1) Antigen-presenterende cellen (APCs)
1.1 Dendritische cellen
1.2 Macrofagen
1.3 B-cellen
2) MHC-moleculen
2.1 MHC moleculen: wat zijn het, wat is hun functie
2.2 Belang van MHC typering in kliniek
2.3 Genetische organisatie
2.4 Structuur van MHC moleculen
2.5 Binding van peptiden aan MHC moleculen: hoe verloopt deze binding?
3) Verwerking (processing) van eiwitantigenen
3.1 Presentatie van MHC klasse I moleculen; klasse 1 pathway
3.2 Presentatie van MHC klasse II moleculen; klasse 2 pathway
3.3 Twee verschillende manieren waarop een T cel MHC kan herkennen
3.4 Immunodominantie
4) Antigenen herkend door B cellen en andere lymfocyten
5) Oefeningen; zelfstudie
Hoofdstuk 4: Antigenherkenning in het adaptieve immuunsysteem
1) Antigenreceptoren op lymfocyten
1.1 B cellen – B-cel receptor (BCR) en antilichamen (AI/Ig)
1.2 T cellen – T-cel receptor (TCR)
1.3 Vergelijkende tabel: BCR ↔ TCR
2) Ontwikkeling van B- en T-lymfocyten
2.1 Rijping van lymfocyten
2.2 Productie van diverse AgR
2.3 Rijping en selectie van B-cellen
2.4 Rijping en selectie van T-cellen
Hoofdstuk 5: Celgemedieerde immuunresponsen: activatie van T-cellen
1) Fasen in een T-cel antwoord
2) Activatie van T-cellen; antigen-herkenning en co-stimulatie
2.1 Ligand-receptorparen betrokken in T-cel activatie
2.2 Rol van adhesiemoleculen in T-cel activatie; regulatie van integrine-aviditeit
2.3 Rol van co-stimulatie in T-cel activatie
2.4 Activatie van CD8+ T-cellen
3) Biochemische pathways van T-cel activatie
4) Functionele respons van T-cellen op Ag en co-stimulatie
4.1 Secretie van cytokinen en expressie van cytokine receptoren
4.2 Klonale expansie
4.3 Differentiatie van naïeve T-cellen tot effectorcellen
4.4 Ontwikkeling van geheugen T-cellen
5) Migratie van T-lymfocyten in celgemedieerde reacties
6) Afname van de immuunrespons
7) Polyklonale T-cel activatoren
2
,Hoofdstuk 6: Effectormechanismen van T-cel gemedieerde immuniteit
1) Types celgemedieerde immuniteit
2) Ontwikkeling en functies van CD4+ effector T-lymfocyten
2.1 Differentiatie van naïeve T-cellen tot effector cellen
2.2 Subpopulaties van CD4+ T-cellen
2.3 Algemene bespreking van cytokinen (zie aangeboren afweer)
2.4 Algemene effectorfunctie
3) Differentiatie en functies van CD8+ cytotoxische cellen
3.1 Differentiatie van naïeve T-cellen tot effector cellen
3.2 Algemene effectorfunctie
4) Resistentie van pathogene micro-organismen t.o.v. celgemedieerde immuniteit
4.1 Micro-organismen passen zich aan en omzeilen immuniteit
4.2 Immuunsysteem komt tekort in strijd tegen micro-organismen; chronische infectie
5) TBC: illustratie van het belang van cellulaire immuniteit
Hoofdstuk 7: Humorale immuunresponsen: activatie van B-cellen
1) Fasen en types van humorale immuunantwoorden
2) B-cel activatie: stimulatie van B-cellen door een antigen
2.1 Antigen-geïnduceerde signaaltransductie in B-cellen
2.2 Belang van het aangeboren immuunsysteem in B-cel activatie ( = 2 e signaal)
2.3 Functionele consequenties van antigen-gemedieerde B-cel activatie
3) Functies van T-helpercellen in de humorale immuunresponsen (T-cel hulp bij humorale immuniteit)
3.1 Activatie van humorale respons: helper T-cellen en B-cellen
3.2 Migratie van helper T-cellen en B-cellen
3.3 Presentatie van antigenen door B-lymfocyten aan T-helpercellen
3.4 Ig zware keten klasse switch/isotype switch
3.5 Affiniteitsmaturatie in antilichaamresponsen
4) Regulatie van de humorale respons: antilichaam feedback
3
,Hoofdstuk 8: Effectormechanismen van humorale immuniteit
1) Eigenschappen van antilichamen die hun effectorfuncties bepalen
2) Neutralisatie van micro-organismen en microbiële toxinen
3) Antilichaam-gemedieerde opsonisatie en fagocytose van microben
4) Antilichaam-afhankelijke cellulaire toxiciteit: doden van abnormale cellen
5) IgE en eosinofiel/mestcel gemedieerde reacties: doden van wormen
6) Complementsysteem
6.1 Vroege stappen van de complementactivatie (3 pathways)
6.2 Late stappen van complementactivatie (gemeenschappelijk)
6.3 Functies van het complement
6.4 Receptoren voor fragmenten van C3
6.5 Regulatie van het complementsysteem
6.6 Complementdeficiënties
7) Functies van antilichamen op specifieke anatomische plaatsen
8) Resistentie van pathogene microben t.o.v. humorale immuunantwoorden
9) Vaccinaties – type vaccins
Hoofdstuk 9: Immunologische tolerantie en auto-immuniteit
1) Immunologische tolerantie: principes en belang
1.1 Definities
1.2 Hoeveelheid antigen kan bepalen of een immuunantwoord immunogeen/tolerogeen is
1.3 Overzicht: centrale en perifere tolerantie
Examen:
4
,Aanvullingen Basisimmunologie DGK (prof. dr. Delputte)
1) Flowcytometrie
1.1 Inleiding
1.2 Verder interpreteren van de resultaten
2) Immuniteit tegen virussen
2.1 Aangeboren immuniteit
2.2 Adaptieve immuniteit
3) Immuniteit tegen bacteriën
3.1 Aangeboren immuniteit
3.2 Adaptieve immuniteit
4) Veterinaire vaccins
4.1 Geschiedenis van vaccinatie
4.2 Het belang van veterinaire vaccins
4.3 Verschillende types van vaccins
4.4 Opmerkingen
5
,6
,Immunopathologie (prof. dr. Casteleyn)
Hoofdstuk 1: Overgevoeligheidsreacties (examen)
1) Type 1 overgevoeligheidsreactie (examen)
2) Type 2 overgevoeligheidsreactie
3) Type 3 overgevoeligheidsreactie
4) Type 4 overgevoeligheidsreactie
Hoofdstuk 2: Immuungemedieerde ziekte
1) Inleiding
2) Immunologisch mechanisme van allergie
2.1 Inleiding tot allergie
2.2 Ontstaan van allergie
3) Immunologisch mechanisme van auto-immuunziekte (examen)
3.1 Inleiding tot auto-immuunziekte
3.2 Ontstaan van auto-immuniteitziekte
Hoofdstuk 3: Immunodeficiënties
1) Inleiding
2) Secundaire immunodeficiëntie - voorbeelden
2.1 Fysiologische secundaire immunodeficiëntie
2.2 Farmaca en toxines
2.3 Ziekte
2.4 Virale infecties
3) Primaire immunodeficiëntie
3.1 Immunoglobulinedeficiëntie
3.2 Complementdeficiëntie
3.3 Cellulaire immunodeficiëntie (geen examenleerstof)
7
,Hoofdstuk 4: Immuungemedieerde hematologische aandoeningen
1) Inleiding
1.1 Algemene inleiding
1.2 Antistoffen kunnen op verschillende manieren binden op de RBC
2) Immuungemedieerde hemolytische anemie (examen)
2.1 Het immunopathologische mechanisme uitgelegd
2.2 Het immunopathologisch mechanisme gekoppeld aan kliniek
3) Immuungemedieerde thrombocytopenie (examen)
3.1 Het immunopathologische mechanisme uitgelegd
3.2 Het immunopathologisch mechanisme gekoppeld aan kliniek
4) Koude-agglutinatieziekte (geen examenleerstof)
5) Immuungemedieerde neutropenie
6) Bloedgroepen
6.1 Bloedgroepantigenen
6.2 Bloedtransfusiereacties
6.3 Neonatale isoerythrolyse
Hoofdstuk 5: Systemische immuunziekten
1) Inleiding
2) Systemische lupus erythematosus (examen)
2.1 Algemeen
2.2 Verschillende vormen (per diersoort)
3) Discoïde lupus erythematosus (geen examenleerstof)
4) Sjögren’s syndroom
4.1 Inleiding tot Sjörgen’s syndroom
4.2 Specifieker; keratoconjunctivitis sicca
4.3 Specifieker; chronische superficiële keratitis (geen examenleerstof)
5) Auto-immune polyartritis
5.1 Erosieve polyartritis – reumatoïde artritis (examen)
5.2 Nonerosieve polyartritis
6) Dermatomyositis (geen examenleerstof)
7) Immuungemedieerde vasculitis (geen examenleerstof)
Hoofdstuk 6: Orgaantransplantatie en afstotingsreacties
1) Soorten transplanten
2) Afstoting van een allo- of xenograft: host vs graft
2.1 Inleiding
2.2 Histocompatibiliteitsantigenen
2.3 Pathogenese van de afstotingsreactie
2.4 Voorbeelden van transplantaten
2.5 Allograften in de reproductie
3) Immunosuppressie bij orgaantransplantatie (geen examenleerstof)
8
,Moleculaire en cellulaire immunologie
(prof. dr. De Meester)
Hoofdstuk 1: Eigenschappen en overzicht van
immuunantwoorden
9
, 10
Moleculaire en cellulaire immunologie (prof. dr. De Meester)
Hoofdstuk 1: Inleiding tot het immuunsysteem
1) Belang van de immunologie
1.1 Het belang van het immuunsysteem
1.2 Het immuunsysteem kan falen; dit uit zich in grote lijnen op drie manieren
1.3 Het immuunsysteem als middel voor therapie
2) Verdedigingsmechanismen van het lichaam
2.1 Aangeboren immuniteit
2.2 Adaptieve immuniteit
3) Cellen van het immuunsysteem
4) Organen van het immuunsysteem
4.1 Centrale lymfatische organen
4.2 Perifere lymfatische organen
Hoofdstuk 2: Aangeboren immuniteit en ontsteking
1) Kenmerken van het aangeboren immuunsysteem
2) Herkenning door de aangeboren afweer
2.1 Hoe worden indringers/beschadigde cellen herkend
2.2 Verschillende soorten PRRs
3) Componenten van de aangeboren afweer
3.1 Barrières
3.2 Cellen van het aangeboren immuunsysteem (circulerend én in weefsel)
3.3 Oplosbare componenten
4) Functie van de aangeboren immuunrespons
4.1 Verdediging bij infectie met extracellulaire bacteriën en fungi
4.2 Verdediging bij infectie met virussen
4.3 Stimulatie van de adaptieve immuunrespons
5) Micro-organismen ontsnappen aan de aangeboren afweer
6) De inflammatoire respons
6.1 Normale ontstekingsreactie
6.2 Ontstekingsreactie loopt uit de hond
1
,Hoofdstuk 3: Opname van antigenen en presentatie aan lymfocyten
1) Antigen-presenterende cellen (APCs)
1.1 Dendritische cellen
1.2 Macrofagen
1.3 B-cellen
2) MHC-moleculen
2.1 MHC moleculen: wat zijn het, wat is hun functie
2.2 Belang van MHC typering in kliniek
2.3 Genetische organisatie
2.4 Structuur van MHC moleculen
2.5 Binding van peptiden aan MHC moleculen: hoe verloopt deze binding?
3) Verwerking (processing) van eiwitantigenen
3.1 Presentatie van MHC klasse I moleculen; klasse 1 pathway
3.2 Presentatie van MHC klasse II moleculen; klasse 2 pathway
3.3 Twee verschillende manieren waarop een T cel MHC kan herkennen
3.4 Immunodominantie
4) Antigenen herkend door B cellen en andere lymfocyten
5) Oefeningen; zelfstudie
Hoofdstuk 4: Antigenherkenning in het adaptieve immuunsysteem
1) Antigenreceptoren op lymfocyten
1.1 B cellen – B-cel receptor (BCR) en antilichamen (AI/Ig)
1.2 T cellen – T-cel receptor (TCR)
1.3 Vergelijkende tabel: BCR ↔ TCR
2) Ontwikkeling van B- en T-lymfocyten
2.1 Rijping van lymfocyten
2.2 Productie van diverse AgR
2.3 Rijping en selectie van B-cellen
2.4 Rijping en selectie van T-cellen
Hoofdstuk 5: Celgemedieerde immuunresponsen: activatie van T-cellen
1) Fasen in een T-cel antwoord
2) Activatie van T-cellen; antigen-herkenning en co-stimulatie
2.1 Ligand-receptorparen betrokken in T-cel activatie
2.2 Rol van adhesiemoleculen in T-cel activatie; regulatie van integrine-aviditeit
2.3 Rol van co-stimulatie in T-cel activatie
2.4 Activatie van CD8+ T-cellen
3) Biochemische pathways van T-cel activatie
4) Functionele respons van T-cellen op Ag en co-stimulatie
4.1 Secretie van cytokinen en expressie van cytokine receptoren
4.2 Klonale expansie
4.3 Differentiatie van naïeve T-cellen tot effectorcellen
4.4 Ontwikkeling van geheugen T-cellen
5) Migratie van T-lymfocyten in celgemedieerde reacties
6) Afname van de immuunrespons
7) Polyklonale T-cel activatoren
2
,Hoofdstuk 6: Effectormechanismen van T-cel gemedieerde immuniteit
1) Types celgemedieerde immuniteit
2) Ontwikkeling en functies van CD4+ effector T-lymfocyten
2.1 Differentiatie van naïeve T-cellen tot effector cellen
2.2 Subpopulaties van CD4+ T-cellen
2.3 Algemene bespreking van cytokinen (zie aangeboren afweer)
2.4 Algemene effectorfunctie
3) Differentiatie en functies van CD8+ cytotoxische cellen
3.1 Differentiatie van naïeve T-cellen tot effector cellen
3.2 Algemene effectorfunctie
4) Resistentie van pathogene micro-organismen t.o.v. celgemedieerde immuniteit
4.1 Micro-organismen passen zich aan en omzeilen immuniteit
4.2 Immuunsysteem komt tekort in strijd tegen micro-organismen; chronische infectie
5) TBC: illustratie van het belang van cellulaire immuniteit
Hoofdstuk 7: Humorale immuunresponsen: activatie van B-cellen
1) Fasen en types van humorale immuunantwoorden
2) B-cel activatie: stimulatie van B-cellen door een antigen
2.1 Antigen-geïnduceerde signaaltransductie in B-cellen
2.2 Belang van het aangeboren immuunsysteem in B-cel activatie ( = 2 e signaal)
2.3 Functionele consequenties van antigen-gemedieerde B-cel activatie
3) Functies van T-helpercellen in de humorale immuunresponsen (T-cel hulp bij humorale immuniteit)
3.1 Activatie van humorale respons: helper T-cellen en B-cellen
3.2 Migratie van helper T-cellen en B-cellen
3.3 Presentatie van antigenen door B-lymfocyten aan T-helpercellen
3.4 Ig zware keten klasse switch/isotype switch
3.5 Affiniteitsmaturatie in antilichaamresponsen
4) Regulatie van de humorale respons: antilichaam feedback
3
,Hoofdstuk 8: Effectormechanismen van humorale immuniteit
1) Eigenschappen van antilichamen die hun effectorfuncties bepalen
2) Neutralisatie van micro-organismen en microbiële toxinen
3) Antilichaam-gemedieerde opsonisatie en fagocytose van microben
4) Antilichaam-afhankelijke cellulaire toxiciteit: doden van abnormale cellen
5) IgE en eosinofiel/mestcel gemedieerde reacties: doden van wormen
6) Complementsysteem
6.1 Vroege stappen van de complementactivatie (3 pathways)
6.2 Late stappen van complementactivatie (gemeenschappelijk)
6.3 Functies van het complement
6.4 Receptoren voor fragmenten van C3
6.5 Regulatie van het complementsysteem
6.6 Complementdeficiënties
7) Functies van antilichamen op specifieke anatomische plaatsen
8) Resistentie van pathogene microben t.o.v. humorale immuunantwoorden
9) Vaccinaties – type vaccins
Hoofdstuk 9: Immunologische tolerantie en auto-immuniteit
1) Immunologische tolerantie: principes en belang
1.1 Definities
1.2 Hoeveelheid antigen kan bepalen of een immuunantwoord immunogeen/tolerogeen is
1.3 Overzicht: centrale en perifere tolerantie
Examen:
4
,Aanvullingen Basisimmunologie DGK (prof. dr. Delputte)
1) Flowcytometrie
1.1 Inleiding
1.2 Verder interpreteren van de resultaten
2) Immuniteit tegen virussen
2.1 Aangeboren immuniteit
2.2 Adaptieve immuniteit
3) Immuniteit tegen bacteriën
3.1 Aangeboren immuniteit
3.2 Adaptieve immuniteit
4) Veterinaire vaccins
4.1 Geschiedenis van vaccinatie
4.2 Het belang van veterinaire vaccins
4.3 Verschillende types van vaccins
4.4 Opmerkingen
5
,6
,Immunopathologie (prof. dr. Casteleyn)
Hoofdstuk 1: Overgevoeligheidsreacties (examen)
1) Type 1 overgevoeligheidsreactie (examen)
2) Type 2 overgevoeligheidsreactie
3) Type 3 overgevoeligheidsreactie
4) Type 4 overgevoeligheidsreactie
Hoofdstuk 2: Immuungemedieerde ziekte
1) Inleiding
2) Immunologisch mechanisme van allergie
2.1 Inleiding tot allergie
2.2 Ontstaan van allergie
3) Immunologisch mechanisme van auto-immuunziekte (examen)
3.1 Inleiding tot auto-immuunziekte
3.2 Ontstaan van auto-immuniteitziekte
Hoofdstuk 3: Immunodeficiënties
1) Inleiding
2) Secundaire immunodeficiëntie - voorbeelden
2.1 Fysiologische secundaire immunodeficiëntie
2.2 Farmaca en toxines
2.3 Ziekte
2.4 Virale infecties
3) Primaire immunodeficiëntie
3.1 Immunoglobulinedeficiëntie
3.2 Complementdeficiëntie
3.3 Cellulaire immunodeficiëntie (geen examenleerstof)
7
,Hoofdstuk 4: Immuungemedieerde hematologische aandoeningen
1) Inleiding
1.1 Algemene inleiding
1.2 Antistoffen kunnen op verschillende manieren binden op de RBC
2) Immuungemedieerde hemolytische anemie (examen)
2.1 Het immunopathologische mechanisme uitgelegd
2.2 Het immunopathologisch mechanisme gekoppeld aan kliniek
3) Immuungemedieerde thrombocytopenie (examen)
3.1 Het immunopathologische mechanisme uitgelegd
3.2 Het immunopathologisch mechanisme gekoppeld aan kliniek
4) Koude-agglutinatieziekte (geen examenleerstof)
5) Immuungemedieerde neutropenie
6) Bloedgroepen
6.1 Bloedgroepantigenen
6.2 Bloedtransfusiereacties
6.3 Neonatale isoerythrolyse
Hoofdstuk 5: Systemische immuunziekten
1) Inleiding
2) Systemische lupus erythematosus (examen)
2.1 Algemeen
2.2 Verschillende vormen (per diersoort)
3) Discoïde lupus erythematosus (geen examenleerstof)
4) Sjögren’s syndroom
4.1 Inleiding tot Sjörgen’s syndroom
4.2 Specifieker; keratoconjunctivitis sicca
4.3 Specifieker; chronische superficiële keratitis (geen examenleerstof)
5) Auto-immune polyartritis
5.1 Erosieve polyartritis – reumatoïde artritis (examen)
5.2 Nonerosieve polyartritis
6) Dermatomyositis (geen examenleerstof)
7) Immuungemedieerde vasculitis (geen examenleerstof)
Hoofdstuk 6: Orgaantransplantatie en afstotingsreacties
1) Soorten transplanten
2) Afstoting van een allo- of xenograft: host vs graft
2.1 Inleiding
2.2 Histocompatibiliteitsantigenen
2.3 Pathogenese van de afstotingsreactie
2.4 Voorbeelden van transplantaten
2.5 Allograften in de reproductie
3) Immunosuppressie bij orgaantransplantatie (geen examenleerstof)
8
,Moleculaire en cellulaire immunologie
(prof. dr. De Meester)
Hoofdstuk 1: Eigenschappen en overzicht van
immuunantwoorden
9
, 10
